Presidenti Aleksandar Vuçiq fshihet mes Lindjes dhe Perëndimit. Ai po luan me Uashingtonin dhe Brukselin kundër Moskës dhe Pekinit, duke shpresuar të marrë atë që mundet nga të katër anët, shkruan Daniel Server, profesor në Shkollën e Studimeve të Avancuara Ndërkombëtare të Universitetit Johns Hopkins në paqefare.net.
“Beogradi ndjek një politikë të neutralitetit ushtarak, për shembull, dhe kryen stërvitje si me NATO-n ashtu edhe me Rusinë.”
Serbia blen armë si nga Lindja ashtu edhe nga Perëndimi.
Ajo furnizon me armë si për Rusinë ashtu edhe për Ukrainën. Beogradi ka refuzuar të respektojë sanksionet e BE-së kundër Rusisë, por voton kundër Rusisë në disa rezoluta të Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së që dënojnë agresionin rus, thekson Server.
Kjo politikë e jashtme “e paangazhuar” e stilit jugosllav është e lidhur me një politikë të brendshme etnikisht nacionaliste dhe me ambiciet për hegjemoninë rajonale.
Duke gjykuar nga demonstratat e vazhdueshme kundër Vuçiqit, ka shumë serbë që nuk janë të kënaqur me regjimin aktual, të cilin e shohin si të dhunshëm, të korruptuar dhe represiv.
Por e vetmja opozitë e qëndrueshme zgjedhore ndaj Vuçiqit vjen nga e djathta e tij nacionaliste serbe.
Ai pothuajse zhduku opozitën liberale demokratike, e cila fillimisht ishte e dobët.
Ai, përveç pushtetit ekzekutiv, kontrollon shumicën e mediave të njohura dhe sistemin gjyqësor.
Shërbimet serbe të sigurisë dhe aleatët e tyre në Kishën Ortodokse Serbe janë “martuar” me Moskën.
Në rajon, Vuçiq synon të krijojë një “botë serbe” analoge me “botën ruse” të Putinit, një ide që mbështeti pushtimin e Ukrainës.
Në formën e tij më të dobët, qëllimi është kontrolli politik i Beogradit mbi popullsinë serbe në vendet fqinje.
Beogradi tashmë e ka arritur këtë në Mal të Zi dhe Kosovë.
Në Bosnje pengon vetëm Dodik, interesat e të cilit nuk përkojnë.
Në formën e saj më të fortë, bota serbe nënkupton aneksimin e territoreve të pushtuara nga serbët në vendet fqinje dhe krijimin e Serbisë së Madhe”.
Serveri kujton se Kongresi Amerikan mbajti seanca dëgjimore për Ballkanin si në Senat ashtu edhe në Dhomën e Përfaqësuesve dhe thekson se anëtarët nga të dyja palët kanë shprehur pakënaqësi me politikat e administratës së Biden.
“Ajo u prir kryesisht drejt zbutjes së Beogradit dhe nuk arriti të reagonte fuqishëm ndaj lëvizjeve secesioniste në Bosnje.”
Cila është alternativa?
Zyrtarët e administratës janë të lumtur të përsërisin qëllimin e lavdërueshëm strategjik të viteve 1990: Evropa “e plotë dhe e lirë”, ndërsa e pavëmendshme për të dukshmen.
Kjo nuk do të ndodhë së shpejti.
Presidenti rus Vladimir Putin detyroi të vihet një vijë e re në Evropë.
Pjesët e dominuara nga Rusia të Evropës do të mbeten në anën lindore të linjës për momentin.
Këtu përfshihen Rusia dhe Bjellorusia, si dhe pjesë të Gjeorgjisë (Abkazia, Osetia e Jugut) dhe Moldavia (Transnistria).
Pyetjet e mbetura kanë të bëjnë me Ukrainën dhe Ballkanin.
A do të shkojë linja mbi ta apo do të bashkohen me Perëndimin?
Në Ukrainë, lufta konvencionale do t’i përgjigjet pyetjes.
Tashmë është vendosur në Ballkan.
Nuk ka asnjë perspektivë serioze që Serbia apo Republika Srpska (pjesa e Bosnjës dhe Hercegovinës e mbizotëruar nga serbët) t’i bashkohen Perëndimit në të ardhmen e parashikueshme.
Bosnjë dhe Hercegovinë
Është e qartë për RS. Presidenti i saj, Milorad Dodik, është një përfaqësues rus në pronësi të plotë.
Ai po bën çmos për t’i hequr të gjitha përgjegjësitë qeverisë “shtetërore” të Sarajevës.
