Bosnjë dhe Hercegovinë: Rusia sulmon Bosnjën dhe Hercegovinën përmes Dodik
Aq më tepër që ky është edhe kufiri i aleancës së NATO-s: përkatësisht, Bosnja dhe Hercegovina iu bashkua MAP-it në vitin 2009, dhe Presidenca e Shtetit konfirmoi pa mëdyshje angazhimin e saj për anëtarësim në Aleancë, e cila është e përcaktuar edhe në Mbrojtjen e BeH-së. Ligji. Është interesante se dokumentet janë nënshkruar nga Nebojsha Radmanoviq, si kryetar i Presidencës së BeH-së, përndryshe anëtar i SNSD-së, Milorad Dodik. Megjithatë, Dodik është pika më e rëndësishme ruse në Ballkan dhe në Bosnje-Hercegovinë.
Pronari i entitetit të Bosnjë-Hercegovinës, Republika Srpska, që nuk duhet harruar kurrë, kontrollon kufirin me Bashkimin Evropian. Prandaj, aleanca e NATO-s, duke pasur parasysh se kufiri i BeH me Kroacinë është në fakt më së shumti në këtë pjesë të vendit tonë.
Nuk ka nevojë të shkojmë në të kaluarën e largët dhe të kujtojmë arratisjet e Dodikut me ujqërit rusë në BeH, mjafton të ndjekim zotimet e tij të përditshme në Nënë Rusi dhe çdo udhëtim të vogël në Moskë për t’i bërë homazhe perandorit Putin. Se sa shumë kanë nevojë rusët ende për Dodik, ilustrohet qartë nga fakti se edhe skandali i paprecedentë që ai krijoi për Sergei Lavrov – kur i dha një ikonë të vjedhur – u fshi nën qilim. Nga ana tjetër, Perëndimi, megjithëse e mbështet me vendosmëri Ukrainën, mbyll një sy me një sy (ballkanas) dhe ende është disi në bashkëpunim me Dodikun.
Analistët këtu nuk kanë asnjë dyshim: Rusia dëshiron që Ballkani Perëndimor, veçanërisht Bosnja dhe Hercegovina, të bëhet një pikë e re fokale, jo vetëm për të reduktuar presionin për t’u rrokullisur në baltën e Ukrainës, por edhe për të fituar karta të reja për negociata.
– Agresioni rus kundër Ukrainës ka qenë intensiv, në formën e konfliktit të paarmatosur dhe kurorëzimit të shtetësisë, i transferuar në Bosnje dhe Hercegovinë që nga fillimi i konfliktit atje. Duke qenë se kujtesa e publikut këtu zakonisht nuk zgjat më shumë se shtatë ditë, ne kemi harruar se fillimi i agresionit rus kundër Ukrainës përkoi me një seri të tërë lëvizjesh antikushtetuese nga autoritetet e Republikës Srpska dhe se praktika e reduktimit të funksioneve të shtetit në fushën e sundimit të ligjit dhe sigurisë nga përfaqësuesit politikë të RS dhe në koalicionin qeverisës në nivel entiteti dhe shtetëror, konstante e veprimeve të tyre, thotë për Oslobogjenjën Prof. Ph.D. Sead Turçalo, Dekan i Fakultetit të Shkencave Politike të Universitetit të Sarajevës.
Ai shton se “duhet shtuar se ambasada e Federatës Ruse e shpalli autorizimin e anëtarëve të Presidencës për të udhëhequr politikën e jashtme si akt armiqësor, duke konsideruar se politika e jashtme e Bosnjës dhe Hercegovinës duhet t’i nënshtrohet qëndrimit të Republikës. Srpska dhe vizioni rus i politikës globale”.
Ky incident i ambasadorit Igor Kalabuhov, si reagim i tij ndaj largimit javën e kaluar të dy anëtarëve të Presidencës Shtetërore në Ukrainë, kryetarit Zheljko Komshiq dhe kolegut të tij Denis Beqiroviq, është vetëm i fundit në një seri kërcënimesh të diplomatit rus në Sarajevë. Për të qenë i sinqertë, herë pas here ka njoftime që pa mëdyshje paraqesin ndërhyrje në punët e brendshme të Bosnje-Hercegovinës.
