Në fillim të shtatorit të këtij viti, presidenti francez Emmanuel Macron dhe kancelari gjerman Olaf Scholz, në një letër të përbashkët dërguar kryeministrit të Kosovës, Albin Kurti dhe presidentit të Serbisë, Aleksandar Vuçiq, theksuan se liderët e përmendur do të kenë të jenë të gatshëm për të marrë vendime dhe kompromise të vështira, të cilat përfundimisht do të rezultojnë në stabilizimin afatgjatë të marrëdhënieve mes dy vendeve.
Në vend të stabilizimit, muajt e fundit të vitit 2022 kaluan në tensione mes Serbisë dhe Kosovës, të cilat kulmuan me vendosjen e një numri të madh të barrikadave në pikat kufitare, gjë që e ndërlikoi edhe më shumë situatën e ndërlikuar. Fakti se një numër i madh i pjesëtarëve të Forcave të Armatosura të Serbisë, të vendosur në zonën kufitare, tregon se sa rrezikonte të përshkallëzohej situata në momente të caktuara.
Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, në një deklaratë të tij për media, theksoi se pjesëtarët e Forcave të Armatosura të Serbisë janë në disponim për të vënë veten në gatishmëri luftarake, dhe ai e krahasoi “disponimin” e ushtrisë për një konflikt të mundshëm me vitet 1990. Kërkesa kryesore e palës serbe është formimi i Unionit të Komunave Serbe – ZSO në Kosovë, ndërsa në anën tjetër autoritetet e Republikës së Kosovës refuzojnë ta bëjnë këtë, duke e arsyetuar një vendim të tillë me faktin se në territorin e Kosova asnjë komunitet kombëtar nuk ka ekskluzivitet në një fushë të caktuar.
Në deklaratat e mëparshme, kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, e ka krahasuar ZSO-në me Bosnje-Hercegovinën. entiteti Republika Srpska, të cilin nuk e dëshiron në territorin e Kosovës. Problemet rreth komunave me shumicë serbe në Kosovë kanë vazhduar që nga shpallja e pavarësisë së Kosovës dhe ato është dashur të zgjidhen me Marrëveshjen e Brukselit, e cila në disa pjesë parashikonte formimin e ZSO-së në vitin 2013.
Autoritetet e Kosovës kërkojnë nga Serbia reciprocitet në kontekstin e zgjidhjes së kësaj çështjeje, por edhe njohjen e pavarësisë së Kosovës, gjë që Serbia refuzon ta bëjë.
Kurti në muajt e mëparshëm i rezistoi me mjeshtëri presionit diplomatik nga Serbia, e cila dëshiron të jetë prezente në Kosovë me çdo kusht. Për këtë flet edhe ideja e Vuçiqit për kthimin e ushtrisë serbe në Kosovë, të cilën bashkësia ndërkombëtare e hodhi poshtë.
Për të kujtuar, 19 vite më parë, të njëjtën gjë kishte kërkuar edhe kryeministri i atëhershëm i Serbisë, Zoran Xhinxhiq. Përgjigja ishte gjithashtu negative.
Nga ana tjetër, Kurti kërkoi nga aleanca NATO që të rrisë praninë e trupave të saj në Kosovë, për shkak të situatës së trazuar të sigurisë në këtë vend. Është e qartë se një marrëveshje mes dy palëve nuk është në dukje, e cila paraqet rrezik potencial jo vetëm për qytetarët e Kosovës dhe Serbisë, por edhe për pjesën tjetër të Ballkanit Perëndimor. Pasqyrimi i ngjarjeve në Kosovë lidhet më së shumti me Bosnjën dhe Hercegovinën, më saktë me aktualizimin e aspiratave separatiste të lidershipit politik serb të Bosnjës, në krye me Milorad Dodik.
Aspiratat e politikës pro-serbe kanë të bëjnë edhe me marrjen e koncesioneve në këmbim të Kosovës, gjë që shihet nga përpjekja për të krahasuar entitetin boshnjak Republika Srpska dhe Republikën e Kosovës, e cila nuk ka bazë faktike.
