Ngjarjet kundër luftës janë mbajtur në Beograd që nga fillimi i luftës në Ukrainë, por aktivistët rusë tani kanë frikë se ata nuk janë më të mirëpritur.
Të paktën tre qytetarë rusë që jetojnë në Serbi dhe publikisht kundërshtojnë agresionin rus u shpallën së fundmi si “kërcënim për sigurinë kombëtare”, sipas dokumenteve nga Ministria e Punëve të Brendshme (MUP), në të cilat BBC kishte akses.
Pyotr Nikitin dhe Vladimir Volokhonski nga Shoqëria Demokratike Ruse, një shoqatë që bashkon diasporën ruse, si dhe eksperti i marketingut Yevgeny Irzhansky, në vitin e kaluar organizuan protesta, koncerte dhe mbrëmje letrare, pjesëmarrësit e të cilave shprehën ose mbështetën një qëndrim kundër luftës. .
Në tre raste të veçanta, ndërmjet korrikut dhe gushtit 2023, ata u deklaruan si “kërcënim”, dhe Ministria e Punëve të Brendshme “nuk dha shpjegim adekuat të vendimit në asnjërën prej tyre”, Petar Vidosavljević, avokat në Qendrën e Beogradit. për të drejtat e njeriut, vlerësuar për BBC.
“Të tre kanë një qëndrim të qartë kundër luftës për pjesëmarrjen e Rusisë në konfliktin e armatosur në Ukrainë, gjë që mund të tregojë se vendime të tilla kanë një sfond politik,” beson Vidosavljević.
Kundër vendimeve të Ministrisë së Punëve të Brendshme kanë bërë ankesa dhe sqarim nga ministria ka kërkuar edhe BBC, por përgjigja nuk ka mbërritur para publikimit të tekstit.
Megjithëse disa vende evropiane kanë kufizuar më tej udhëtimin e qytetarëve rusë që nga fillimi i pushtimit, mesazhi i BE-së se disidentët janë të mirëpritur ka mbetur i pandryshuar .
“Masat e marra nga Serbia ndihmojnë në zbatimin e strategjisë së Vladimir Putinit për të heshtur zërat kundër luftës,” tha për BBC Sarah Ganti, një studiuese në Universitetin e Gentit dhe Shkollën Juridike të Universitetit Yale.
“Situata është shumë zhgënjyese – rusët përballen me zgjedhjen ose të qëndrojnë në Rusi dhe të heshtin, ose të emigrojnë dhe të heshtin përsëri nga frika se mos deportohen,” shton ai.
Edhe pse mbështeti rezolutën e OKB-së që kërkon tërheqjen e forcave ruse nga Ukraina, Serbia, edhe pse kandidate për anëtarësim në Bashkimin Evropian (BE) që nga viti 2012, nuk i është bashkuar sanksioneve të vendosura nga vendet perëndimore kundër Rusisë që nga fillimi i luftës.
Anulimi i qëndrimit dhe ndalimi në aeroport
Para se të transferohej në Serbi, Yevgenij Iržanski jetonte në Spanjë dhe punonte për një kompani ruso-ukrainase.
Pas shpërthimit të luftës me Ukrainën në shkurt 2022, kompania vendosi të zhvendosë operacionet e saj në Beograd.
Iržanskit iu ofrua një nga postet drejtuese, por pas disa muajsh ai vendosi të linte punën dhe të fillonte biznesin e tij.
Në Serbi hapi një firmë konsulente për shitje dhe marketing, e cila bashkëpunon me kompani evropiane.
Si një sipërmarrës i pavarur, atij iu dha e drejta e qëndrimit të përkohshëm për një vit.
Që nga fillimi i luftës, Serbia është bërë një shtëpi e re për mijëra rusë – sipas Ministrisë së Brendshme, më shumë se 370,000 qytetarë rusë hynë në vend midis shkurtit 2022 dhe prillit 2023.
Është një nga vendet ku rusët mund të emigrojnë lehtësisht: nuk kanë nevojë për vizë, mund të qëndrojnë si turistë deri në 30 ditë, mbajtësit e vizave tolerohen dhe shumë regjistrohen si sipërmarrës për të ushtruar të drejtën e qëndrimit.
Në maj 2023, afër 30,000 rusë iu dha qëndrimi i përkohshëm në Serbi, tha Ministria e Brendshme për BBC në atë kohë.
Në numrin e rusëve që emigruan, Iržanski pa një drejtim tjetër të zhvillimit të kompanisë – ai filloi të organizonte ngjarje kulturore.
Me ftesë të tij, muzikantë dhe artistë rusë që shprehën publikisht qëndrimin e tyre kundër luftës performuan në disa qytete të Serbisë.
Midis tyre janë grupet e famshme muzikore ruse Anakondaz dhe Kasta, si dhe poetë dhe shkrimtarë Viktor Shenderovich, Dmitry Bykov dhe Vera Polozkova.
