Daniel Server, profesor në Shkollën e Studimeve Ndërkombëtare të Avancuara në Universitetin Johns Hopkins në Uashington, shprehu kënaqësinë e tij të madhe në paqefare.net për të qenë pjesë e ekipit të nisur “Observatori i Ballkanit Perëndimor” të Institutit New Lines, duke shprehur shpresën se do të shohë “të njëjtin përkushtim ndaj perspektivave të reja, analizave të thella dhe kritikave të mprehta të linjave të reja në Ballkan”.
Megjithatë, ai është i kujdesshëm, sepse ka frikë se mund të mos i përmbushë pritjet e tij.
“Sot në Ballkan unë shoh më shumë të njëjtat ambicie nacionaliste etnike që përhumbnin rajonin në vitet 1990”, ndërkohë që vullneti dhe kapaciteti kanë rënë.
Ai shton se përpjekjet për të drejtuar politikën drejt autokratëve dhe për t’i mundësuar ata të shfrytëzojnë polarizimin etnik të rajonit janë shumë të njohura.
Sipërmarrja më ambicioze e këtij lloji është e bazuar në Beograd, thekson Server.
“Me mbështetjen e Kishës Ortodokse Serbe dhe shërbimeve serbe të sigurisë aleate me Rusinë, Aleksandar Vuçiq synon të bëhet autokrati i zgjedhur dhe kumbari i serbëve në të gjithë rajonin”.
Në Bosnje dhe Hercegovinë, ajo e bën këtë, thekson ai, duke kërkuar kontroll të plotë mbi Milorad Dodik, i cili po lufton për të ruajtur autonominë e tij. Megjithatë, Dodik ka nevojë për mbështetjen financiare dhe ideologjike të Serbisë.
Në Mal të Zi, thekson Server, Vuçiç e bën këtë përmes fituesve të fundit dhe përfaqësuesve të vullnetshëm të zgjedhjeve. “Ndër ta janë presidenti Jakov Milatoviq dhe mandatari Milojko Spajiq”.
Në Kosovë, vëren Server, fokusi i Vuçiqit është në veri.
Si pjesë e Observatorit për Ballkanin Perëndimor, atij iu kërkua të fokusohej në Kosovë, thotë ai.
“Atje Beogradi ka vazhduar të kontrollojë serbët në katër komuna në veri të Ibrit që nga përfundimi i luftës në vitin 1999. Beogradi vendos për bashkëpunimin dhe mosbashkëpunimin e tyre me Prishtinën. Severna Mitrovica, Zubin Potok, Zveçan dhe Leposaviq kanë pak për të thënë”.
Refuzimi i pranimit të targave të Kosovës, bojkoti i zgjedhjeve të fundit komunale, protestat e dhunshme kundër kryetarëve joserbë, sulmi ndaj ushtarëve të NATO-s, kidnapimi i policisë së Kosovës në veri dhe refuzimi për të garantuar pjesëmarrjen në zgjedhjet e reja – të gjitha. për këtë është vendosur në Beograd.
Mesazhi, thotë Server, është se Serbia nuk do të lejojë që serbët nga veriu të qeverisen brenda kornizës kushtetuese të Kosovës nëse nuk marrin – përmes Bashkimit të Komunave Serbe – autonomi virtuale që do t’i largonte nga ajo kornizë.
Rusisë i pëlqen, por çfarë ndodh me BE-në dhe SHBA-në?, pyet Server.
Në çdo rast, thotë ai, Prishtina humbet, de fakto ose de jure.
“Është e qartë pse Rusia do ta dëshironte këtë.” Ndarja etnike e Kosovës krijon një precedent që mund të jetë i dobishëm për pjesë të Ukrainës nën pushtimin rus. Ajo gjithashtu minon arritjen e Perëndimit, projektin e shtetndërtimit në Kosovë. Përkundër papërsosmërive të shumta, Kosova ka qenë më e suksesshmja nga të gjitha vendet e Ballkanit që nga viti 1995 dhe ndoshta në mbarë botën”.
Është më pak e qartë, thotë ai, pse BE-ja dhe SHBA-ja e mbështesin këtë ambicie etno-nacionaliste për të pasur një administratë të veçantë në Kosovë.
Sigurisht, Brukseli dhe Uashingtoni mohojnë se mbështesin ndarjen etnike.
“Por a keni dëgjuar ndonjë gjë prej tyre për kthimin e shqiptarëve dhe joserbëve të tjerë në Mitrovicën e Veriut, e cila para vitit 1999 ishte e banuar me shumicë serbe? A insistuan që Beogradi t’u ofrojë shqiptarëve në jug të Serbisë të njëjtin status që ata duan për serbët në veri të Kosovës?”, pyet Server.
