Regjistrimet dhe vlerësimet e numrit të banorëve në Serbi dhe fqinjësi tregojnë një rënie demografike. Përveç “murtajës së bardhë”, problem në rritje është edhe emigracioni. “Thithesja” më e madhe e fuqisë punëtore është Gjermania – e cila gjithashtu importon fertilitet.
Në Serbi jetojnë rreth 6.55 milionë banorë – kështu tha presidenti Aleksandar Vuçiq në fillim të muajit, duke lënë të kuptohet se ka vlerësimet e para nga regjistrimi i ri i popullsisë. Kjo do të ishte një rënie e tmerrshme në krahasim me regjistrimin e fundit (2011), kur në Serbi jetonin 7.18 milionë njerëz. Madje një rënie të tillë Vuçiq e ka shënuar më të mirë se sa “pritej”.
Edhe para regjistrimit, disa media vlerësuan se “Serbia po vdes”. Por, siç del, do të ishte më e saktë të thuhej se “Serbia po vdes dhe po emigron”.
“Deri më tani, emigracioni nuk ka qenë një faktor dominues, por një rritje natyrore negative,” thotë Ivan Marinković, një demograf nga Instituti i Shkencave Sociale të Beogradit. Por tani edhe emigracioni është alarmant”.
Nëse regjistrimi konfirmon numrin e paraqitur nga presidenti, duhet të merret parasysh se ka ende më pak njerëz, shpjegon Marinkoviq, sepse shumë prej tyre nuk çregjistrohen pas daljes jashtë vendit dhe të afërmit e tyre i regjistrojnë sikur të ishin atje.
“Bazuar në ndryshimin midis numrit të vdekjeve dhe lindjeve, ne kemi humbur rreth 470,000 njerëz gjatë një dekade. Tani mund të kemi humbur edhe 200 mijë e më shumë në bilancin negativ të migracionit”, tha Marinkoviç për DW .
Një trend i ngjashëm ka edhe në fqinjësi, në fakt në të gjithë ish-Jugosllavinë dhe Shqipërinë – me përjashtim të Sllovenisë. Një regjistrim i fundit në Kroaci tregoi se vendi ka rreth 400,000 njerëz më pak se regjistrimi i fundit, që është dhjetë përqind e popullsisë.
Gjërat duket se janë edhe më alarmante në Bosnje dhe Hercegovinë. Sipas të dhënave nga Unioni për Kthim dhe Integrim të Qëndrueshëm në Bosnjë dhe Hercegovinë, rreth 485,000 njerëz u larguan nga vendi në periudhën nga korriku 2013 deri në dhjetor 2021.
Sipas të dhënave të Kombeve të Bashkuara, BiH renditet e dyta në botë pas Guajanës për sa i përket përqindjes së popullsisë që jeton në diasporë (34%), ndërsa Shqipëria është e treta (30.7%). Mund të ndodhë që Kosova të jetë edhe më lart, por të dhëna ekzistojnë vetëm për territoret me ulëse në OKB.
Gjermania si një magnet
Përgjigja në pyetjen se ku nisen më së shumti banorët e rajonit për bukë dihet prej kohësh. Është Gjermania, si shteti më i madh evropian dhe ekonomia më e madhe.
“Nuk është lajm. Historia e migrimit në Evropë është e vazhdueshme. “Njerëzit shkojnë atje ku ka punë dhe siguri”, tha për DW deputeti Boris Mijatoviç i të Gjelbërve gjermanë.
Pavarësisht nga seria e krizave – përfshirë pandeminë dhe luftën në Ukrainë – të dhënat tregojnë se uria e Gjermanisë për punë është e pangopur dhe se Ballkani Perëndimor shihet si një nga pellgjet e të ardhurve të rinj.
