Presidenti rus Vladimir Putin po ndërhyn në Ballkan për të nxitur një konflikt të ri në Evropën Lindore në një përpjekje për të shpërqendruar Perëndimin nga lufta e tij në Ukrainë – dhe Uashingtoni duhet t’i kushtojë më shumë vëmendje. Ky është mesazhi kryesor i Zlatko Lagumdžija , ambasadorit të sapoemëruar të Bosnjë-Hercegovinës në Kombet e Bashkuara, në një intervistë që ai dha për Washington Times.
Lagumdzija thotë se dështimi i Rusisë në Ukrainë paraqet një shans për SHBA-në dhe Bashkimin Evropian për të marrë ndikimin rajonal që Rusia, Kina dhe të tjerët kanë marrë në vitet e fundit.
– Gjatë pesë apo gjashtë viteve të fundit, ndikimi rus në veçanti është bërë shumë më i pranishëm në Ballkanin Perëndimor sesa mund ta imagjinonte Moska se mund të ishte ndonjëherë – tha Lagumdzija për Washington Times. “Rusët po shtyjnë propagandën dhe marrëdhëniet përçarëse dhe e mohojnë atë ndërkohë që e bëjnë.
Ai thekson se SHBA-ja ua ka dorëzuar rajonin evropianëve në dekadat e fundit dhe, “me gjithë respektin e duhur, kjo ishte një mënyrë për të vonuar çdo zgjidhje reale të problemeve të rajonit, sepse evropianët kanë shumë mendime të përziera kur bëhet fjalë për Ballkanin perendimor.
Por, gjatë vitit të kaluar, pushtimi rus i Ukrainës në fakt e bashkoi Evropën rreth shumë gjërave, duke përfshirë Ballkanin Perëndimor, dhe veçanërisht Bosnjën dhe Hercegovinën. Por fakti është se SHBA-të e vendosën rajonin aq poshtë në axhendën e tyre, saqë rezultoi në një vakum ndërkombëtar të fuqisë në Ballkanin Perëndimor, dhe kjo krijoi një mundësi për Rusinë – shpjegon Lagumdžija. “Ata thjesht mbushën një vakum, siç bëri edhe Kina, ekonomikisht.”
Zlatko Lagumdžija, i cili ishte zëvendëskryeministër i Bosnje dhe Hercegovinës në mesin e viteve 1990 dhe ministër i Jashtëm nga viti 2012 deri në 2015, i bëri komentet në një intervistë të gjerë telefonike nga Sarajeva javën e kaluar ndërsa Komisioni i Senatit për Marrëdhëniet me Jashtë mbajti një seancë dëgjimore në Uashington. duke shqyrtuar politikën amerikane ndaj Ballkanit Perëndimor, duke përfshirë Bosnjën dhe Hercegovinën, Serbinë, Shqipërinë, Kosovën, Malin e Zi dhe Maqedoninë e Veriut.
Siç shkruan gazeta amerikane, gjashtë vendet përfaqësojnë shumicën politikisht të paqëndrueshme të ish-Jugosllavisë, e cila u copëtua nga lufta në fillim të viteve 1990. Rajoni ka qenë prej kohësh një fushë beteje për ndikim midis Rusisë dhe Perëndimit.
Zëvendës Ndihmës Sekretari i Shtetit Gabriel Escobar , i cili mbikëqyr politikën e administratës së Bidenit ndaj Ballkanit, foli për ndërhyrjen ruse.
Ai u tha deputetëve në seancë se Moska e ka pranuar fërkimin politik rajonal me krahë hapur.
Duke treguar për marrëdhëniet “të vështira” midis Serbisë dhe Kosovës, Escobar tha se dështimet në arritjen e pajtimit politik “e lejuan Rusinë të prishë qëllimin strategjik të Serbisë, që është integrimi evropian.
Ai shprehu shqetësimin për fërkimet brenda Bosnje-Hercegovinës, “ku udhëheqja e entitetit Republika Srpska, një pjesë e vendit e dominuar nga serbët e Bosnjës, duket se është në bashkëpunim të ngushtë me zotin Putin.”
