Presidenti aktual i Kazakistanit, Kassym-Zhomart Tokayev, fitoi zgjedhjet presidenciale të 20 nëntorit, duke marrë, sipas të dhënave paraprake, 81.31% të votave me një pjesëmarrje prej 69.44%. Gjashtë kandidatët e mbetur mbetën shumë prapa dhe në vendin e dytë u rendit rubrika “kundër të gjithëve” që u shfaq në fletëvotimet gjatë këtij votimi, e cila u vu re nga 5.8% e votuesve, thekson agjencia ruse Rosbalt ne nje publikim te saj.
Nëse i krahasojmë këto shifra me rezultatet e zgjedhjeve të mëparshme presidenciale të mbajtura më 9 qershor 2019, atëherë mund të themi se Tokayev ka përmirësuar ndjeshëm rezultatin e tij – herën e fundit ai ishte në gjendje të merrte mbështetjen e 70.96% të numrit të përgjithshëm të votuesve. .
Pastaj supozohej se herën tjetër kazakistanët do të zgjidhnin kreun e shtetit në vitin 2024. Sidoqoftë, në shtator 2022, Tokayev fillimisht thirri zgjedhje të parakohshme dhe më pas propozoi zgjatjen e mandatit presidencial nga pesë në shtatë vjet, duke anuluar mundësinë e rizgjedhjes në këtë post. Sipas tij, kjo duhet t’i japë cilësi dhe dinamikë ripërtëritjes së shoqërisë dhe shtetit, si dhe të krijojë barrierë në përpjekjet për monopolizimin dhe uzurpimin e pushtetit.
Gjatë fushatës zgjedhore, një nga deklaratat kryesore të politikës së Tokayev, përveç garancive për paprekshmërinë e sovranitetit të Kazakistanit, ishte një thirrje për një rivendosje praktikisht të plotë të sistemit energjetik. Duke deklaruar se zgjedhjet presidenciale hapin një epokë të re në historinë e vendit, ai premtoi një reformë rrënjësore të të gjitha institucioneve politike dhe ndryshime thelbësore në ekonomi.
Duke gjykuar nga deklaratat e para pas fitores, Tokayev nuk ka ndërmend të heqë dorë nga premtimet e tij zgjedhore. “Kazakistani po kalon në një formë të re të strukturës politike, reforma kushtetuese do të kryhet në mënyrë të vazhdueshme dhe të qartë. Populli e shprehu bindshëm besimin e tij në zgjedhje dhe duhet të justifikohet”, tha ai. Hapi tjetër i rëndësishëm në këtë rrugë pritet të jenë zgjedhjet e parakohshme parlamentare.
Në fakt, një Kazakistan i ri po krijohet me veprim vendimtar dhe të shpejtë. Kjo nuk mund të mos ngjallte një interes të shtuar midis lojtarëve kryesorë botërorë, secili prej të cilëve kërkon të kthejë çdo ndryshim në ekuilibrin e fuqisë në favor të tyre.
Edhe pse Kazakistani konsiderohet tradicionalisht një lloj ure midis Kinës dhe Rusisë, Evropa ishte një nga të parat që identifikoi interesat e saj këtu. Përfaqësuesi i Lartë i BE-së për Politikën e Jashtme dhe Sigurinë Josep Borrell njoftoi pikërisht në ditën e zgjedhjeve presidenciale në Kazakistan se BE synon të zgjerojë bashkëpunimin ekonomik me vendet e Azisë Qendrore, duke përfshirë ndërtimin e korridoreve të reja të transportit duke anashkaluar Rusinë.
Ndërsa pranoi se Moska dhe Pekini vazhdojnë të luajnë një rol të rëndësishëm në rajon, Borrell vuri në dukje se vendet e Azisë Qendrore janë të gatshme të diversifikojnë marrëdhëniet tregtare dhe të politikës së jashtme, duke e konsideruar BE-në si partnerin më të përshtatshëm. Dhe autoritetet në Bruksel, tha ai, do të shfrytëzojnë mundësinë për të “përfituar nga këto ndryshime”.
Për shembull, Ministri i Jashtëm i Kazakistanit Mukhtar Tleuberdi “duke marrë parasysh situatën aktuale gjeopolitike” vuri në dukje rëndësinë e zhvillimit të korridoreve logjistike ndërkombëtare për të siguruar zinxhirin e furnizimit global të mallrave. Në veçanti, sipas tij, po diskutohet për mbështetjen e BE-së për projektin e rrugës së transportit Trans-Kaspik.
Siç mund ta shihni, Tokayev është ftuar pothuajse drejtpërdrejt të braktisë aleancat e mëparshme dhe të kalojë në një zgjedhje të lirë të partnerëve. “Evropianët dhe aziatikët qëndrojnë të bashkohen përballë sfidave”, është mesazhi i Borrell. Në të njëjtën kohë, ai vuri në dukje se BE-ja tani po rivlerëson gjithashtu marrëdhëniet e vjetra dhe po kërkon aleatë të rinj. “Varësia shumë e fortë dhe mungesa e zgjedhjes janë shumë të shtrenjta”, theksoi kreu i diplomacisë evropiane.
