Tani shihet se pas dhjetë vitesh procesi i Brukselit është kthyer në fillim në kuptimin politik. Edhe një herë, serbët janë jashtë institucioneve dhe po bojkotojnë zgjedhjet, dhe atyre iu kthyen sërish në vitin 2013. Qeverisë në Beograd iu dhanë dhjetë vjet, dhe megjithëse në thelb morëm një dekadë paqeje të vërtetë, serbët nga veriu bënë mos e merrni Bashkimin e Komunave Serbe dhe u kthyen në fillim, thotë per Danas, gazetari Milivoje Mihajloviq, me rastin e dhjetëvjetorit të nënshkrimit të Marrëveshjes së Parë për Parimet që rregullojnë normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës, më mirë. e njohur si Marrëveshja e Brukselit.
Marrëveshja prej 15 pikash e Brukselit u nënshkrua më 19 prill 2013, pas gjashtë muajsh bisedimesh dhe dhjetë raundesh negociatash, nga kryeministrat e atëhershëm të Serbisë, Ivica Daçiq dhe të Kosovës , Hashim Thaçi, si dhe nga kryeministrat e BE-së. Përfaqësuesja për Politikë të Jashtme dhe Siguri, Catherine Ashton.
Gjatë negociatave, Daçiq ishte i shoqëruar nga zëvendëskryeministri i parë i atëhershëm Aleksandar Vuçiq.
Në dhjetë vjet, në Prishtinë u ndryshuan disa grupe autoritetesh, por AKS nuk u formua dhe ende po diskutohet, ndërsa pushteti në Serbi mbeti fort në duart e dyshes Vuçiq-Daçiq, me Daçiqin dhe më të dobëtin. partner, të cilit Vuçiq, kur përgjigjet, duke kujtuar se e ka nënshkruar Marrëveshjen, ndërsa për një kohë duket se e ka marrë meritën.
I pyetur se çfarë morën Daçiq dhe Vuçiq me pranimin e marrëveshjes, Mihajloviç u përgjigj se ata forcuan pozitat e qeverisë së tyre në të ashtuquajturat qarqe perëndimore dhe komunitetin ndërkombëtar.
– Marrëveshja e Brukselit ishte befasi, para së gjithash, sepse në mënyrë të pazakontë i realizoi qëllimet, të cilat Prishtina dhe autoritetet e mëparshme nuk kishin gjumë për t’i arritur. Në thelb është miratuar për të përfshirë popullatën serbe nga veriu në jetën politike të Republikës së Kosovës sipas ligjeve dhe Kushtetutës së Republikës së Kosovës – thekson ai.
Siç kujton ai, gjashtë pikat e para të Marrëveshjes i referohen AKS-së, e cila ishte zotim për pjesëmarrjen e serbëve në zgjedhjet e asaj kohe.
– Kemi pasur një situatë ku ato zgjedhjet e para janë bojkotuar, por disi me ndihmën e autoriteteve në Serbi, gjegjësisht disa dhjetëra apo qindra pjesëtarë të xhandarmërisë, serbët “kanë marrë pjesë” në të ashtuquajturat zgjedhje. Ka pasur edhe skandale, janë thyer kutitë e votimit që zgjedhjet të mos ishin të rregullta. Asokohe prezenca e Xhandarmërisë në veri nuk i shqetësonte as autoritetet në Prishtinë, sepse ishte në radhë të parë një koncesion – përshkruan Mihajloviq.
Siç shton ai, në atë marrëveshje kishte pika që parashikonin përfshirjen e forcave policore të MPB-së së Serbisë në Kosovë, në sistemin e Kosovës.
– Është vlerësuar se në Kosovë kishte 1200 anëtarë të MPB-së dhe policia u përfshi në sistemin e Kosovës, pas kësaj u përfshi edhe gjyqësori dhe në një farë mënyre veriu u inkorporua në sistemin e Kosovës nën shoqërinë e marrjes së AKS-së. Autoritetet në Prishtinë e interpretuan si zgjerim të sovranitetit të Kosovës së pavarur edhe në veri – thotë ai.
Sipas tij, për dhjetë vjet nuk e kemi marrë AKS, dhe qeveria në Beograd ka pasur një dekadë pushtet para saj.