– Lëvizje të tilla deri më tani nuk kanë hasur në një përgjigje adekuate nga ndarja liberale e bashkësisë ndërkombëtare në Bosnjë dhe Hercegovinë. Ajo në thelb po e lodh veten duke mikromenaxhuar skenën politike dhe koalicionet e Bosnjë-Hercegovinës, duke injoruar se një bosht joliberal po ndërtohet në rajonin më të gjerë që do të pushtojë Ballkanin Perëndimor. Skicat e atij aksi mund të shiheshin në një takim të fundit në Budapest, kujton Turçalo.
Prof. Ph.D. Jasmin Ahić, dekan i Fakultetit të Kriminologjisë, Kriminologjisë dhe Studimeve të Sigurisë në UNSA, beson se ka ende më pak shanse për të destabilizuar vende të caktuara të Ballkanit Perëndimor se sa para agresionit rus.
– Për shkak të kakofonisë ditore politike që në periudha të caktuara prek zona të caktuara në Bosnje-Hercegovinë dhe në rajon, pra në Serbi, Kosovë e madje edhe në Kroaci, disa gjëra që po bëhen në frontin e sigurisë disi kalojnë nën radar. Kryesisht kur bëhet fjalë për vetë operacionet e NATO-s, thotë Ahiq.
Populli ka frikë.
Serbia: Ka rrezik, por shanset janë të vogla
Prej 18 muajsh ka vazhduar pushtimi rus i Ukrainës, i cili shkatërroi shpresat e të gjithë atyre qytetarëve pro-rusë se “pushtimi i Kievit do të marrë gjysmë ore”.
Është sikur të harrohet ende qëllimisht se sulmi rus ndaj Ukrainës në fakt filloi në vitin 2014, pra nëntë vjet më parë, me aneksimin rus të Krimesë. Sikur po harrojnë akoma qëllimisht se disa serbë vullnetarisht shkuan të luftojnë në krahun e Rusisë, pastaj, në 2014, si dhe në 2022, dhe sot, në 2023, po largohen. Kishte gjithashtu shumë luftime në grupin famëkeq Wagner të udhëhequr nga i ndjeri i fundit Yevgeny Prigozhin.
Përveç zhgënjimit në efektivitetin e ushtrisë ruse, u rrit edhe admirimi për trimërinë e ushtarëve ukrainas. Bashkë me zhgënjimin e disave dhe admirimin e të tjerëve, duket se po shtohej edhe ankthi për një konflikt të mundshëm në Ballkan. E gjithë dekada e fundit e shekullit të 20-të u shënua nga luftërat në këto zona.
Lufta në Kroaci, në Bosnje dhe Hercegovinë, lufta në Kosovë dhe bombardimi i RFJ-së. Bombardimi zgjati kohën më të shkurtër. Konfliktet e tjera, duket se dikujt i ka ende të uritur në bark, sidomos mes Kosovës dhe Serbisë. Dëshira për konflikt mund të shihet më 24 shkurt 2022, kur disa tabloide serbe njoftuan se Ukraina kishte sulmuar Rusinë.
Të njëjtat tabloide shkruajnë rregullisht se “shiptarët po sulmojnë serbët”, se po “rrënojnë manastiret serbe” apo se “i gjithë Perëndimi e urren Serbinë”. Nga gjithçka e shkruar më sipër, është logjike të kesh frikë nga përhapja e luftës së Ukrainës në Ballkan.
Bashkëbiseduesi i Danasit, Dragan Gjukanoviq, kryetar i Qendrës për Politikë të Jashtme, thotë se gjithmonë ekziston mundësia e portretizimit të krizës ukrainase në vendin tonë.
“Mundësitë brenda BeH tregojnë se ka një lloj shtrëngimi të marrëdhënieve mes elitave politike. Marrëdhëniet ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës janë gjithashtu një temë e ndjeshme. E treta është ndryshimi i kushtetutës në Maqedoninë e Veriut, shpallja e bullgarëve si pakicë etnike. “Ekziston edhe problemi i formimit të një qeverie në Mal të Zi, ku po përpiqen që në atë qeveri të jenë aktorë të caktuar që kanë një afërsi të caktuar me Moskën, edhe pse duket se kjo nuk do të ndodhë”, thotë Gjukanoviq.
