Federata Ruse është përgatitur për luftë me Ukrainën që nga rënia e Bashkimit Sovjetik.Çfarë dinte inteligjenca ukrainase për këtë dhe si reaguan krerët e atëhershëm të shtetit Kuchma dhe Jushçenko ndaj kërcënimit – tha për Novini në një intervistë Alexander Skipalsky, një ushtarak ukrainas dhe kreu i agjencive të inteligjencës ushtarake në fillim të viteve ’90 , te cilin e transmeton Kosovatimes.
Ju keni studiuar në Moskë, si ju kanë trajtuar rusët, duke qenë se rusët, në parim, i kanë trajtuar gjithmonë keq ukrainasit?
– Qëndrimi në shkollën ushtarake ishte tipik – një orientim politik për të edukuar patriotizmin e thellë të shtetit. Kjo dashuri e rrënjosur për atdheun tim për të mbrojtur interesat e tij është ruajtur tek unë edhe sot e kësaj dite. Jo gjithçka ishte aq e keqe, përveç pikëpamjeve ideologjike dhe komuniste.
Nuk kishte asnjë manifestim armiqësie ndaj meje si ukrainas në radhët e kadetëve. Kishte kombësi të ndryshme dhe nuk pati konfrontime në baza kombëtare.
Më vonë, kur fillova të punoja në kundërzbulim, fillova të kuptoj formulimin e rremë të kësaj çështjeje. Unë personalisht e kam hasur këtë dhe deri diku më forcoi aspiratat e mia ukrainase.
Ishte në vitet ’90?
– Gjatë periudhës së perestrojkës. Por unë fillova të kuptoja gjithçka ndërsa punoja si operativ në kundërzbulim. Pastaj pashë disa dokumente dhe materiale sekrete. Për shembull, në pyetjen “Si arritët të kapërceni nacionalizmin borgjez ukrainas?” Kishte libra dhe vëllime të tëra për këtë temë.
Oficerët e sigurimit të pasluftës ishin të kënaqur që arritën të depërtonin thellë në mjedisin e udhëheqjes së OUN dhe, së dyti, të përdornin me sukses militantët e rremë. Këta dy faktorë luajtën një rol kyç në fitoren ndaj luftës çlirimtare të Ukrainës.
Mësova për këtë tashmë ndërsa studioja në shkollën e lartë të KGB-së.
A e kuptove atëherë se Bashkimi Sovjetik ishte armik i shtetit ukrainas?
– Duke kuptuar se sa shumë përpjekje dhe burime u drejtuan kundër pavarësisë së shtetësisë ukrainase, edhe në një kontekst historik, ishte e vështirë të besohej se e gjithë kjo do të shkërmoqej si një shtëpi letrash.
Por rezultatet e kësaj lufte, natyrisht, e rrënuan themelin, ato u zbutën dhe nuk u zhdukën gjatë gjithë ekzistencës së vendit tonë si shtet. Edhe përkundër faktit se ishte pjesë e perandorisë sovjetike.
Nga ana e Ukrainës, ishte puna e djemve të saj më të mirë, të cilët ndezën zjarrin para pavarësisë.
Kur keni filluar të vini re se konflikti, apo ndoshta lufta, është i pashmangshëm midis Rusisë dhe Ukrainës?
– Një muaj para Komitetit Shtetëror të Emergjencave (në fakt kolapsi i Unionit. – Ed.) U krijua një bashkim oficerësh të Ukrainës. Kjo shkaktoi një ankth të madh. Kryuchkov e kuptoi se mbështetja e Bashkimit, Forcave të Armatosura, kishte filluar të shembet. Dhe një vend është i fortë vetëm kur ka një ushtri të fortë dhe sistem sigurie.
Megjithatë, ne kemi bërë gjithçka për t’u dhënë ukrainasve dhe patriotëve një ndjenjë se ushtria do të ndjekë popullin. E njëjta gjë ndodhi më vonë gjatë Maidan, kur ne folëm dhe siguruam se SBU ishte me njerëzit.
