Shembujt e Ishujve Aland, Tirolit Jugor dhe Belgjikës Lindore konsiderohen si modele potenciale për zgjidhjen e problemit te komunitetit serb ne Kosovë , shkruan e perditshmja serbe “Danas”. Në kete publikim Demostat prezantoi se si rregullohet autonomia e këtyre tre entiteteve në Evropë.
Ishujt Aland
Në negociatat në Bruksel në vitin 2007, ekipi negociator shtetëror serb prezantoi rastin e ishujve Åland, të banuara nga suedezët, por në përbërjen territoriale të Finlandës, si shembull i suksesshëm i funksionimit të autonomisë territoriale, për të shërbyer si parim për autonominë e gjerë të shqiptarëve brenda kufijve të Serbisë. Gjashtëmbëdhjetë vjet më vonë, Ishujt Aland përsëri përmenden në qarqet diplomatike në Paris dhe Bruksel si model potencial, por tani për autonominë e veriut të Kosovës, përkatësisht Bashkimin e Komunave Serbe, shkruan Demostat .
Çdo autonomi është shprehje e rrethanave specifike sociale dhe nuk mund të transferohet në një territor tjetër në një kontekst tjetër socio-politik. Thelbi i autonomisë është fakti se një pjesë e ngushtë e territorit të një shteti ka fuqi legjislative dhe fushëveprimi të pavarur të kompetencës, të cilën ai e rregullon me aktet e tij pa ndikimin e pushtetit qendror, dhe çdo gjë tjetër është pasqyrim i specifikës. thotë profesori i së drejtës kushtetuese Darko Simoviq. Simović i shpjegon Demostatit se si duket në praktikë autonomia e Ishujve Aland.
Finlanda dhe zona e Ishujve Åland ishin nën administrimin e Mbretërisë së Suedisë për shekuj me radhë. Në fillim të shekullit të 19-të, pasi mundi Suedinë, Rusia mori kontrollin e Finlandës dhe Ishujt Aland. Pas humbjes së Rusisë në Luftën e Krimesë, ishujt u çmilitarizuan.
Kur Finlanda shpalli pavarësinë e saj pas Revolucionit të Tetorit në 1917, qytetarët e ishujve Åland, rreth 96 për qind e tyre, nënshkruan një peticion për aneksimin në Suedi, por Finlanda nuk e lejoi atë dhe në vitin 1920 ishujve iu dha autonomi e gjerë nga Ligji i Autonomisë. Megjithatë, popullsia e ishullit nuk donte ta pranonte këtë dhe kërcënoi se çështja e statusit të Ishujve Åland do të çonte në një konflikt të hapur midis Finlandës dhe Suedisë.
Çështja e diskutueshme iu referua Lidhjes së Kombeve të sapoformuar, e cila në vitin 1921 i dha Finlandës sovranitetin mbi Ishujt Aland, me një garanci për autonomi të gjerë. Finlanda është zotuar t’i garantojë popullatës së ishullit një status autonom në mënyrë që të ruajë kulturën, gjuhën dhe zakonet lokale suedeze. Për shkak të rëndësisë strategjike të ishujve, edhe Finlanda mori përsipër që ishujt të çmilitarizohen, pra neutrale ushtarakisht.
Autonomia territoriale e Ishujve Åland u zhvillua gradualisht. Ligji fillestar për autonominë nga viti 1920 u zëvendësua dy herë me ligje të reja, në 1951 dhe 1991. Ligji aktual për Autonomi është ndryshuar dhe plotësuar në 1994, 1996, 2000 dhe 2004.
Në Ishujt Åland, shumica e popullsisë, 95 për qind e qytetarëve, janë suedezë. Finlandezët janë një pakicë në mesin e pakicave dhe ka, sipas disa vlerësimeve, rreth 1000 në total. Megjithatë, sovraniteti i takon Finlandës dhe ishujt nuk janë të pavarur. Territori i Finlandës është i pandashëm dhe kufijtë kombëtarë nuk mund të ndryshohen pa pëlqimin e Kuvendit.
