Një liber fillestar në shkrim-leximin bazë, në këtë rast për të kuptuar marrëdhëniet Serbo-Kosovë nuk është asgjë e re apo e panjohur: problemi i vetëm është se ky kuptim është i pashprehur, i pazbatueshëm dhe në fakt i paimagjinueshëm. Prandaj eshte startues. Nuk ka kuptim të thirret në arsye, dashuri, miqësi, domosdoshmëri, detyrime dhe koncepte të ngjashme abstrakte, sepse papërdorshmëria e tyre është vërtetuar shumë herë. Pra, le të përpiqemi.
Kosova: një shtet i pavarur, një republikë, e njohur kryesisht në botë dhe në fqinjësi, me mbështetjen e ish-anëtares së ndryshimit të përbërjes së Këshillit të Sigurimit të OKB-së, Shqipërisë. Që nga viti 2018, Kosova është kandidate për zgjerim të BE-së. Nga 27 anëtarët e BE-së, pesë nuk e njohin Kosovën. Kosova i njeh pakicat, njeh komunat me shumicë serbe, politikisht përpiqet të marrë më shumë pushtet në to.
Serbia: shtet i pavarur, republikë, e njohur në botë dhe në fqinjësi, kandidate për zgjerim të BE-së që nga viti 2012. Nuk e njeh shtetin e Kosovës dhe e konsideron atë pjesë të territorit të saj. Serbia njeh pakicat.
Minoritetet: Serbët janë pakica më e madhe në Kosovë. Serbët janë një pakicë edhe më e madhe në Kroaci, por Serbia e njeh Kroacinë si shtet. Serbët nuk kanë status minoriteti në Slloveni, por Serbia e njeh Slloveninë si shtet.
Serbët në Kosovë: koha dhe mësimet nga Kroacia (serbët) dhe Austria (sllovenët).
Republika Srpska: mund të jetë një strehë për të gjithë mendimtarët e lirë, për ata që hezitojnë ose nuk do të pranojnë asnjë përkatësi etnike, një utopi jugosllave dhe kozmopolite. Epo, nuk është.
Zgjidhja: Serbia duhet ta njohë shtetin e Kosovës dhe të rregullojë statusin dhe të drejtat e pakicës serbe me të. Ambiciet territoriale, pretendimet historike dhe fiksioni liriko-epike nuk janë pjesë e diplomacisë. Përjashtimi i Kosovës nga agjenda e të gjitha partive parlamentare nënkupton normalizimin e jetës politike. Kosovalgjia jashtëparlamentare (dhimbja për Kosovën) kërkon një program arsimor të menduar me shkolla, media dhe kulturë në përgjithësi.
Kurti, Albin: Kryeministër i Shtetit të Kosovës, dikur nacionalist i vendosur, sot politikan që mund të ndikohet nga pala evropiane dhe ajo amerikane. Ai flet mirë anglisht dhe di të shprehet, i gatshëm për biseda, e për rrjedhojë për kompromise. Ai punon ekskluzivisht për të mirën e vendit të tij. I ndryshueshëm, në varësi të zgjedhjes.
Vuçiq, Aleksandar: kryeministër i qeverisë apo i shtetit të Serbisë, siç njihet, ish dhe aktual nacionalist i vendosur. Ai flet anglisht në mënyrë të kuptueshme, por askush jashtë Serbisë nuk është në gjendje ta kuptojë kuptimin. Ai mund të ndikohet, shkurtimisht, nga çdo anë. Ai punon kryesisht në dëm të vendit të tij. I pandryshueshëm, pavarësisht zgjedhjes.
Opozita parlamentare: në Kosovë punon kundër Kurtit, në Serbi për Kosovën dhe rrjedhimisht për Vuçiqin.
Rebelimi kundër dhunës, qeverisë dhe Vuçiqit: kur Kosova të futet fshehurazi në rebelim, ajo do të zhduket.
Përgjegjësia për luftërat dhe dhunën: një fjalë e humbur në origjinal dhe në të gjitha përkthimet. Pas 3 dhe 4 majit 2023, do të duhej të gjendej sërish.
Lidhjet kulturore ndërmjet Serbisë dhe Kosovës: të fshehura me kujdes dhe tërësisht në të dy vendet. Hulumtimi, megjithatë, është i pasur me rezultate.
Unë e dua Kosovën. Unë e dua gjuhën shqipe në të gjitha dialektet. Më pëlqejnë udhëtimet e Idit Daremit, përshkrimet e shqipes gojore nga poezia e Dora d’Istrias, i dua qytetet e kolonëve shqiptarë në provincën italiane të Marche (dhe gjuhën e tyre, regjistruar nga Dora d’Istria), i dua poezinë Skënderbeu nga Grigor Prliçevi nga Ohri, i cili shkroi në greqisht të përsosur dhe mendonte se ishte bullgar, i dua vallet kosovare dhe koret shqiptare, e dua Aleksandar Gavriqin si kapedan Leshi dhe Bekim Fehmian si Odiseu më i mirë kinematografik. Unë e dua turizmin/shoqërimin e karvanëve, kontrabandën e armëve, gurëve të çmuar dhe frutave, të cilat shqiptarët në Ballkan e kanë drejtuar në mënyrë sovrane që nga shekulli i 17-të. Dhe nuk më pëlqen statusi i romëve në asnjë nga vendet e ish-Jugosllavisë, përfshirë Kosovën. Një abetare do të ishte një formë e mirë edukimi/nisjeje për secilën nga këto tema.
marre nga Pescanik SVETLANA SLAPShAK