Bashkëbiseduesi ynë thotë se për Rusinë, një konflikt i mundshëm në Ballkan mund të përdoret për të larguar vëmendjen nga ndërhyrja në Ukrainë, për të zhvendosur vëmendjen ndërkombëtare dhe për të forcuar pozicionin e saj kur bëhet fjalë për luftën në Ukrainë. Për disa analistë, njohës të marrëdhënieve ndërkombëtare, ndikimi i Moskës përmes Serbisë dhe KOS-it në vendet e rajonit, veçanërisht në Malin e Zi, tashmë është një aksiomë. Dragan Gjukanoviq thotë se ndikimet janë të dukshme edhe përmes sferës mediatike.
Nga ana tjetër, Branka Latinoviq, ambasadore në pension dhe anëtare e Forumit për Marrëdhënie Ndërkombëtare, thotë se ka shumë pak mundësi për të kopjuar skenarin ukrainas këtu.
“Mundësia e krizës ukrainase, pra përhapja e konfliktit ukrainas në Ballkan, është diçka që u shfaq si një temë konstante pas agresionit kundër Ukrainës dhe duke parë mundësinë nëse konflikti në Ballkan, i inkurajuar nga disa qarqe nga jashtë, në radhë të parë Rusia, mund t’i ndihmojnë në lidhje me gjithçka që po ndodh në luftën në Ukrainë, e cila është zgjatur”, thotë ai, duke shtuar se nuk e përjashton një mundësi të tillë. “Unë nuk mendoj se luftërat si ato të viteve ’90 janë të mundshme, por nuk e përjashtoj mundësinë e një incidenti ushtarak apo rebelimi,” thotë ai.
Jo vetëm që mjedisi gjeopolitik është i ndryshëm, vazhdon Latinoviqi, por të gjitha vendet e rajonit janë integruar në mënyrë gjithëpërfshirëse në sistemin evropian të sigurisë, para së gjithash përmes OSBE-së, si dhe përmes një sërë dokumentesh, që sjellin shumë detyrime. Në fund të fundit, kujton Latinović, ne jemi të rrethuar nga vendet e NATO-s. “Unë as nuk besoj se ky lloj konflikti është teorikisht i mundshëm”, pohon ai.
Që nga fillimi i shekullit të 21-të, Ballkani ka përfaqësuar vijën e demarkacionit midis Perëndimit dhe Lindjes. Gjukanoviq thotë se që nga viti 2005 apo 2006 ka pasur një divergjencë mes Rusisë dhe Perëndimit për çështjen e Ballkanit dhe se Rusia po e forcon ndikimin e saj në këtë fushë.
“Ka një lloj ndikimi të rëndësishëm të Moskës në Ballkanin Perëndimor.” Ata sigurisht që do të përpiqen ta shfrytëzojnë shtesë, pra të ruajnë apo forcojnë praninë e tyre në rajon, e cila është forcuar për gati dy dekada”, thotë Gjukanoviq.
Branka Latinoviç thotë se për Rusinë, Ballkani është një mbështetje në Evropë, së bashku me Bjellorusinë. Kjo është pak në krahasim me atë që është e nevojshme për Rusinë për të arritur qëllimet e saj, në radhë të parë për luftën që filloi në Ukrainë, beson Latinoviç, duke theksuar se politika e Beogradit është konfuze.
“Këtë e shohim në deklaratat, për shembull, të Ivica Daçiqit, i cili përpiqet të minimizojë rëndësinë e pjesëmarrjes së kryeministrit në Platformën e Krimesë. Kur keni deklarata të tilla mund të jetë konfuze. Çfarë është më e përhapur në këtë vend, politika proevropiane apo politika në interes të Federatës Ruse”, pyet bashkëbiseduesi ynë.
I pyetur se si do të reagonte Evropa ndaj një konflikti të ri të mundshëm në Ballkan, Gjukanoviq thotë se është e vështirë të jepet një vlerësim se si mund të duket ai.
“Ndoshta, reagimi do të ishte i fortë, nga sanksionet ekonomike deri te izolimi i plotë”. “Më vonë, ndoshta, do të kishte një ndryshim në pozicionin ndërkombëtar të atyre aktorëve individualë”, përfundon Gjukanoviq.
Mali i Zi: Anëtarësimi në NATO mbron Malin e Zi
Lufta në Ukrainë vazhdon prej 18 muajsh dhe kërcënon stabilitetin në Ballkanin Perëndimor, gjë që paralajmërohet vazhdimisht nga partnerët perëndimorë, të cilët e konsiderojnë rajonin të pambrojtur ndaj ndikimit rus.
