Republika Turke e Qipros Veriore është një shtet i vetëshpallur që u ngrit në veri të Qipros pas pushtimit të trupave turke atje në 1975. I vetmi vend që ka njohur pavarësinë e këtij territori është tani Turqia. Sidoqoftë, Rusia, pasi njoftoi hapjen e fluturimeve direkte në Qipron Veriore, ka filluar përsëri të luajë lojëra me rendin botëror. Pse po e bën këtë – shpjegojnë Dr. Ross Bennett-Cook dhe profesori i marrëdhënieve ndërkombëtare Christoph Blat,theksohet ne nje publikim te “Beseda” perkthyer nga Novini.
Rusia ka njoftuar planet për të nisur fluturimet direkte në Qipron Veriore të pushtuar nga turqit, një shtet i njohur vetëm nga Turqia.
Kjo do ta bëjë Rusinë të vetmin vend jashtë Turqisë që ka fluturime direkte në territor që kur shpalli pavarësinë nga Republika e Qipros në 1983.
Hapja e lidhjeve ajrore me Republikën e vetëshpallur Turke të Qipros Veriore mund të jetë pjesë e një politike që synon të kundërshtojë ndikimin e SHBA në ishull dhe forcimin e bashkëpunimit rus me Turqinë si pjesë e një aleance rreth luftës në Ukrainë. Transportuesi rus Aeroflot rifilloi kohët e fundit fluturimet direkte për në Teheran, të parë gjerësisht si pjesë e një lëvizjeje për të ndërtuar lidhje më të ngushta me Iranin.
Disa analistë sugjerojnë se vendimi i Rusisë për të nisur fluturimet në territorin në Qipron veriore mund të jetë një përgjigje ndaj sanksioneve të Greqisë dhe Republikës së Qipros kundër Rusisë.
Rusia pretendon se fluturimet e reja synojnë 10,000 rusë që jetojnë në Qipron veriore dhe se ajo mbetet e përkushtuar ndaj rezolutave të Këshillit të Sigurimit të OKB-së për Qipron. OKB-ja ka krijuar një zonë tampon në Qipro, e cila patrullohet nga forcat paqeruajtëse të OKB-së për të mbrojtur armëpushimin e vendosur pas pushtimit turk të Qipros në 1974.
Megjithatë, ky hap gjetur mbështetje nga Turqia, të cilën Putin e sheh si një aleate të rëndësishme. Në tetor, duke folur në sesionin e 77-të të Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së, presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan i bëri thirrje komunitetit ndërkombëtar të njohë zyrtarisht territorin. Në nëntor, një hap tjetër i rëndësishëm ishte pranimi i Qipros Veriore në Organizatën e Shteteve Turke si anëtare vëzhguese, e cila u bë organizata e parë ndërkombëtare që njohu emrin e saj kushtetues.
Ambiciet rajonale të Rusisë
Rusia filloi të ndërtojë praninë e saj në Mesdheun lindor në vitin 2013, duke ndërtuar dhe mirëmbajtur një skuadrilje në zonë, duke përfshirë Flotën e Detit të Zi dhe duke lëvizur asetet e mbrojtjes ajrore në Krime. Qëllimet strategjike të Rusisë ishin të siguronte krahët jugore të Rusisë, të cilat ajo i konsideron si Mesdhe, dhe të sfidonte dominimin detar të SHBA-së (me mbështetjen e vendeve të tjera të NATO-s) në rajon. Përfshirja ushtarake e Rusisë në mbështetje të liderit sirian Bashar al-Assad ka qenë gjithashtu pjesë e përpjekjeve për të siguruar një prani dhe akses në bazat dhe portet e Mesdheut.
