Dy teoritë kryesore të konspiracionit në Ballkanin Perëndimor sillen rreth zgjidhjes përfundimtare të konflikteve të vazhdueshme rajonale. Këto dy teori përmbajnë shumë prova dhe analistët janë të detyruar të përpiqen të dallojnë faktin nga trillimi. Ato bazohen në besimin se zhgënjimi në rritje i Uashingtonit dhe i Brukselit në zgjidhjen e mosmarrëveshjeve të pazgjidhura dy dekada pas luftërave jugosllave solli në jetë dy vendime radikale – planin e ndarjes dhe planin trepalësh.
Të dy planet e supozuara sugjerojnë se konflikti kryesor në Ballkanin Perëndimor është midis serbëve dhe shqiptarëve dhe nëse ai shtypet ose ndalet, mund të vendoset një periudhë e gjatë paqeje dhe stabiliteti në rajon. Plani i ndarjes u bë i njohur në kohën e administratës së Donald Trump për të zgjidhur problemin e mospranimit të shtetësisë së Kosovës nga Serbia.
Diplomatët e Trump besonin se problemi themelor ishte konflikti etnik, jo ambiciet politike dhe se harta aktuale nuk përputhej me përkatësinë etnike. Ata ishin gjithashtu të bindur se Beogradit i duhej një karotë mjaft e madhe për të kënaqur aspiratat e tij.
Ideja e ndarjes u formulua si një rihartim i kufijve apo zbatimi i korrigjimeve territoriale. Udhëheqësit në Beograd, Prishtinë dhe Tiranë u përfshinë në procesin e zhvillimit të një zgjidhjeje të pranueshme territoriale. Në veçanti, Serbia dhe Shqipëria u joshën nga ndarja e mundshme e Kosovës mes tyre.
Prandaj kontaktet e shpeshta dhe të përzemërta mes kryeministrit Edi Rama dhe presidentit Aleksandar Vuçiq. Politikanët amerikanë besonin se kjo do të siguronte fitore për të tre palët. Beogradi mund të pretendonte se mori tokën serbe dhe bashkoi popullsinë serbe në pjesën veriore të Kosovës, pa pasur nevojë të njihte shtetin separatist, sepse ai do të zhdukej.
Tirana mund të pretendonte se kishte krijuar një Shqipëri të madhe etnike në përputhje me aspiratat historike. Dhe, me sa duket, Prishtina do të kënaqej me përthithjen e Kosovës në Shqipëri, pavarësisht se kishte hequr dorë nga disa territore.
Ky plan konspirativ dështoi kryesisht sepse qeveria e Hashim Thaçit nuk donte të humbiste territor pa fituar komunat me shumicë shqiptare në jug të Serbisë dhe nuk e mirëpriti krijimin e një administrate provinciale në një Shqipëri të zgjeruar.
Ndërsa plani u zbulua në media, ai gjithashtu shkaktoi frikën e luftërave të reja ballkanike, sepse grupe të shumta etnike që përbëjnë shumicën në zonat kufitare do ta konsiderojnë atë një precedent për ndarje territoriale dhe aneksimin e shteteve të lidhura.
Si rezultat, opsioni i ndarjes ka rënë gradualisht në sfond, megjithëse mund të kthehet në një formë të modifikuar në të ardhmen.
Nën administrimin e Joe Biden, një plan i ri për të zgjidhur mosmarrëveshjet kryesore në Ballkanin Perëndimor u materializua hapur. Ai bazohet në premisën e një ndarjeje trepalëshe të ndikimit – ndërmjet Serbisë, Shqipërisë dhe Kroacisë – pa pasur nevojë për ndryshime kufijsh apo ndarje të drejtpërdrejtë territoriale. Plani nuk është bërë i ditur, duke e lënë fushën e hapur ndaj spekulimeve dhe teorive edhe më të thella të konspiracionit.
Krijuesit e planit trepalësh besojnë se rajoni mund të stabilizohet nëse Beogradi, Tirana dhe Kroacia shpërblehen me dominim politik dhe ekonomik ndaj shteteve më të vogla fqinje.
Rrjedhimisht, Beogradi do të kontrollonte në masë të madhe etninë serbe në Bosnje dhe Hercegovinë, do të udhëhiqte serbizimin e Malit të Zi dhe do të zhvillonte iniciativën e tij “Ballkani i Hapur”. Sipas një marrëveshjeje të tillë, Beogradi madje mund ta njohë pavarësinë e Kosovës de facto, nëse jo de jure, siç parashikon propozimi aktual franko-gjerman.
Ndërkohë, Shqipëria dhe Kosova mund të afrohen edhe pa një bashkim zyrtar dhe Zagrebi mund të krijojë një entitet kroat de fakto në Bosnje dhe Hercegovinë që do të kënaqte ambiciet e veta rajonale.
Plani trepalësh do të siguronte padyshim dominimin e tre fuqive rajonale dhe nën presionin ndërkombëtar mund të pritej që shtetet e vogla të pajtoheshin. Megjithatë, kjo skemë me tre drejtime përmban gjithashtu tre të meta kryesore.
Së pari, malazezët, boshnjakët dhe kosovarët, identiteti i dallueshëm kombëtar dhe shtetëror i të cilëve u forcua pas shpërbërjes së Jugosllavisë, do t’i rezistojnë çdo përpjekjeje për të kufizuar pavarësinë e tyre dhe për t’i nënshtruar ata ndaj çdo mekanizmi më të gjerë politik.
Së dyti, Serbia, Kroacia dhe Shqipëria mund ta interpretojnë planin trepalësh thjesht si një hap të parë drejt pushtimit të drejtpërdrejtë të territorit, të miratuar nga Uashingtoni dhe Brukseli. Dhe së treti, plani trepalësh do të mundësonte depërtim edhe më të madh të Rusisë në rajon duke tërhequr më shumë klientë ballkanikë për Kremlinin.
Kështu, një plan për zgjidhjen përfundimtare të të gjitha mosmarrëveshjeve të pazgjidhura do të krijonte konflikte të reja rajonale në praktikë. Edhe pse duhet pasur kujdes në besimin e të gjitha teorive konspirative, duhet pasur kujdes edhe në rastin e praktikave konspirative.
Shkruar nga: JANUSZ BUGAJSKI / The Geopost