Qarqe të caktuara kanë besuar gjithashtu se zgjidhja e krizës në Kosovë mund të arrihet me shkëmbimin e territoreve ndërmjet Serbisë dhe Kosovës. Përkatësisht, pjesa jugore e Serbisë, zona e Bujanocit, Preshevës dhe Medvegjës, e cila kufizohet me Maqedoninë e Veriut dhe Kosovën, është kryesisht e banuar me shqiptarë dhe disa lobistë besonin se do të ishte e përshtatshme që ajo zonë të zëvendësohej me veriun. e Kosovës, e cila është e banuar kryesisht nga shtetas të nacionalitetit serb.
Këto ide u hodhën poshtë kategorikisht nga autoritetet zyrtare të të dy vendeve, pasi, të mësuar nga përvojat e mëparshme, ata janë të vetëdijshëm se çdo rihartim i ri i kufirit në Ballkanin Perëndimor nuk mund të ndodhte pa konflikte të armatosura. Publiku pret që liderët e Serbisë dhe Kosovës të gjejnë një mënyrë për të arritur zgjidhje kompromisi që do të garantojnë sigurinë dhe stabilitetin ekonomik të qytetarëve të Kosovës.
Një skenar i tillë ende nuk është në dukje, siç dëshmohet nga tensionet e reja kombëtare, pasi një shtetas i kombësisë shqiptare plagosi me armë zjarri dy bashkëqytetarë serbë.
Ky incident, i cili është shkaktuar nga një individ i papërgjegjshëm, është në favor të Beogradit zyrtar, synimet e të cilit janë të përdorë të gjitha mjetet në dispozicion për të lobuar zyrtarët ndërkombëtarë për formimin e Unionit të Komunave Serbe në Kosovë. Nga ana tjetër, kryeministri i Kosovës nuk do të heqë dorë aq lehtë nga politika e tij e vendosur ndaj Serbisë. Duke ditur se sa rrjet të zhvilluar diplomatik dhe lobues kanë shqiptarët, nuk duhet të presim që lidershipi politik kosovar të lejojë ndonjë lëshim në dëm të tyre, pa i “zbatuar” vendimet e caktuara në drejtim të afirmimit të mëtejshëm të shtetësisë së Kosovës, të cilat zyrtari Serbia e kundërshton fuqishëm.
Kjo plejadë e marrëdhënieve politike ndërmjet Kosovës dhe Serbisë shkakton dhimbje koke për aktorët ndërkombëtarë. Është e rëndësishme të theksohet se Rusia, si aleate e hapur e Serbisë në raport me Kosovën, dëshiron të hapë një front të ri, në mënyrë që agresioni i tyre të jetë më pak në fokus të publikut botëror. Për këtë zhvillim të mundshëm të ngjarjeve paralajmërojnë edhe analistët botërorë, gjë që flet shumë për faktin se marrëdhëniet aktuale gjeopolitike në Ballkanin Perëndimor po tërheqin vëmendjen e publikut botëror.
Në fund të fundit, hapja e një fronti të ri do të ishte jashtëzakonisht e rrezikshme për Evropën, e cila është rraskapitur kryesisht nga krizat e shkaktuara nga pandemia, agresioni rus dhe migrimi. Prandaj, aktorët ndërkombëtarë duhet të bëjnë lëvizje shumë më konkrete në drejtim të shtypjes së një konflikti të mundshëm në Kosovë, sepse është pothuajse e sigurt se ky konflikt potencial i padëshiruar nuk do të ndalet brenda kufijve të Kosovës.
Në periudhën e ardhshme, Ballkani Perëndimor do të përballet me sfida të mëdha të sigurisë, të cilat, nëse ato përfundojnë pa pasoja serioze, mund të nënkuptojnë kthimin e Ballkanit Perëndimor drejt Bashkimit Evropian. Serbisë do t’i duhet të ndalojë nxitjen e tensioneve në rajon nëse e sheh të ardhmen e saj në Bashkimin Evropian, dhe komuniteti ndërkombëtar, nga ana tjetër, duhet të jetë më i vendosur ndaj këtij vendi, i cili është ende i orientuar politikisht drejt Moskës, sepse nëse do të ishte përndryshe, tensionet në Perëndim Në Ballkan, ato do të ishin dukshëm më të vogla.