Siç thuhet në tekst, presidenti i njësisë së Republika Srpska, Milorad Dodik, kërcënoi vitin e kaluar se do të shpallte pavarësinë nga pjesa tjetër e Bosnje dhe Hercegovinës. Disa analistë rajonalë thonë se zhvillime të tilla mund të rindezin tensionet etnike dhe dhunën që mbështeti luftën që përfshinte Serbinë, Bosnjën dhe Hercegovinën dhe Kroacinë fqinje gati tre dekada më parë.
– Jemi thellësisht të shqetësuar nga lëvizjet e vazhdueshme secesioniste dhe antidemokratike të Dodik – dëshmoi zoti Escobar. “Në bashkëpunim me partnerët evropianë, ne do të punojmë për të larguar Dodik nga shkëputja de facto.”
Shtrirja e fuqisë së administratës Biden për t’u marrë me Ballkanin po vihet në pikëpyetje pasi ajo fokusohet në bashkimin e demokracive aziatike për t’i bërë ballë Kinës dhe aleatëve evropianë për të vazhduar mbështetjen e Ukrainës kundër agresionit rus.
Lagumdžija vuri në dukje operacionet e ndikimit rus midis Ukrainës dhe Ballkanit. Ai tha se Dodik në Republika Srpska përshtatet në kuadrin e liderëve të Evropës Lindore “të cilët janë në linjë me Putinin” ose janë subjekt i ndikimit të presidentit autoritar rus dhe janë të hapur ndaj ndikimit të Moskës.
Më të dalluarit prej tyre, tha ai, janë kryeministri hungarez Viktor Orban dhe ish-kryeministri slloven Janez Jansha , i cili u mund në zgjedhjet e vitit të kaluar.
Kritikët e presidentit serb Aleksandar Vuçiç e futën atë në atë grup pasi ai refuzoi të dënonte në mënyrë eksplicite pushtimin rus të Ukrainës dhe siguroi një marrëveshje të vlefshme për gazin natyror me Moskën ashtu si Uashingtoni dhe Brukseli po përpiqeshin të bllokonin marrëveshje të tilla.
Muajin e kaluar, Dodik shkaktoi shqetësim të ri duke deklaruar se “Republika Srpska duhet të bashkohet jo me Bosnjën, por me Serbinë”.
– Askush (serbët) nuk do të na pengojë të bashkohemi sepse është e drejta jonë dhe historia jonë – tha Dodik, i cili aktualisht është president i Republikës Srpska, një entitet në Bosnje dhe Hercegovinë.
– Shekulli i kaluar ishte shekulli i vuajtjeve serbe, dhe ky shekull është shekulli i bashkimit serb – i tha ai turmës më 24 prill, sipas Radios Evropa e Lirë/Radio Liberty (RFL/RL), e cila mbështetet nga qeveria amerikane.
Ne mund të dëshmojmë afërsinë e Dodik me Putinin të hënën. Burimet boshnjake të lajmeve raportuan se ai u takua në Moskë me shefat e sigurisë ruse, sipas Washington Times.
Frustrimi i SHBA me Dodik u bë publik vitin e kaluar. Uashingtoni vendosi sanksione ndaj tij në janar 2022, sepse politikat e tij minojnë Marrëveshjen e Dejtonit të vitit 1995, e cila vendosi pushtetin në Bosnje dhe Hercegovinë dhe i dha fund luftës në Ballkan.
Gjatë përgatitjes së pushtimit të Putinit në Ukrainë në shkurt 2022, Lagumdžija tha se Dodik po përgatitej të bënte thirrje për shkëputjen e Republikës Srpska nga Bosnja dhe Hercegovina. Ai mendoi se momenti i duhur për këtë do të ishte kur Ukraina të binte nën kontrollin rus.
– Plani u shty për shkak të llogaritjes së gabuar të Rusisë në Ukrainë. “Blitzkrieg” që supozohej të përfundonte për shtatë ditë dhe Rusia do të kishte kontroll mbi Ukrainën, por kjo nuk ndodhi – tha Lagumdzija për Washington Times.
