Evelyn Räder nga DGB ka një mesazh të qartë për ata në vendet e Ballkanit Perëndimor që kërkojnë punë në Gjermani: “Informohuni për të drejtat tuaja dhe nëse është e nevojshme, kërkoni ndihmë. Ju nuk duhet të pranoni gjithçka. që ju ofrohet, punëtorët këtu kanë të drejta të garantuara”.
E presionuar nga mungesa tashmë kronike e fuqisë punëtore në vend, qeveria gjermane planifikon të liberalizojë legjislacionin për migracionin për motive punësimi dhe pjesë e kësaj pakete është e ashtuquajtura. “Sundimi i Ballkanit Perëndimor”, shkruan Deutsche Welle. Këtu parashikohen dy ndryshime të rëndësishme: nga njëra anë, kufizimi i vlefshmërisë së kësaj mase deri në fund të vitit 2023 duhet të shfuqizohet – në të ardhmen duhet të bëhet rregull i përhershëm. Nga ana tjetër, kuota për emigrantët që punojnë nga Ballkani Perëndimor pritet të dyfishohet – nga 25,000 në vit në 50,000 në të ardhmen.
“Sundimi i Ballkanit Perëndimor” u prezantua pas valës së madhe të refugjatëve në 2015 dhe 2016. Ai synonte të zgjidhte dy probleme me një goditje: parandalimin e ardhjes së pakontrolluar të azilkërkuesve dhe në të njëjtën kohë zbutjen e mungesës së fuqisë punëtore.
Në ato vite, më shumë se një milion refugjatë mbërritën në Gjermani, kryesisht nga Siria, por edhe një numër i madh i njerëzve nga Ballkani Perëndimor – nga Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina, Kosova, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut dhe Serbia. Ndërsa refugjatëve sirianë të luftës në përgjithësi iu dha azili shpejt, migrantët ekonomikë nga Ballkani Perëndimor kishin pak shanse për sukses: vetëm rreth pesë përqind e tyre e morën atë status.
Futja e rregullit të Ballkanit Perëndimor mundësoi imigrimin e rregulluar dhe të lehtësuar të fuqisë punëtore të pakualifikuar ose me kualifikim të mesëm nga ato vende – ata me kualifikime të larta gjithsesi mund të vijnë në vend në kuadër të programeve të tjera. Një nga kushtet për këtë është që kërkesa për leje pune të kërkohet në përfaqësitë gjermane në ato vende dhe e dyta është që më parë të mos jetë bërë asnjë kërkesë për dhënien e azilit.
Përfaqësuesit e punëdhënësve i mirëpresin këto ndryshime të planifikuara. Në fund të fundit, ata ushtrojnë presion të përhershëm ndaj qeverisë për të liberalizuar kushtet e emigracionit të fuqisë punëtore që u mungon.
Frika nga hedhja
Konfederata e Sindikatave Gjermane (DGB) është më e kujdesshme këtu. Ata gjithashtu mirëpresin imigracionin e fuqisë punëtore, thotë Evelyn Räder , anëtare e bordit të drejtorëve të DGB-së, por thekson se çështja e kushteve kornizë për punëtorët nga vendet e Ballkanit Perëndimor është shumë e rëndësishme.
“Njerëzit që vijnë janë kryesisht të varur nga punëdhënësi për të cilin punojnë. Ata kanë një leje qëndrimi të bashkangjitur me punën e tyre. Kjo i bën njerëzit të kenë frikë se do të kthehen nëse nuk binden,” thotë Räder. Përveç kësaj, ata shpesh nuk flasin gjermanisht dhe nuk janë të informuar për të drejtat e tyre. Në praktikë, e gjithë kjo çon në pranimin e këtyre punëtorëve për kushte pune që janë më të këqija se ato të përcaktuara me ligj – dhe në këtë mënyrë në dumping në tregun e punës, thekson Räder.
Jo “ekspertë”, por “punëtorë”
Sipas të dhënave të Institutit për Kërkime të Punës (IAB), deri në fund të vitit 2020, Agjencia Federale e Punës (BA) ka lëshuar 260,000 miratime në parim dhe 98,000 viza pune për punëtorët nga vendet e Ballkanit Perëndimor. Tre të katërtat e punëtorëve nga ato vende punojnë në kantiere ndërtimi, në gastronomi dhe në kujdesin e të moshuarve dhe të sëmurëve – 44 për qind vetëm në ndërtim. Në pjesën më të madhe, këto janë punë ndihmëse me paga relativisht të ulëta.