Në kohën e rënies së Unionit, ishte një gabim i madh që të mos bashkohej presidenti i sapozgjedhur Kravchuk me kategorinë e nacionaldemokratëve. Edhe pse ka pasur një përpjekje të tillë. Sipas të dhënave të besueshme, Kravchuk dëshironte të bënte kryeministër Vyacheslav Chornovil. Por një pjesë e Shërbimit të Sigurimit konservator dhe drejtuesi i tij bënë gjithçka për ta parandaluar këtë. Përndryshe do të ishte skenari Letonez.
Forcat konservatore ruso-ukrainase nuk na e lejuan këtë. Epo, atëherë ishte Katedralja e Kharkovit, kompromisi i Filaretit dhe këputja e Kishës së Ukrainës.
Lufta për Ukrainën filloi që në ditët e para të pavarësisë sonë.
Në cilën fazë të punës suaj në shërbimet speciale filluat të kuptoni se Rusia po përgatitej për një luftë me Ukrainën?
– Memorandumi im i datës maj 1992 për kryetarin e atëhershëm të SBU-së Yevgeny Marchuk dhe Ministrin e Mbrojtjes Morozov është ruajtur, se herët a vonë do të ketë një luftë në Donbass me Rusinë.
Si kreu i atëhershëm i kundërzbulimit ushtarak, sugjerova krijimin dhe vendosjen e një korpusi të forcave ukrainase në Donbass. Kjo do të thotë, të fillojë të prezantojë idenë kombëtare ukrainase atje.
Ministri i Mbrojtjes e mori pozitivisht këtë propozim dhe vazhdoi me zbatimin e tij. Por, për fat të keq, Marchuk e trajtoi atë disi ndryshe. Dhe ky rast nuk e ka gjetur zhvillimin e tij.
Deri në vitin 1997, ndërsa unë isha në krye të inteligjencës ushtarake të Ukrainës, asnjë dokument i vetëm që nuk tregonte një kërcënim real nga Rusia nuk doli nga departamenti i kundërzbulimit.
Tashmë në të ardhmen, kur pozitat e njerëzve si Tabachnik dhe Medvedchuk u forcuan rreth Kuçmës, natyrisht, pozitat e njerëzve nga sindikata e oficerëve filluan të ulen.
Domethënë, në mesin e viteve ’90, e keni parë që diçka anti-ukrainase po ndodhte në Donbass?
– Epo, natyrisht. Nuk kishte forca të fuqishme pro-ukrainase atje. Për shembull, kreu i një divizioni të kontrolluar i vendosur në atë që ishte Artemovsk i atëhershëm (tani Bakhmut – Ed.) ishte pro-rus. Ai nuk donte që Ukraina të kishte forcat e veta të armatosura. Prandaj, ne u përpoqëm të zbatonim një ukrainizimi sulmues aktiv.
Para kësaj, Rusia në çdo mënyrë të mundshme deklaroi se Donbass është i yni. Si, herët a vonë, por do të jetë e jona. Në fakt, ajo tha të njëjtën gjë për Krimenë. Këto mesazhe nuk ranë jashtë syve të inteligjencës ukrainase.
Ju kanë kontaktuar personalisht çekistët për këtë?
– Unë nuk ndava qëndrimet e tyre dhe në një farë mase u bë një përpjekje kundër meje për të bërë kompromis nga ana e udhëheqjes së SBU. Unë nuk ndava nënshkrimin e një marrëveshjeje për bashkëpunim dypalësh me Rusinë, për kryerjen e përbashkët të operacioneve kundërzbulimit.
E dija që e gjithë kjo ishte false në shembullin e miqësisë së saj me ish-republikat socialiste. Rusët i përqafuan, por në të njëjtën kohë mbanin një thikë të mprehtë pas shpine. Prandaj nuk u besova këtyre fjalëve të bukura dhe deri në vitin 1997 nuk kemi nënshkruar asnjë marrëveshje me Federatën Ruse për bashkëpunim.
Më vonë na erdhi një dokument interesant, ku theksohej se Rusia ka nevojë për Ukrainën për të zgjidhur problemin demografik, sepse këta janë miliona gjak evropian.
