Serbia ka pasur lidhje të ngushta me Rusinë për një kohë të gjatë dhe një pushtim i plotë i Ukrainës nuk e ka ndryshuar këtë. Marrëdhëniet mes vendeve po bëhen më të ngushta, por pavarësisht kësaj, Serbia mbetet kandidatja më e mundshme për anëtarësim në BE. Andy Hoxhaj, ligjërues i të Drejtës së Bashkimit Evropian në University College London, shkruan më shumë për qëndrimin e Serbisë. Artikulli i botuar fillimisht në “Biseda”, publikuar nga Novini.LIVE dhe perkthyer nga Kosovatimes.
Putin është lideri botëror që serbët admirojnë më shumë dhe 95% e serbëve e shohin Rusinë si një aleat të vërtetë, krahasuar me vetëm 11% që e shohin BE-në në këtë këndvështrim, pavarësisht se BE-ja është mbështetësi kryesor financiar i Serbisë, sipas një sondazhi të fundit.
Dhe 68% e serbëve thanë në të njëjtin sondazh se ata besojnë se NATO filloi luftën në Ukrainë, jo Vladimir Putin, ndërsa 82% kundërshtojnë sanksionet e vendosura ndaj Rusisë.
Ndërsa pjesa më e madhe e Evropës mbështet Ukrainën në luftën aktuale, Serbia mban një pozicion shumë të ndryshëm. Këtu, si qeveria ashtu edhe publiku demonstrojnë një nivel të lartë mbështetjeje për Putinin dhe Rusinë.
Për shembull, Serbia nuk vendosi sanksione kundër Federatës Ruse dhe nuk u distancua nga Putini.
Në vend të kësaj, Serbia nënshkroi një marrëveshje me Rusinë për “konsultimet” për politikën e jashtme. Putin dhe presidenti serb Aleksandar Vuçiç nënshkruan gjithashtu një marrëveshje të re të gazit dhe linja ajrore shtetërore Air Serbia dyfishoi numrin e fluturimeve nga Beogradi në Moskë.
E gjithë kjo bie ndesh me vendimin e politikës së jashtme të BE-së për të ndërprerë disa lidhje me Putinin në lidhje me Ukrainën. Si një vend kandidat për në BE, Serbia pritet të bëjë të njëjtën gjë.
Pas pushtimit të Ukrainës, Putin mori mbështetje të fortë në Serbi, ku u mbajtën mitingje të shumta për nder të tij. Grafitet në muret në Beograd, kryeqytetin e Serbisë, përfshinin gjithashtu simbolin Z, i cili është bërë simbol i mbështetjes publike për pushtimin e Rusisë në Ukrainë.
Me shpërthimin e luftës, në Beograd u shfaq një mural që përshkruan Putinin në sfondin e flamujve të Rusisë dhe Serbisë dhe mbishkrimin “vëllai”. Me rastin e 70-vjetorit të Putinit janë shfaqur tabela me imazhin e tij dhe mbishkrimin “Gëzuar ditëlindjen presidentit Putin nga vëllezërit serbë”, me shkronjën Z të printuar në përmasa shumë më të mëdha se të tjerat.
Serbia dhe Rusia kanë një histori të gjatë lidhjesh të ngushta për shkak të trashëgimisë së tyre të përbashkët sllave dhe ortodokse. Gjuha serbe është gjithashtu e lidhur ngushtë me rusishten.
Që nga vendosja e sanksioneve kundër Rusisë pas sulmit të Putinit ndaj Ukrainës, Serbia është bërë vendi kryesor ku bizneset ruse dhe profesionistët e kualifikuar, veçanërisht në teknologji, po përpiqen të lëvizin për të shmangur sanksionet.
Aleanca e fundit politike midis Serbisë dhe Rusisë bazohet në një ndjenjë të thellë pakënaqësie ndaj NATO-s për rolin e saj në krijimin e republikave të reja që ishin pjesë e Bashkimit Sovjetik dhe Jugosllavisë, përkatësisht Kosovës dhe Ukrainës. Putin dhe Vuçiq argumentojnë se Serbia dhe Rusia po keqinterpretohen si agresorë kur ata vetëm po përpiqen të mbrojnë vëllezërit e tyre etnikë.