Rusia po përdor narrativën e një trashëgimie të përbashkët kulturore dhe fetare, si dhe ndjenjat ekzistuese anti-amerikane dhe euroskeptike, në përpjekje për të fituar mbështetje në rajone të tjera. Putin po përmend traditat e përbashkëta kulturore dhe fetare me Greqinë, Qipron dhe vendet e tjera të Mesdheut për të nxitur ndjenjat anti-amerikane. Ky lloj ndikimi nuk ka rezultuar ende në shkëputjen e Greqisë nga NATO apo BE.
Turqia është partneri më i rëndësishëm i Rusisë në këtë rajon. Kjo është një marrëdhënie paradoksale, pasi Turqia është anëtare e NATO-s, ndërsa Rusia dhe Turqia ndjekin qëllime të kundërta në Libi dhe Ukrainë. Shitja nga Rusia e sistemit të raketave S-400 në Turqi ishte një grusht shteti i madh, duke shkaktuar tensione të thella midis Turqisë dhe NATO-s dhe duke shkaktuar që Turqia të humbasë aksesin në programet e raketave Patriot dhe avionët luftarakë F-35. Marrëdhëniet e Turqisë me NATO-n u tronditën kur ajo u bë e vetmja anëtare e Aleancës që parashtroi kushte për anëtarësimin në NATO për Finlandën dhe Suedinë.
Rusia ka pasur marrëdhënie me Republikën e Qipros në të kaluarën që kanë përfshirë bashkëpunim të mundshëm ushtarak, por duket se i ka ardhur fundi. Në përgjigje të Rusisë dhe Turqisë, Shtetet e Bashkuara njoftuan në shtator 2022 heqjen e plotë të embargos së armëve ndaj Qipros.
Fluturimi si simbolikë
Fluturimet e para nga Rusia do të kryheshin më 15 nëntor, që përkoi me 39 vjetorin e pavarësisë së Qipros Veriore. Megjithatë, për shkak të vështirësive teknike, hapja e aeroportit dhe rrugëve të reja tani është shtyrë në fillim të vitit 2023.
Ardhja e këtyre fluturimeve nga Rusia ka të ngjarë të shihet si një sfidë politike e Putinit ndaj Republikës së Qipros dhe pretendimit të saj për të gjithë territorin. Në mars, Republika e Qipros tërhoqi zemërimin e Qipros Veriore kur njoftoi mbylljen e hapësirës së saj ajrore, e cila pretendohet nga shteti i vetëshpallur.
Tani për tani, njerëzit që duan të vizitojnë Qipron Veriore duhet të fluturojnë përmes Turqisë, ose me makinë në veri nga Larnaka ose Paphos në Republikën e Qipros. Kjo pengon zhvillimin e industrisë së turizmit në Qipron Veriore. Turistët rusë janë zakonisht një nga grupet më të mëdha turistike në Republikën e Qipros – dhe për Qipron Veriore, pranimi i turistëve nga Rusia, ndërsa BE-ja dhe pjesa tjetër e ishujve nuk i pranojnë ata, mund të stimulojë ekonominë.
Turqit qipriotë po përjetojnë kufizime që lidhen me të jetuarit në një territor për gati 40 vjet. Izolimi ka ndikuar ndjeshëm në ekonominë e territorit dhe i pengon turqit qipriotë të marrin pjesë në aktivitete sportive, muzikore dhe kulturore botërore. Ylli i popit Jennifer Lopez, për shembull, u detyrua të anulojë një koncert në Qipron veriore pasi mori reagime të ashpra nga grekët qipriotë në vitin 2010.
Njohja e gjerë ndërkombëtare e territorit nuk ka gjasa, megjithëse Azerbajxhani dhe Pakistani duket se po shkojnë drejt lidhjeve më të ngushta.
Dhe në tetor, Adil Karaismayoglu, ministri i transportit i Turqisë, njoftoi se një lidhje direkte fluturimi midis Qipros veriore dhe Kirgistanit po konsiderohej.
Qiproja Veriore është pretendenti i fundit për t’iu bashkuar grupit të të huajve që Putini i ka parë të dobishëm dhe ai mund të mos jetë i fundit.