Parlamenti i RS ka miratuar tashmë një ligj që mohon vlefshmërinë e vendimeve të Gjykatës Kushtetuese.
Është vetëm çështje kohe kur do të miratohet ligji për pronën shtetërore, që RS-së i nevojitet si kolateral për huatë ndërkombëtare.
Përfaqësuesi i lartë i bashkësisë ndërkombëtare ka gjasa që tani e tutje të rrëzojë të gjitha ligjet secesioniste, por nuk është e qartë se si do t’i zbatojë vendimet e tij.
Dodik mund të mos shkojë deri në shpalljen e pavarësisë, sepse edhe Serbia do të hezitonte të njihte RS.
Por pavarësisht nëse e bëri apo jo, RS do të mbetet e lidhur me Lindjen për sa kohë që Dodik të jetë në pushtet.
E vetmja shpresë për të hequr qafe Dodik është një entitet i falimentuar, nëse financat perëndimore do ta shpëtonin atë me kusht dorëheqjen e tij dhe ndërprerjen e ambicieve secesioniste. Nuk është ende e qartë nëse Uashingtoni dhe Bissell kanë barkun për këtë.
Ribalancimi i politikave
Në gjashtë vitet e presidencës së Vuçiqit, Beogradi nuk është afruar asnjë centimetër me Perëndimin, pavarësisht se ka shpenzuar një kamion me karota diplomatike.
Forcimi i lidhjeve të tij me Pekinin më shumë se kompensoi çdo dobësim të lidhjeve të tij me Moskën.
RS kaloi 17 vjet në rrugën e shkëputjes dhe ai kurs nuk do të largohet ashtu.
Kjo situatë kërkon një politikë më realiste perëndimore në Ballkan.
Duhet të ulim pritshmëritë dhe të rrisim stimujt.
RS e Dodikut dhe Serbia e Vuçiqit nuk do të përqafojnë me dëshirë Perëndimin.
SHBA-së, Britanisë dhe BE-së do t’i duhet t’i heqin RS-së të gjitha fondet perëndimore në mënyrë që t’i japin fund ambicieve secesioniste të Dodik.
Ata gjithashtu do të duhet të heqin imunitetin e Serbisë nga kritikat nga Uashingtoni dhe Brukseli.
Uashingtoni kohët e fundit sanksionoi Aleksandar Vulin, drejtor i Agjencisë së Inteligjencës së Sigurisë me qendër në Beograd, për korrupsion, trafik droge dhe armësh dhe mbështetje për ndikimin malinj të Rusisë.
Ishte një hap në drejtimin e duhur.
BE-ja duhet të bëjë të njëjtën gjë.
Një kërkesë publike për shkarkimin e Vulin, si dhe për arrestimin dhe ekstradimin në Kosovë të banditëve që sulmuan paqeruajtësit e NATO-s në maj, do të ishte një tjetër.
Përdorime të mundshme
Ribalancimi i politikës ndaj Serbisë dhe RS do të kishte virtytin e madh për të testuar jo vetëm synimet e tyre, por edhe ato të Moskës dhe Pekinit.
Në kushtet aktuale, Moska nuk do të dëshirojë të rrisë financimin e RS.
Kina shpreson të përdorë Serbinë si një pikë hyrjeje në Evropë.
Pekini mund të mendojë dy herë për të investuar në Serbi, e cila është jashtë BE-së.
Ne mund të befasohemi këndshëm nëse Kina dhe Rusia vendosin të shkurtojnë humbjet e tyre dhe të lënë Serbinë dhe RS-në në anën perëndimore të ndarjes së re të Evropës.
Nëse nuk e bëjnë, ne së paku do t’u imponojmë barrë të konsiderueshme.
Ribalancimi mund të ndihmojë gjithashtu në ringjalljen e dialogut të vdekur midis Beogradit dhe Prishtinës.
Uashingtoni dhe Brukseli e kanë fokusuar presionin e tyre në Prishtinë, e cila nuk ka asnjë mundësi mbrojtjeje dhe tradicionalisht është e lidhur me Perëndimin.
Ka një histori të gjatë që Prishtina reagon më mirë ndaj karotave sesa ndaj shkopinjve.
Historia e Beogradit është edhe më e gjatë dhe më mirë i përgjigjet një shkopi sesa një karote.
Nëse Vuçiq do ta shihte që Uashingtoni dhe Brukseli po i vinin pas me shkop dhe jo me karrotë, do të ishte më i prirur të shkonte në drejtimin e tyre.
Dashuria e ashpër do të jepte rezultate më të mira se sa ta lehtësosh atë.