Pyetja e dytë është ndikimi i fuqishëm i Kishës së Patriarkanës së Moskës në shoqërinë ukrainase. Sipas meje, ne nuk kemi nënshkruar asnjë marrëveshje me Federatën Ruse nga pozicioni i inteligjencës ushtarake.
Tashmë në të ardhmen, me ndikimin e Medchedchuk në Kuchma, megjithatë u lidhën disa marrëveshje me Rusinë.
A e kuptuat se heqja dorë nga armët bërthamore dhe nënshkrimi i Memorandumit të Budapestit ishte një gabim?
– Në atë kohë unë isha kreu i kundërzbulimit ukrainas dhe përgatita një dokument, duke përfshirë edhe presidentin Kravchuk. Ai supozohej të nënshkruhej nga Yevgeny Marchuk, si kreu i Shërbimit të Sigurisë.
Dokumenti kishte të bënte me papërshtatshmërinë e eksportit të armëve bërthamore taktike. Mund ta mbanim. Në fakt, ky dokument ngadalësoi eksportin e tij për 2 javë. Por u largua.
Pas ca kohësh, mora të dhëna të besueshme se si Rusia tallej me Ukrainën. Si, i lamë copa hekuri dhe u hoqëm gjithçka me vlerë. Kuchma më vonë deklaroi zyrtarisht se presidenti francez e paralajmëroi të mos e nënshkruante Memorandumin e Budapestit sepse “po mashtrojmë”.
Si arritën rusët të mashtrojnë të gjithë, përfshirë edhe amerikanët?
– Për hir të historisë, do të them se Rusia ishte iniciatorja e privimit të Ukrainës nga armët bërthamore. Edhe atëherë, amerikanët i trembën se ukrainasit nuk do të përmbaheshin, se nuk dinin ta përdornin, se nuk dhamë garanci se raketat nuk do të fluturonin… Këto janë metodat që i shtynë Shtetet e Bashkuara të Amerikës. të marrë një pozicion aktiv për privimin e Ukrainës nga armët taktike bërthamore.
Në atë kohë kishim shumë pak njerëz që e kuptonin kërcënimin nga Rusia. Shumica ende besonin në një lloj vëllazëri mitike. E di që deri në vitin 1994 SBU i konsideronte vendet perëndimore armiqësore ndaj nesh, duke përdorur klasifikimin e Bashkimit Sovjetik. Në të njëjtën kohë, Rusia konsiderohej një partner i besueshëm.
Pas ardhjes në pushtet të Putinit, lufta në Çeçeni, operacioni në Tuzla (një moment krize në marrëdhëniet ukrainas-ruse shkaktuar nga ndërtimi i një dige në ngushticën Kerç nga Federata Ruse në ishullin Tuzla në 2003. – Ed. ), Pak nga pak në Ukrainë, disa filluan të kuptojnë se Rusia nuk është miku ynë.
A ndihej se Moska po përgatitej për një luftë me Ukrainën?
Në vitin 1992 kam shkruar se do të ketë luftë. Kur filloi lufta në Çeçeni, i shkrova raporte Kuçmës, etj., se pas fitores mbi Çeçeninë do të kishte Krime.
Në të vërtetë, politika e Ukrainës ishte në shtypjen e tatarëve të Krimesë, dhe Don Kozakët u lejuan të vendoseshin dhe të silleshin me qetësi në Krime. Kur filloi Tuzla, u bë e qartë se kjo nuk ishte vetëm një provë. Dhe kur u emërova në krye të Shërbimit të Sigurisë në rajonin e Donetskut, pashë se Rusia po trajnonte kuadro të aktivistëve të ardhshëm në kampet afër Moskës.
Hapa një çështje penale, e cila duhej të regjistrohej përmes zyrës qendrore. Nalyvaychenko ishte kreu i SBU-së në atë kohë dhe për të mos përkeqësuar situatën me Rusinë për këtë çështje… Ata menduan se gjithçka do të shkonte keq, do të frenohej. Në fund, gjashtë muaj më vonë, më ofruan të largohesha nga Donbass.