Së fundmi, Komiteti për Ndërhyrjen e Jashtme në Parlamentin Evropian (PE) publikoi një raport në të cilin deklaroi se Rusia ka ende ndikim të rëndësishëm në Ballkanin Perëndimor dhe fuqinë për të ndërhyrë në përpjekjet rajonale për pajtim, integrim dhe reforma drejt demokratizimit. Siç vlerësuan ata, ndërhyrja e Rusisë në Bosnje dhe Hercegovinë (BiH) kalon përmes Republika Srpska (RS), në Mal të Zi përmes ndjenjave pro-serbe në vend dhe Kishës Ortodokse Serbe (SPC), dhe në Kosovë – duke shfrytëzuar dhe ndezur mosmarrëveshjet ekzistuese. në veri.
Profesori i marrëdhënieve ndërkombëtare në Universitetin e Bostonit dhe ish-ambasadori i Malit të Zi në NATO, Vesko Garçeviq, thotë se kur bëhet fjalë për Malin e Zi, anëtarësimi në NATO është dëshmuar se është mbrojtja më e mirë për stabilitetin e vendit më të vogël në rajon.
Ai thekson se pas 18 muajsh nga fillimi i pushtimit të Ukrainës, mund të flasim për dy skenarë të mundshëm kur bëhet fjalë për ndikim të mundshëm në Ballkanin Perëndimor.
“Nëse pushtimi i Ukrainës do të kishte shkuar ashtu siç kishte planifikuar fillimisht Moska (ndërrimi i shpejtë i pushtetit në Kiev dhe vendosja e një regjimi që do të ishte i favorshëm për Putinin), ndoshta do të kishte përshpejtuar tendencat negative ekzistuese në rajonin tonë”. “Moska do të inkurajohej të përdorte aleatët e saj politikë në rajon, kryesisht Beogradin dhe Banjalukën, dhe t’i inkurajonte ata në synimet e tyre për të thelluar paqëndrueshmërinë në mënyrë që të mund të organizohen konflikte,” tha Garçeviç për Vijesti.
Ai beson se Kosova dhe BiH do të paguajnë një çmim veçanërisht të lartë. Siç tha ai, Beogradi do të përpiqet të inkurajojë më tej forcat centrifugale në Bosnje-Hercegovinë (Republika Srpska) përmes konceptit të “botës serbe” dhe të provokojë incidente edhe më të mëdha se ato që ndodhën muajt e fundit në Kosovë. Siç tha ai, edhe Mali i Zi do të ishte nën sulm sepse është pjesë e “botës serbe”, por anëtarësimi në NATO doli të ishte mbrojtja më e mirë për stabilitetin e vendit më të vogël në rajon.
“Skenari i dytë është shumë më optimist dhe do të doja të besoja se do të realizohet: një pushtim në Ukrainë mund të bindë skeptikët në BE se zgjerimi i Bashkimit është përgjigja e duhur dhe më e mirë ndaj paqëndrueshmërisë në Evropën Lindore. ” Prandaj, zgjerimi i Unionit nuk është vetëm në interes të vendeve të Ballkanit Perëndimor, por është në interesin më të mirë të sigurisë dhe ekonomike të Francës, Gjermanisë dhe anëtarëve të tjerë perëndimorë të BE-së”, tha Garçeviq.
Sipas tij, ka disa indikacione se në Bruksel (BE) ky lloj i të menduarit nuk është më incident, por po diskutohet si opsion i mundshëm, se shpejt do të vijë koha për këtë skenar të dytë”, përfundoi Garçeviq.
Mali i Zi ka një politikë të jashtme të harmonizuar me politikën e jashtme të BE-së dhe rregullisht merr vendime për shtrirjen e masave kufizuese (sanksioneve) të drejtuara ndaj personave, subjekteve dhe autoriteteve të caktuara në funksion të situatës në Ukrainë. Duke qenë se procesi i formimit të qeverisë së re është duke u zhvilluar në Mal të Zi, BE-ja ka thënë vazhdimisht se presin që qeveria e re të vazhdojë kursin e saj të politikës së jashtme properëndimore.
Çështja e harmonizimit të politikës së jashtme të BE-së dhe Malit të Zi përcaktohet nga detyrimet nga kapitulli 31 në negociatat për anëtarësimin e Malit të Zi në Bashkim.