Dhjetë vjet nga nënshkrimi i Marrëveshjes së Brukselit: Harta për të qëndruar në pushtet, serbët në veri ende pa AKS 2
– Marrëveshja e Brukselit është monedha me të cilën qeveria në Prishtinë ka marrë policinë, gjyqësorin, numrin e telefonit, sektorin e energjisë dhe Gazivodën. Dhe AKS i është shitur Beogradit të paktën pesë ose gjashtë herë, dhe ata kurrë nuk e morën atë. Ky është problemi për momentin. Është një politikë serioze në të cilën grupet politike si në Prishtinë ashtu edhe në Beograd përdorën dialogun e Brukselit dhe Marrëveshjen për të qëndruar në pushtet, pa u shqetësuar shumë për situatën në terren. Qeveria në Prishtinë u ndryshua për arsye të tjera dhe Hashim Thaçi ndodhet në Hagë. Ndërsa qeveria në Beograd ende e ka në dorë atë monedhë të quajtur AKS – thotë Milivojeviq.
Ai tregon se nuk është e njëjta gjë të formohet AKS në 2013 dhe 2023.
– Nëse do të ishte formuar në vitin 2013, AKS mund të ishte shndërruar në një subjekt serioz politik në Kosovë. Tani është krejtësisht ndryshe sepse serbët nga veriu janë futur në një qoshe dhe nuk kanë shumë institucione që mund t’i tërheqin këta njerëz – thekson Mihajloviq.
I pyetur nëse AKS do të formohet ende, ai thotë se autoritetet në Beograd insistojnë në AKS, ashtu siç insistojnë autoritetet në Prishtinë që ajo të mos formohet.
– Ose të jetë një zëvendësues që mund t’i ngjajë Këshillit të Komunave Serbe në Kroaci, i cili nuk ka as një rol simbolik. Ky është një banalizimi i marrëveshjes dhe një përpjekje për të arritur ndikimin e plotë të autoriteteve të Kosovës nga dera e pasme – thekson ai.
Bashkëbiseduesi ynë kujton se ka pasur një ndryshim në fushë.
– Pas krizave të fundit kemi gjashtë apo shtatë baza policore në veri, 16 rrugë të prera ndërmjet fshatrave serbe me pretekstin e parandalimit të kontrabandës në veri. Dhe ne kemi, në disa pjesë të qetë, në të tjera represion agresiv nga forcat policore të Kosovës ndaj serbëve që jetojnë në veri. Pra, përveç atij politik, problemi i Marrëveshjes së Brukselit ka pasur edhe dimension juridik, ndërsa tani kemi edhe dimensionin e sigurisë. Nga ana tjetër, tani kemi edhe historinë se BS çoi në një propozim franko-gjerman që disi e shtypi atë, edhe pse ka disa qëndrime që i kujtojnë BS dhe AKS dhe që duhet të shërbejnë përsëri për disa lëshime të reja nga autoritetet në Beograd. – thotë Mihajloviq.
Sipas tij, të dyja marrëveshjet janë të paqarta dhe lënë shumë hapësirë për improvizim dhe interpretime të ndryshme.
I pyetur nëse autoritetet në Beograd kanë të drejtë që vazhdojnë të insistojnë në AKS sipas Marrëveshjes së Brukselit apo nëse duhet të kërkojnë një formë të re që do t’i përshtatet momentit, ai thotë se ka disa nivele të përfshira.
– Para së gjithash, se çfarë lloj kompetencash do të ketë AKS. Pastaj përbërja e saj, disponimi i fondeve dhe nëse Serbia do të jetë në gjendje të financojë komunitetet serbe, gjë që, nëse bëhet pastër, mund të kontribuojë në një përmirësim të konsiderueshëm të jetës ekonomike dhe sigurisë së serbëve. Kjo do ta mbante popullatën serbe në veri, sepse çdo incident shkakton migrimin e njerëzve, dhe në zonat ku ka shumë incidente mund të fillohet nga një pikë e ulët – beson Mihajloviq.
Siç shton ai, Prishtina do të tentojë që të pezullojë çdo kompetencë ekzekutive të AKS-së.
Ai parashikon se na pret një periudhë e gjatë negociatash, e cila do të përfundojë në mënyrë të pasigurt dhe pyetja është nëse AKS do të formohet dhe në çfarë formati.
– Para së gjithash, mendoj se palët negociuese mendojnë për pozicionin e tyre dhe për qeverinë, e aq më pak për njerëzit në terren – përfundon Mihajloviq.