Gjatë kësaj kohe, kuptova plotësisht se Rusia po përgatitej për ta kapur atë. Unë u përpoqa disa herë të takohesha me Jushçenkon, bëra përpjekje përmes Baloga.
E kam telefonuar në orën 8 të mëngjesit për një incident, ku Baloga më tha: “Pse po më shqetëson, jam i afërmi yt apo çfarë?” Ky është qëndrimi i udhëheqjes shtetërore ndaj informacioneve me rëndësi kombëtare. Ne ishim thjesht të dënuar të gjendeshim në situatën në të cilën gjendeshim.
Udhëheqja e vendit e nënvlerësoi kërcënimin.
Pse?
– Kishim pjesërisht frikë, pjesërisht të interesuar … Nuk kishte qëndrueshmëri të mjaftueshme shpirti. Rusia armatosi ushtrinë e saj me modele moderne, ndërsa Ukraina shiste gjithçka me skema të dyshimta. Kjo pasuroi disa në krye dhe në mesin e atyre që duhet të kontrollojnë të gjithë procesin. Asnjë fishek i vetëm, për të mos përmendur tanket dhe raketat, nuk do të ishte shitur nga Ukraina pa kontrollin e SBU.
Trupat e oficerëve u demoralizuan, racionet dhe veshjet u hoqën, personeli u reduktua, kërcënimi nuk u nënvlerësua, efektiviteti luftarak nuk u rrit, por vetëm u shkatërrua. Ky proces ka vazhduar deri në vitin 2014.
A u drejtua nga rusët?
– Po. Shërbimet speciale ruse punuan me shumë sukses në Ukrainë dhe nuk patën asnjë opozitë aktive këtu. Kujtoni ministrin e Mbrojtjes Lebedev, i cili ishte i njohur për të gjitha shërbimet speciale dhe gjithë Ukrainën. Duke qenë kapiten-financier në një repart ushtarak, ai nuk pranoi të bënte betimin.
Ukroboronprom drejtohej nga Salamantin, një përfaqësues i shërbimeve speciale ruse. Gjëja e parë që bëri në punën e tij ishte të shkruante operacionet e tregtisë së armëve në një flash drive. Kishte një zyrë në Moskë, ku udhëheqja e Ukroboronprom erdhi për t’i raportuar atij.
Kjo do të thotë, në vitet 2000, Rusia krijoi një plan të pacipë për të kapur Ukrainën?
– Po. Prandaj Putini mendoi se orkestra do ta priste këtu. Në të vërtetë, shumë njerëz në Ukrainë po përgatiteshin për këtë. Megjithatë, jo gjithçka ishte e llogaritur nga ana e Putinit. Gjatë gjithë periudhës së pavarësisë është rritur një brez i ri, i cili fillimisht ka marrë armët në vitin 2014 dhe më pas në 2022.
Ishin ata që nuk e imagjinonin më se si ishte të jetosh në një shtet tjetër. Duhet të jetë kështu, sepse është ligji i jetës. Prandaj, rusët duhet të kuptojnë se Ukraina do të luftojë deri në fund për pavarësinë e saj dhe do të fitojë.
Si e shihni fundin e luftës?
– Unë nuk kam një pasqyrë të plotë të gjendjes së punëve në front, por nga pikëpamja e përvojës sime ndaj pozicionin e hapave të vegjël. Për shembull, i njëjti Zhukov pranoi se gjatë sulmit në Berlin, ai vrau 30 mijë ushtarë sovjetikë, sepse e pa Berlinin me dylbi. Por ai nuk kreu zbulim dhe nuk e dinte se do të shkonte në vijën e dytë të mbrojtjes.
Prandaj, udhëheqja jonë ushtarako-politike po bën gjithçka siç duhet, duke ecur pak përpara. Ne duhet të kujdesemi për ushtarët tanë, sepse çdo jetë e shpëtuar është një potencial. Dhe koha është në anën tonë.
E pergaiti: Kosovatimes