Vetëm këtë vit, mesatarisht 853,000 vende pune ishin të lira në Gjermani. Kërkohet koha më e gjatë për të gjetur një kujdestar për të moshuarit (mesatarisht 239 ditë vende të lira pune), hidraulikët dhe teknikët e ngrohjes (224 ditë), njerëzit në ndërtime të larta (221) dhe infermierët (188) janë gjithashtu të vështira për t’u gjetur.
“Është vetëm fillimi”, shkruante e përjavshmja Spiegel në një kopertinë këtë verë. Vetëm për shkak të zhvillimeve demografike, Gjermanisë mund t’i mungojnë deri në shtatë milionë punëtorë deri në vitin 2035. Kjo është kur “baby boomers” e fundit dalin në pension. I vetmi ilaç, siç thuhet nga e përjavshmja gjermane, është imigrimi i 400,000 njerëzve çdo vit.
“Gjermania ka gjithashtu një popullsi jashtëzakonisht të vjetër, por për këtë arsye importon një numër të madh të banorëve të rinj”, thotë demografja Marinkoviq. “Ai e zgjidh problemin më pak me politikën e popullsisë, e cila është e shtrenjtë dhe vështirë se jep rezultate, dhe më shumë përmes migrimit.” Është për hir të progresit ekonomik, por indirekt importohet edhe lindshmëria”.
Ballkani është gjithmonë një burim pune
Kur restauratorët gjermanë filluan të punojnë sërish me avull këtë verë pas pandemisë, atyre u mungonin punëtorët, kështu që shoqata e tyre i bëri thirrje qeverisë që të lejojë urgjentisht ardhjen e fuqisë punëtore nga Ballkani Perëndimor.
Një gjë e ngjashme ndodhi me aeroportet, të cilët, pas një vale pushimesh nga puna gjatë bllokimit, po kërkonin urgjentisht njerëz – dhe sërish synonin ata nga Turqia dhe Ballkani Perëndimor.
Për më tepër, Ballkani Perëndimor është i vetmi rajon jashtë BE-së nga ku njerëzit mund të emigrojnë në Gjermani për të punuar edhe pse nuk kanë kualifikime. Kuota vjetore është 25,000 punëtorë të pakualifikuar dhe është projektuar me fillimin e krizës së refugjatëve në vitin 2015, me qëllim që të dekurajojë njerëzit nga Serbia, Bosnja dhe Hercegovina ose Maqedonia e Veriut që të vijnë çmendurisht në kërkim të azilit.
Në një kohë, Gjermania nënshkroi një marrëveshje të quajtur Triple Fitore me Serbinë dhe Bosnje-Hercegovinën (dhe Tunizinë dhe Filipinet) për importin e punës mjekësore. Në vitin 2019, ish-ministri i shëndetësisë kristian-demokrat, Jens Spahn siguroi gazetarët se Gjermania sjell punonjës mjekësorë vetëm nga vendet me staf të tepërt dhe ku popullsia është “veçanërisht e re”.
Kjo nuk është aspak e vërtetë për dy vendet e përmendura ballkanike, madje Serbia ka një nga popullsitë më të vjetra në botë. Sipas parashikimeve të OKB-së, Serbia do të gjendet në shoqërinë e trishtuar të pesë vendeve që do të humbasin një të pestën tjetër të popullsisë së tyre nga tani deri në vitin 2050. Katër të tjerat janë Bullgaria, Ukraina, Letonia dhe Lituania.
Cilësia e jetës është vendimtare
A është i dyshimtë rekrutimi i fuqisë punëtore nga Ballkani nga pikëpamja etike? “Unë nuk mendoj se Gjermania është plotësisht përgjegjëse për njerëzit që largohen nga vendet e tyre,” thotë Zeleni Mijatović, një politikane. Partia e tij është sot në qeveri dhe, ashtu si partitë e tjera të mëdha, mbështet emigracionin.