Profesori i së Drejtës Kushtetuese Darko Simović deklaron për Demostat se Ishujt Åland kanë kompetenca mjaft të gjera kur bëhet fjalë për autonominë, veçanërisht në fushat që janë vendimtare për ruajtjen e identitetit kombëtar të suedezëve. Ka punë që janë nën juridiksion të përbashkët dhe nëse ka një mosmarrëveshje se çfarë është nën juridiksionin e kujt, vendos Gjykata e Lartë e Finlandës.
Ishujt Åland kanë një asamble dhe një qeveri. Parlamenti i Holandës ka 30 anëtarë, të cilët zgjidhen çdo katër vjet. Parlamenti emëron qeverinë rajonale, miraton ligje në fushat që lidhen me punët e brendshme të rajonit dhe cakton buxhetin për ishujt Åland. Të ardhurat përbëhen nga të ardhurat e vetë Hollande dhe një shumë e përgjithshme e marrë nga qeveria finlandeze, e cila është një formë e ripagimit të një pjese të taksave që Hollande i ka paguar shtetit finlandez.
Parlamenti i Holandës ka të drejtë të nxjerrë ligje në fushën e arsimit, kulturës dhe ruajtjes së monumenteve antike, mbrojtjes shëndetësore dhe mjekësore, mjedisit, promovimit të industrisë, transportit të brendshëm, vetëqeverisjes lokale, policisë, komunikimit postar, radios dhe televizionit.
Ligji kombëtar finlandez zbatohet në zonat ku Parlamenti i Ishujve Åland nuk ka kompetenca legjislative, përkatësisht punët e jashtme, shumica e fushave të ligjit civil dhe penal, sistemi gjyqësor, doganat, rojet bregdetare, mbrojtja civile, doganat dhe taksat shtetërore.
Hollande ka një përfaqësues në parlamentin finlandez për të siguruar që interesat e ishullit të merren parasysh në këto fusha. Parlamenti finlandez ka gjithsej 200 deputetë.
Presidenti i Finlandës emëron Guvernatorin e Ishujve Åland, në konsultim dhe me pëlqimin e Parlamentit Åland. Profesor Simoviq shpjegon se Guvernatori është përfaqësues i qeverisë qendrore, funksioni i të cilit është të mbikëqyrë ushtrimin e autonomisë territoriale. Një mekanizëm i tillë i kontrollit politik mbi ushtrimin e autonomisë territoriale nuk ekziston, për shembull, në Republikën e Serbisë kur bëhet fjalë për autonominë territoriale të Vojvodinës. Ekziston edhe i ashtuquajturi delegacion Aland, i cili përfshin përfaqësues të Ishujve Aland dhe autoriteteve qendrore, dhe që është ndërmjetësues i marrëdhënieve midis autoriteteve qendrore dhe ishujve, me qëllim që të gjitha çështjet e diskutueshme të zgjidhen në mënyrë kompromisi, në mënyrë paqësore. .
Suedishtja është e vetmja gjuhë zyrtare dhe përdoret nga autoritetet rajonale, komunale dhe shtetërore në Ishujt Åland. Sipas Aktit të Autonomisë, i gjithë komunikimi ndërmjet Qeverisë së Finlandës dhe autoriteteve holandeze duhet të kryhet në suedisht. Edhe komunikimi ndërmjet folësve finlandez dhe autoriteteve holandeze duhet të bëhet në suedisht.
Në fushën e politikës së jashtme, subjekt i së drejtës ndërkombëtare është Finlanda dhe Qeveria e Ishujve Åland mund t’u propozojë autoriteteve shtetërore përkatëse negocimin e një marrëveshjeje të caktuar.