Duhet theksuar se, përveç fjalëve të bukura, evropianët janë të njohur në Kazakistan për vepra mjaft specifike. Italia, Holanda, Greqia, Spanja dhe vende të tjera të BE-së janë ndër blerësit më të mëdhenj të naftës kazake. Në të njëjtën kohë, kompania italiane Eni është e përfshirë drejtpërdrejt në zhvillimin e depozitave. Sipas Bankës Kombëtare të Kazakistanit, nga 152.8 miliardë dollarë të investimeve të huaja direkte të akumuluara në ekonominë e vendit, më shumë se 60 miliardë dollarë erdhën nga Holanda (megjithëse, natyrisht, nuk është e sigurt që të gjithë biznesmenët që përdorën këtë flamur ishin në të vërtetë holandeze).
Më në fund, vëllimi i trafikut të kontejnerëve midis Kinës dhe BE-së përmes Kazakistanit është rritur me 84% këtë vit.
Sa i përket Kinës, udhëheqësi i saj Xi Jinping ishte një nga të parët që uroi Tokayev për rizgjedhjen e tij, ndërsa shprehu gatishmërinë për të “hapur një fazë të re të partneritetit të përjetshëm gjithëpërfshirës strategjik”.
Vërtetë, është e vështirë të mbivlerësohet rëndësia aktuale e PRC për Kazakistanin. Është Kina ajo që ka qenë blerësi kryesor i mallrave kazake për një dekadë e gjysmë (kryesisht naftë, gaz, uranium natyror, bakër dhe metale të tjera industriale). Në vitin 2020, eksportet e Kazakistanit në Kinë arritën në 9 miliardë dollarë, 12.5% më shumë se në vitin 2019, pavarësisht pandemisë. Në dhjetë muajt e vitit 2021, mallra me vlerë 8.1 miliardë dollarë u shitën në Kinë.
Pekini është i gatshëm të zhvillojë bashkëpunim me Astanën edhe në formate shumëpalëshe. Fakti që shtetet anëtare të Organizatës së Bashkëpunimit të Shangait “po ndjekin nga afër” proceset e transformimit socio-ekonomik në Kazakistan u deklarua nga Sekretari i Përgjithshëm i SCO Zhang Ming një ditë më parë.
Sigurisht, Moska nuk ka gjasa të pajtohet me dobësimin e pozitave të saj në Kazakistan për shkak të aktivitetit të lojtarëve të tjerë. Presidenti rus Vladimir Putin, duke uruar Tokajevin, theksoi se marrëdhëniet e partneritetit strategjik dhe aleancës midis dy vendeve, të bazuara në traditat e mira të miqësisë, fqinjësisë së mirë dhe respektit të ndërsjellë, po zhvillohen me shumë sukses. “Ne do të vazhdojmë të punojmë së bashku për t’i përmirësuar ato,” siguroi udhëheqësi rus.
Rusia ka qenë tradicionalisht partneri kryesor i Kazakistanit për sa i përket tregtisë dypalëshe – në vitin 2020 ajo arriti në 18.2 miliardë dollarë (rreth një e pesta e tregtisë totale të Kazakistanit me pjesën tjetër të botës). Ashtu si PRC, Rusia blen uranium kazak dhe është një nga investitorët kryesorë të huaj në ekonominë kazake.
Përveç kësaj, në janar të këtij viti, pas trazirave në Kazakistan, kur Tokayev u detyrua t’i drejtohej forcave paqeruajtëse të CSTO-së për ndihmë, u fol shumë për faktin se pesha e politikës së jashtme të Rusisë në Kazakistan tani do të rritet edhe më shumë.
Nga ana e tij, Tokayev, i cili siguroi një pozicion të fortë në vend për shtatë vitet e ardhshme me zgjedhje të parakohshme, nuk ka nevojë të bëjë lëvizje të papritura në politikën e jashtme. Ai ka deklaruar tashmë se Kazakistani, duke marrë parasysh pozicionin e tij gjeopolitik, duhet të ndjekë një politikë multivektoriale. Në të njëjtën kohë, presidenti kazak u kujtoi bashkëqytetarëve të tij se më shumë se 500 miliardë dollarë investime ndërkombëtare janë të përfshira në ekonominë e vendit.
Në fjalimet e mëparshme, Tokayev ka theksuar rëndësinë e marrëdhënieve aleate me Moskën, një partneritet të përjetshëm strategjik me Pekinin dhe bashkëpunimin gjithëpërfshirës me shtetet e Azisë Qendrore. Pra, nuk ka gjasa që projektet e miratuara më parë të rishikohen, brenda të cilave Astana synonte të zhvillonte bashkëpunimin ndërkufitar tregtar dhe ekonomik me Rusinë, Kinën dhe vendet e tjera fqinje në vitet e ardhshme.
Megjithatë, kjo nuk do të thotë se nuk mund të shfaqen thekse të reja në politikën e jashtme të Tokajevit. Si rregull, për diplomacinë është e rëndësishme ku lideri bën vizitën e parë jashtë vendit pas fitores së zgjedhjeve. Dhe këtu Tokaev ka opsione. Një forum ndërrajonal i Rusisë dhe Kazakistanit është planifikuar për 28 nëntor në Orenburg (megjithatë, Kremlini nuk ka konfirmuar ende se krerët e shteteve do të marrin pjesë në të). Dhe më 9 dhjetor, Bishkek do të presë një takim të Këshillit të Lartë Ekonomik Euroaziatik (i cili përfshin Rusinë, Armeninë, Bjellorusinë, Kazakistanin dhe Kirgistanin). Tashmë dihet se Vladimir Putin do të marrë pjesë në të, por, sipas sekretarit të shtypit të presidentit rus Dmitry Peskov, se në çfarë formati do të bëhet e ditur më vonë.