Një shtytës kryesor i rritjes së fundit të mbështetjes së Putinit kanë qenë shpresat serbe se fitorja e tij në Ukrainë do t’i lejojë disi të rimarrë kontrollin mbi pjesë të Kosovës dhe pjesë të tjera të Ballkanit. Vuçiq kohët e fundit shkoi aq larg sa sugjeroi se Serbia mund të pushtonte Kosovën për të mbrojtur pakicën e saj serbe.
Kërcënimet e tij u bënë pjesërisht si rezultat i presionit të Putinit ndaj Vuçiqit, duke kërcënuar me një pushtim të armatosur të Kosovës, destabilizim në Ballkan dhe shpërqendrim nga lufta e Rusisë në Ukrainë. Por as ndikimi aktual i Putinit në Ballkan dhe as promovimi i synimeve gjeopolitike të Rusisë në rajon nga Serbia nuk merren seriozisht nga BE-ja.
Që kur Vuçiç erdhi në pushtet një dekadë më parë, Serbia ka ruajtur një fasadë neutraliteti midis Rusisë dhe BE-së. Ai bëri një punë të mirë duke luajtur në ngecjen mes dy palëve në mënyrë që të forcojë pozicionin e Serbisë në negociatat për çështje të tilla si energjia, siguria, anëtarësimi në BE dhe vazhdimi i njohjes së Kosovës nga pesë vendet anëtare të BE-së. Ndërkohë, angazhimi i Serbisë ndaj politikës së jashtme të BE-së ka rënë ndjeshëm nga 64% në 2020 në 45% në 2022.
Kjo strategji ka rezultuar e suksesshme në interes të Serbisë, e cila është marrësi kryesor i financimit të BE-së në Ballkan dhe konsiderohet si favoritja për t’u anëtarësuar në BE deri në vitin 2025.
Burimi kryesor i ndikimit të Putinit në Ballkan është Serbia dhe si pjesë e këtij konsolidimi, Vuçiq përshëndeti futjen e një objekti ushtarak rus në territorin serb. Sipas NATO-s, ky objekt luan rolin e një qendre për operacionet e spiunazhit rus.
Putin përdor Ballkanin, në veçanti Serbinë dhe Bosnje-Hercegovinën, si mjet pazaresh në marrëdhëniet me NATO-n dhe BE-në. Ai madje u përpoq të përdorte ndërhyrjen e NATO-s në ish-Jugosllavi në vitet 1990 për të mbështetur sulmin e tij ndaj Ukrainës.
Putini mbështet politikanët ballkanikë
Putin ka qenë gjithashtu efektiv në mbështetjen e kandidatëve politikë dhe partive që mund të përmirësojnë reputacionin e tij dhe të dobësojnë ndikimin e NATO-s dhe BE-së në Ballkan. “Partia Demokratike e Shqipërisë” konservatore ka marrë rreth 500 mijë dollarë në zgjedhjet parlamentare të vitit 2017, sipas një raporti të inteligjencës amerikane të deklasifikuar së fundmi. Disa ligjvënës në Malin e Zi, Maqedoninë e Veriut dhe Bosnje-Hercegovinë morën gjithashtu fonde nga Rusia.
Pjesa tjetër e Evropës nuk e ka pranuar plotësisht ndikimin e Rusisë në Ballkan dhe rolin e Serbisë në avancimin e synimeve gjeopolitike të Putinit. Disa eurodeputetë shprehën qëndrimin se BE-ja duhet të rishqyrtojë anëtarësimin e Serbisë.
Vendet e BE-së, veçanërisht Gjermania dhe Franca, ende nuk pajtohen për ndikimin e rëndësishëm të Putinit në Ballkan dhe vetëm shprehën “zhgënjimin” e tyre me vendimet e Vuçiqit.
Ndikimi i Putinit në Ballkan nuk mund të injorohet dhe pasi Serbia e ka bërë të qartë se dëshiron të thellojë lidhjet e saj me Rusinë, BE-ja nuk duhet të mashtrohet nga fasada e neutralitetit që Vuçiç e ka ruajtur me mjeshtëri për vite me radhë.
Nëse BE-ja paralajmëron Serbinë se marrëdhënia e vendit kandidat për në BE me Rusinë nuk mund të jetë “biznes si zakonisht”, atëherë mund t’i duhet të rishqyrtojë politikën e saj pro-ruse.