Para fillimit të koncerteve apo mbrëmjeve letrare, Shoqëria Demokratike Ruse, një organizatë jofitimprurëse e diasporës ruse në Serbi që ekzistonte në tetor 2022 dhe u themelua nga Nikitin dhe Volokhonski, shpesh promovonte aktivitetet e veta.
Në këtë organizatë nuk ka asnjë anëtarësim formal dhe Iržanski thotë se është simpatizant i shoqërisë.
Ata shpërndanë fletëpalosje, mblodhën para për të ndihmuar refugjatët ukrainas dhe përhapën informacione për protestat kundër luftës, të cilat i organizonin rregullisht në Beograd që nga fillimi i pushtimit rus.
Aktivistët e Shoqërisë Demokratike Ruse mblodhën deri në 1000 njerëz në protesta.
Në një nga ngjarjet më masive, shëtitjen kundër luftës në fund të dhjetorit 2022, u grumbulluan më shumë se gjashtë mijë euro, të cilat shoqata i dhuroi për blerjen e gjeneratorëve të energjisë për banorët e Ukrainës.
“Ne nuk kishim asnjë shqetësim për pjesëmarrjen në protesta – u thamë njerëzve të mos shqetësohen, Serbia nuk është Rusi, policia na mbron këtu,” tha Nikitin për BBC.
Kur merrej me organizimin e ngjarjeve kulturore, Iržanski ishte më i kujdesshëm, kështu që punësoi sigurimin për paraqitjen mysafire të Dmitry Bykov në janar 2023.
Bykov është shkrimtar, kritik i Vladimir Putinit dhe profesor i letërsisë në Universitetin Cornell në Amerikë, dhe në Rusi është shpallur agjent i huaj .
“Ne nuk ishim të sigurt se kush i bleu biletat – aktivistët kundër luftës, serbët që mbështesin Putinin, apo zyrtarët rusë, kështu që donim të sigurohenim, për çdo rast,” thotë Iržanski.
Në prill, në mbrëmjen letrare të Viktor Shenderovicit, Iržanski vuri re disa persona në sallë, të cilët po e regjistronin ngjarjen me telefonat e tyre.
Shenderovich është një satirist dhe anëtar i Komitetit Kundër Luftës së Rusisë , një organizatë e aktivistëve kundër luftës në mërgim, të cilët kundërshtojnë pushtimin rus të Ukrainës, dhe gjithashtu është shpallur agjent i huaj në Rusi.
“E gjithë ngjarja u filmua, situata ishte shumë e çuditshme”, thotë Iržanski.
Në fillim të qershorit, Iržanski u thirr në Ministrinë e Punëve të Brendshme të Serbisë për t’u marrë në pyetje.
Ai thotë se u deshën disa orë dhe Iržanski iu përgjigj “pyetjeve të shumta” me ndihmën e një përkthyesi.
Policia ishte e interesuar për informacione për prindërit e tij, vendet e studimit dhe punës, si dhe pozitën e tij politike dhe jetën në Serbi.
Irzhanski thotë se i është bërë një pyetje edhe për kontaktet me punonjësit e Ambasadës Ruse në Serbi dhe Shtëpisë Ruse në Beograd, marrëdhëniet e tij me presidentin rus Vladimir Putin dhe kundërshtarin e tij kryesor, Alexei Navalny.
Disa javë pas seancës, Iržanski u njoftua se leja e qëndrimit i ishte zgjatur për një vit.
Megjithatë, vetëm dy muaj pas seancës së parë, Iržanski ishte ftuar në një intervistë tjetër – në Departamentin për të Huaj të Departamentit të Policisë për qytetin e Beogradit.
Ai u tha se ishte një procedurë standarde për verifikimin e aktivitetit, e cila vlen për të gjithë sipërmarrësit e pavarur me leje qëndrimi të miratuar.
“Të gjitha pyetjet që më bënë ishin për kompaninë.
“Pastaj zyrtari me të cilin fola u largua, dhe kur u kthye, tha se më ishte revokuar qëndrimi i përkohshëm dhe më kërkoi të nënshkruaja një dokument për dëbimin tim nga Serbia”, thotë Iržanski.
Të shoqes iu hoq edhe qëndrimi i përkohshëm. Atyre iu dha një afat prej shtatë ditësh për t’u larguar nga Serbia, nën kërcënimin e dëbimit, si dhe një vit ndalim për të hyrë në vend.
Më 31 gusht 2023, Iržanskit kanë paraqitur ankesë në MPB dhe derisa presin vendimin, i cili mund të zgjasë disa muaj, ata kanë të drejtë të qëndrojnë në Serbi.
Disa javë më parë, Vladimir Volokhonski, ekspert IT dhe ish-deputet i parlamentit të qytetit të Shën Petersburgut, i cili u transferua në Beograd në vitin 2022, kur punëdhënësi i tij transferoi kompaninë në Serbi, u gjend në një situatë të ngjashme.
Volokhonski tashmë ka kaluar një vit në Serbi me një qëndrim të përkohshëm të miratuar, por në fillim të gushtit ai mori një njoftim se qëndrimi i tij nuk do të zgjatej.