Sipas profesor Simoviq, Ishujt Åland mund të marrin pjesë në negociatat për përfundimin e një marrëveshjeje ndërkombëtare që ka të bëjë me ta, domethënë mund të marrin pjesë si subjekt në proces. Përkatësisht, Qeveria e Ishujve Åland do të informohet për marrëveshjen ndërkombëtare që i referohet çështjeve nën juridiksionin e ishujve dhe nëse ka arsye të veçantë, Qeveria e Ishujve mund të marrë pjesë në negociata në delegacionin finlandez.
Ishujt Åland shprehën mendimin e tyre për hyrjen e Finlandës në BE, sepse anëtarësimi në komunitetin e kombeve evropiane ndikoi në të drejtat autonome që gëzojnë qytetarët e ishullit, shton Simoviq.
Kur Finlanda u bë anëtare e Bashkimit Evropian në 1995, Parlamenti i Holandës shprehu, në përputhje me Aktin e Autonomisë dhe pas dy referendumeve të veçanta, pëlqimin e tij për anëtarësimin e Ishujve Åland në BE. Marrëdhënia e Ishujve Åland me Bashkimin rregullohet nga një protokoll që përmban dispozita të veçanta për blerjen e pasurive të paluajtshme dhe të drejtën për të bërë biznes në ishujt Åland, duke konfirmuar kështu statusin e veçantë të Ishujve Åland sipas ligjit ndërkombëtar.
Simović thekson se autonomia e Ishujve Åland funksionon me sukses dhe se në praktikë, si rregull, nuk ka probleme, kryesisht për shkak se ekziston një shkallë e lartë e kulturës politike demokratike në Finlandë. Siç thekson ai, qëllimi kryesor i autonomisë është mbrojtja e identitetit kombëtar të qytetarëve, ndaj theksi vihet në fushat që kontribuojnë në ruajtjen e identitetit të suedezëve në ishujt Åland.
Çdo autonomi territoriale është një histori më vete dhe asnjë dy nuk janë identike, kështu që të gjitha zgjidhjet janë kryesisht unike, thotë Simović.
Simoviq thekson se zgjidhjet e huaja nuk mund të kopjohen sepse çdo autonomi është shprehje e rrethanave konkrete sociale, të krijuara në praktikë, nga negociatat dhe marrëveshjet. Thelbi i autonomisë është fakti se një pjesë e ngushtë e territorit të një shteti ka fuqi legjislative dhe fushëveprimi të pavarur të kompetencës, të cilën ai e rregullon me aktet e tij pa ndikimin e pushtetit qendror, dhe çdo gjë tjetër është pasqyrim i specifikës. shpjegon Simoviq.
Siç thotë ai, pati një përpjekje për të përdorur modelin e Ishujve Åland gjatë zgjidhjes së çështjes së Ishujve Falkland, dhe gjithashtu ekzistonte një ide që republikat baltike brenda BRSS do të merrnin një lloj statusi të ngjashëm, megjithatë, në asnjë rast nuk ishte është zbatuar. Është interesante të kujtojmë se modeli i autonomisë territoriale të Ishujve Aland u përmend gjithashtu si një nga zgjidhjet e mundshme për integrimin e Republikës së Krajinës Serbe në Kroaci, thotë Simoviq.
Simoviq beson gjithashtu se Bashkësia e Komunave Serbe, siç është konceptuar aktualisht, nuk do të ishte afër autonomisë territoriale, sepse, siç thekson ai, bashkësia ndërkombëtare nuk dëshiron të krijojë një Republikë të re të Serbisë brenda të ashtuquajturës Kosovë. për shkak të shkëputjes së mundshme.
Nga pikëpamja e interesave të atyre që tani qeverisin Kosovën dhe të bashkësisë ndërkombëtare, autonomia territoriale, qoftë edhe vetëm me indikacione, do të ishte burim i pashtershëm tensioni dhe konflikti, thekson Simoviq dhe shton se kjo ndodh sepse autonomia territoriale gjithmonë. mbart rrezikun e shkëputjes.