“Njerëzit largohen nga vendet sepse nuk shohin perspektivë për veten dhe familjet e tyre atje,” vazhdon Mijatović. “Vlerat e BE-së janë tërheqëse – siguria, paqja – për njerëzit nga Ballkani, Moldavia apo Ukraina. Kjo është arsyeja pse ne duhet t’i forcojmë ato vlera në rajon.”
Ai, nga ana tjetër, pranon se ikja e trurit – që më pas derdhet në Gjermani – nuk diskutohet sa duhet. “Jo në atë masë që do të korrespondonte me dramën që po shpaloset, për shembull, në Bosnje dhe Hercegovinë.” Aty, disa flasin për mbi njëqind mijë njerëz që dyshohet se u larguan nga vendi vitin e kaluar. Mund të jetë pesë për qind e popullsisë”, shton Mijatoviq.
I pyetur për etikën e rekrutimit të fuqisë punëtore, Ivan Marinkoviq thotë: “Kapitalizmi nuk e toleron gjithsesi moralizimin. Gjermanët janë të suksesshëm dhe kaq”.
Sipas njohurive të demografëve, vijon bashkëbiseduesi ynë, politika e popullsisë nuk mjafton për të ndryshuar trendin demografik – përfitime për nënat dhe familjet e reja, shtesa më e lartë për fëmijët e të ngjashme. “Cilësia e përgjithshme e jetës është vendimtare. Ne nuk duhet të jetojmë si gjermanët, por të paktën është mirë. Këtu, shumë njerëz thjesht detyrohen të kërkojnë diçka më të mirë”.
Të dhënat e fundit të disponueshme thonë se “më mirë” aktualisht gjendet në Gjermani nga afër 1.5 milion njerëz nga ish-Jugosllavia – domethënë, sa prej tyre jetojnë sot në Gjermani.
Mes tyre kryesojnë qytetarët kroatë (427 mijë), të ndjekur nga Serbia dhe Kosova (243 mijë secila), BiH (211 mijë), Maqedonia e Veriut (121 mijë), ndërsa nga Shqipëria (74 mijë). Kësaj duhen shtuar edhe ata që hoqën dorë nga shtetësia, sepse ishte kusht që të merrnin gjermanisht. Në dhjetë vitet e fundit, 39.000 prej tyre janë nga Kosova, 28.000 nga Serbia, gati 20.000 nga BeH…
A mund të zhduken kombet?
Në të njëjtën kohë, me plakjen dhe vdekjen e rajonit, situata është dukshëm e ndryshme nga, të themi, në vitin 1968, kur Jugosllavia socialiste përfundoi një marrëveshje për “punëtorët mysafirë” me Gjermaninë. Në atë kohë, ishte ende një eksport i papunësisë nga një vend që kishte mjaft njerëz.
“Sot, edhe Serbisë i mungon fuqia punëtore pasi të rinjtë e rritjes dalin në pension”, thotë demografja Marinkoviq. “Kështu futet në problem fondi i pensioneve, sepse ai ishte projektuar si një program solidariteti ndër breza.
Nga ana tjetër, diaspora dërgon valutë në shtëpi. Ndonjëherë në një masë që është shumë e rëndësishme për ekonominë e brendshme dhe shumë familje mbijetojnë falë saj.
I pyetur nëse vendet e Ballkanit, me “murtajën e bardhë” dhe me kaq shumë emigracion, mund të zhduken plotësisht, Marinković thotë: “Sigurisht, në një moment mund të kalohet pragu kur rinovimi biologjik i popullsisë është i pamundur pa emigracion masiv. Por ndryshimet e popullsisë kanë ndodhur gjithmonë gjatë historisë”.
“Nuk duhet të shkojmë në ato vajtimet se do të ngelemi pas për një kumbull. Jo, njerëzit do të jetojnë gjithmonë këtu siç kanë jetuar gjithmonë, sepse ky është një vend i mirë për të jetuar”, shton Marinkoviq. “Tani a do të quhet Serbi apo diçka tjetër…”