Edhe pse qeveria e shpjegon reformën e legjislacionit të punës për punëtorët e huaj me nevojën për të kundërshtuar mungesën e fuqisë punëtore të kualifikuar në vend, rregulli i Ballkanit Perëndimor devijon nga kjo: në këtë kuadër, nuk kërkohet asnjë kualifikim për të marrë leje pune. Sipas DGB-së, nuk bëhet fjalë fare për tërheqjen e “ekspertëve”, por për sjelljen e punëtorëve për punë të thjeshta. “Është një program për të sjellë punëtorë sipas dëshirës së punëdhënësve. Ata mund t’i marrin kur u duhen, por gjithashtu mund t’i largojne lehtësisht kur u përshtatet,” thotë Räder.
Kjo është veçanërisht e theksuar në ndërtim. Shoqatat e ndërtuesve gjermanë vitin e kaluar anuluan zgjatjen e kontratës tarifore që vlen prej dekadash. Tani punëtorët mund të paguhen me një tarifë minimale të garantuar ligjërisht prej 12 euro në orë, që është më pak se pagat e mëparshme për orë që në kantieret e ndërtimit varionin nga 13 deri në pothuajse 16 euro mesatarisht.
Në këtë mënyrë punëdhënësit mund të ushtrojnë presion mbi këdo që kërkon një pagë më të lartë – gjithmonë ka punëtorë më të lirë në dispozicion. Në të njëjtën kohë, ata nuk duhet të kenë frikë nga ankesat: punëtorët nga Ballkani Perëndimor janë një grup veçanërisht i cenueshëm, ata nuk janë të vetëdijshëm për të drejtat e tyre dhe për shumë, edhe ato kushte më të këqija të punës janë të pranueshme për shkak të situatës në atdheun e tyre. Përveç kësaj, praktikisht nuk ka kontrolle efektive shtetërore.
Mbrojtja e punëtorëve – dhe autonomia tarifore
“Ne kemi frikë se në këtë mënyrë krijohet presion mbi kushtet e punës së të gjithë punonjësve në industrinë e ndërtimit. Kjo e bën të vështirë lidhjen e kontratave tarifore cilësore dhe pa to është thjesht një program dumping për uljen e pagave,” paralajmëron Evelyn Räder nga DGB.
Konfederata e Sindikatave Gjermane zgjidhjen e sheh në ndryshime shtesë të rregullit të Ballkanit Perëndimor, për të cilat Qeveria duhet të diskutojë në seancën e 1 marsit. Një nga shqetësimet më të rëndësishme që lehtëson mundësinë e ndërrimit të punëdhënësve pa pasur nevojë të aplikoni përsëri për leje pune – siç është rasti për punëtorët e tjerë të huaj.
Sipas rregullores aktuale, kërkesa për vizë pune duhet të bëhet në vendin e origjinës së punëtorit, shkruan Deutsche Welle , dhe në fund viza jepet për një punë të caktuar. Nëse dëshironi ta ndryshoni, është e mundur, por duhet të aplikoni përsëri në Agjencinë Federale të Punës. Për shumicën dërrmuese të punëtorëve, është e ndërlikuar ose ata as nuk e dinë për të – dhe rezultati është i pasigurt.
Gjithashtu, sindikatat kërkojnë që punësimi në bazë të rregullit të Ballkanit Perëndimor të mundësohet vetëm aty ku ka marrëveshje kolektive. Në këtë mënyrë nga njëra anë do të mbroheshin vetë punëtorët dhe nga ana tjetër autonomia tarifore e sindikatës.
Evelyn Räder nga DGB ka një mesazh të qartë për ata në vendet e Ballkanit Perëndimor që kërkojnë punë në Gjermani: “Informohuni për të drejtat tuaja dhe nëse është e nevojshme, kërkoni ndihmë. Ju nuk duhet të pranoni gjithçka. që ju ofrohet, punëtorët këtu kanë të drejta të garantuara”.