Ai ka bërë denoncim edhe në MPB, por në pritje të vendimit nuk ka të drejtë të punojë.
“Për të shmangur problemet, u detyrova të ndaloja së punuari me punëdhënësin tim”, tha ai për BBC.
Në mesin e korrikut, Nikitinit iu refuzua hyrja në Serbi, ku ai jeton me familjen që nga viti 2016 dhe ka të drejtën e qëndrimit të përhershëm.
Nikitin, i cili është gjithashtu shtetas i Holandës, është ndaluar në aeroportin “Nikola Tesla” të Beogradit dhe është penguar të hyjë në vend.
Në vendimin e dorëzuar në atë kohë, si në rastin e Iržanskit dhe Volokhonskit, shkruhej se ai përfaqësonte një “kërcënim për sigurinë kombëtare”.
Pas gati 48 orësh në zonën e tranzitit të aeroportit, ai ende u lejua të hyjë në Serbi, “pa asnjë shpjegim”, thotë Vidosavljević.
“Nuk është shpjeguar pse është vendosur ndryshe apo është anuluar vendimi që është marrë, gjë që e thellon edhe më shumë dyshimin për arsyet se pse fillimisht atij i është refuzuar hyrja në Serbi, sepse e gjithë procedura ka qenë jotransparente. shton.
Nikitin apeloi kundër ndalimit të hyrjes, por MPB-ja e refuzoi ankesën e tij dhe tani planifikon të fillojë procedurat në gjykatë.
“Serbia i dërgon një mesazh të keq BE-së”
Nikitinit iu ndalua hyrja në Serbi disa ditë pasi Amerika vendosi sanksione kundër Alexander Vulin, drejtor i Agjencisë së Sigurisë dhe Informacionit (BIA).
Përfshirja e dyshuar e Vulin në korrupsion dhe trafik droge, si dhe lidhjet e tij me Rusinë, u përmendën si arsye.
Vulin, i cili më parë shërbeu si Ministër i Mbrojtjes dhe më pas Ministër i Policisë në qeverinë serbe, vazhdoi të mbante kontakte me Rusinë pas shpërthimit të luftës në Ukrainë.
Në fund të majit 2023, ai mori pjesë në Konferencën Ndërkombëtare të Sigurisë në Moskë.
Institucionet serbe nuk e njoftuan vizitën e tij në atë kohë, por kjo u raportua nga mediat shtetërore ruse.
Në gusht 2022, gjashtë muaj pas fillimit të pushtimit rus të Ukrainës, Vulin u takua në Moskë me Sergej Lavrov, ministrin e jashtëm rus.
Dy muaj më parë Lavrov tentoi të vizitojë Serbinë, por vendet fqinje mbyllën hapësirën ajrore për aeroplanin rus.
Serbia është anëtare e Këshillit të Evropës që nga viti 2003 dhe nënshkruese e Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut dhe Konventës së Gjenevës për Refugjatët.
Ganti beson se aktivistët nga Rusia duhet të shihen ligjërisht si refugjatë, sepse ata kanë frikë nga persekutimi për shkak të pikëpamjeve të tyre politike.
Vendimet e autoriteteve në Serbi mund të vënë në rrezik deportimin dhe persekutimin e disa shtetasve të huaj, vlerëson studiuesja Sara Ganti.
Midis rusëve, kjo krijon frikën se ata do t’i nënshtrohen persekutimit politik për të shprehur mendimin e tyre.
“Serbia po i dërgon patjetër një mesazh të keq Bashkimit Evropian”, shton ai.
Ganti thekson se Serbia si anëtare e Këshillit të Evropës është e detyruar të respektojë Konventën Evropiane për të Drejtat e Njeriut.
Ai kujton se, që nga fillimi i pushtimit rus të Ukrainës, disa vende evropiane kanë vendosur kufizime në lëvizje për qytetarët rusë.
“Vendet baltike, si dhe Polonia, kanë vendosur masa kufizuese që pengojnë rusët të udhëtojnë, edhe nëse kanë vizë, me pretekstin se kjo do të parandalojë pjesëmarrësit në luftë dhe ata që e mbështesin atë”, thotë Ganti.
Edhe pse zyrtarët evropianë kanë përsëritur vazhdimisht se dyert e BE-së janë të hapura për disidentët, këto masa ndonjëherë prekin edhe përfaqësuesit e opozitës.
“Mendoj se lëvizje të tilla vetëm i japin totalitarizmit të Putinit një erë bisht, sepse ato ushqejnë frikën tek rusët që kanë vendosur të largohen nga vendi i tyre,” thekson ajo.
As zyrtarë evropianë dhe as përfaqësues të autoriteteve në Serbi nuk kanë komentuar deri më tani për këto raste.
Nikitin beson se ngjarjet e fundit kanë sjellë të gjithë të huajt që jetojnë ligjërisht në Serbi, jo vetëm rusët, “në një gjendje të pasigurisë ligjore”.
“Këta shembuj tregojnë se kushdo, në çdo kohë, mund të dëbohet ose të ndalohet hyrja në vend”, paralajmëron ai.