– Lagumdžija u emërua në Kombet e Bashkuara nga rivali i Dodik, Denis Bećirović , anëtari i sapozgjedhur boshnjak i Presidencës treanëtare të Bosnjë-Hercegovinës – thuhet.
Ai tha se është e mundur që Putini është ende duke u mbështetur tek Dodik për të krijuar një “atu” për Moskën në marrëdhëniet e Rusisë me Perëndimin. Zyra e Dodik në Republika Srpska nuk iu përgjigj një kërkese për koment.
Lajmi i mirë, tha Lagumdžija, është se administrata e Biden ka caktuar një listë të të dërguarve me përvojë në rajon, duke përfshirë ambasadorin e SHBA në Serbi, Christopher R. Hill, i cili ndihmoi në negocimin e Marrëveshjes së Dejtonit dhe Michael Murphy, ambasadorin e SHBA në Bosnja dhe Hercegovina, i cili i tha Radios Evropa e Lirë vitin e kaluar se Uashingtoni është i përkushtuar ndaj “integritetit territorial, sovranitetit dhe sigurisë, dhe karakterit multietnik të Bosnje dhe Hercegovinës”.
Lagumdžija vlerësoi emërimin e fundit të James O’Brien , një tjetër anëtar i ekipit të Dejtonit, si Ndihmës Sekretar i Shtetit për Çështjet Evropiane dhe Euroaziatike.
– Amerikanët zgjodhën më të mirën që mundën. Emërimi i Jim O’Brien dërgon një sinjal të qartë se Uashingtoni e merr më seriozisht këtë pjesë të botës, veçanërisht duke marrë parasysh korrelacionin e rajonit me luftën ruse në Ukrainë – tha Lagumdzija. Për të ndarë realisht rajonin nga ndikimi rus, SHBA dhe BE kanë nevojë për investime ekonomike.
“Tani është koha që evropianët të na japin mbështetje të qartë, për të integruar ekonomikisht Ballkanin Perëndimor përmes tregtisë së lirë në Evropën Perëndimore”, tha Lagumdžija.
– Ky është një hap konkret që mund të ndërmarrë Bashkimi Evropian për t’u treguar njerëzve të Ballkanit se Evropa Perëndimore është serioze për të na pranuar. Nuk ka të bëjë vetëm me kapacitetet ekonomike evropiane. Bëhet fjalë për kapacitetin politik dhe moral evropian. Ballkani Perëndimor përbën më pak se 1 për qind të PBB-së së BE-së. I gjithë PBB-ja e Ballkanit Perëndimor është 10 herë më e vogël se GDP e Spanjës – tha ai.
– Përpjekjet ruse për të ndërhyrë dhe për të krijuar përçarje në rajon janë reale dhe kjo është arsyeja kryesore pse pranova ftesën e anëtarit të Presidencës së BeH-së, Denis Beqiroviq, për të shkuar në Kombet e Bashkuara, sepse ne duam të jemi të sigurt si Vend anëtar i OKB-së se ne mund të përballemi me këto sfida – tha ai është Lagumxhija.
Ai shtoi se “përparësia e tij është edhe përpjekja për të arritur qëllimet e zhvillimit të qëndrueshëm për të mbështetur reformat e Agjendës së OKB-së 2030 si një mjet për ndërtimin e paqes dhe përparimin e vendeve.
– Çdo përpjekje për të krijuar një situatë që rezulton në lëvizje separatiste të entitetit Republika Srpska dhe shkëputje nga Bosnja dhe Hercegovina do të ishte shkelje e ligjit ndërkombëtar dhe ne duhet të flasim për këtë. Në rrethanat e luftës në Ukrainë, Putin beson se paqëndrueshmëria mund të përhapet në këtë rajon. Ne nuk do të lejojmë që kjo të ndodhë – tha Zlatko Lagumdžija në intervistën e tij për Washington Times. /Kosovatimes/