Amerikanët po shkruajnë artikuj për të garantuar se ZSO nuk do të lejohet të bëhet një Republika Srpska tjetër. Por a janë ata të përgatitur t’i angazhohen me shkrim qeverisë së SHBA saktësisht se çfarë do të thotë kjo?
Ata citojnë, thotë ai, marrëveshje të ngjashme me Asociacionin që ekzistojnë brenda BE-së. Por të gjitha ato marrëveshje janë ndërmjet shteteve që njohin reciprokisht sovranitetin dhe integritetin territorial.
“Atëherë pse Serbia dhe pesë vendet e BE-së të panjohura nuk do ta njohin Kosovën më parë, para krijimit të ZSO-së?” pyet Server dhe shton se qëndrimi i Brukselit është shumë i kuptueshëm në duart e përfaqësuesit të lartë (Josep Borelj) i cili. asnjëherë nuk ka qenë i gatshëm të shohë njohjen apo hyrjen e Kosovës në OKB.Meqenëse Britania e Madhe u tërhoq nga BE-ja dhe Gjermania është e hutuar, Hungaria dhe Kroacia e mbështesin atë, dhe pesë shtete të BE-së që nuk e kanë njohur Kosovën, Borelj beson se ai ka mbështetjen e duhur nga vendet anëtare.
Serveri thotë se ai pret shumë më mirë nga Miroslav Lajçak, i cili luajti një rol kyç në pavarësinë e Malit të Zi.
“Megjithatë, ai gjithashtu premtoi kur u bë ministër i jashtëm i Sllovakisë se Bratislava do ta njohë Kosovën”. Por ai nuk e përmbushi këtë premtim”.
Uashingtoni është më misterioz
Pozicioni i Uashingtonit është më misterioz, pretendon Server.
Duket se vjen pjesërisht nga njerëzit që kanë shpenzuar shumë kohë duke dëgjuar serbët të ankohen për atë se sa të pasjellshme janë Shtetet e Bashkuara me Serbinë.
Disa diplomatë besojnë se gjithçka që dëshiron Beogradi është një marrëveshje më e mirë për serbët në vendet fqinje. Ajo pasqyron gjithashtu ambicien për një “Evropë të plotë dhe të lirë”, me Serbinë në Perëndim.Pa asnjë provë, diplomatët amerikanë pohojnë se Beogradi ka përqafuar Perëndimin, edhe pse ai rrit shtrirjen me Moskën dhe Pekinin.
Nuk kam dyshim se municioni serb që përfundon në Ukrainë shkon në Rusi.
Vizita verore e Vuçiqit te presidenti Zelenskiy nuk kishte për qëllim mbështetjen e Ukrainës, por për të parandaluar që Kievi të njohë Kosovën.
Rezultati është izolimi i Kosovës, konsideron Server, duke shtuar se problemi është se Kosova është më e izoluar se kurrë.
Sado që i kundërshtoni ambiciet etno-nacionaliste të Serbisë, Prishtina e ka humbur lidhjen me Brukselin dhe Uashingtonin.
E pranoj që nuk di si ta zgjidh këtë problem. Ndjeva se letra e gushtit nga ligjvënësit amerikanë dhe evropianë që bënin thirrje për një rishikim të politikës së BE-së dhe SHBA-së ndaj më shumë indiferencës ishte e saktë.
“Por për sa kohë që të dërguarit aktualë të BE-së dhe SHBA-së janë në vend, unë pres që politikat e njëanshme, kundërproduktive dhe të gabuara të vazhdojnë.”
Kërkohet një rivendosje
Administrata Biden ka nevojë për një rivlerësim dhe rivendosje të politikës.Por kjo do të kërkonte guxim dhe këmbëngulje. Dikush duhet t’i thotë Sekretarit të Shtetit se politika aktuale nuk po funksionon, beson Server, megjithëse ai nuk e pret atë lloj guximi dhe këmbënguljeje përpara zgjedhjeve në SHBA.
Megjithatë, mund të argumentoj se në vitin 2024, Biden mund të mblidhte më shumë vota nga boshnjakët dhe shqiptarët sesa do të humbiste nga serbët dhe kroatët.
Ukraina është shpresa më e mirë
Shpresa më e mirë për momentin është fitorja e Ukrainës, është i bindur Server. Kjo do t’i jepte fund ambicieve territoriale të Rusisë, do të largonte erën nga velat etno-nacionaliste në mbarë botën dhe do t’i jepte Bosnjës, Malit të Zi dhe Kosovës një avantazh në sfidimin e ambicieve rajonale të Serbisë.
“Por fitorja e Ukrainës nuk është afër. Përfundoj me trishtim: do të duhet të vazhdojmë të durojmë një qasje të pafrytshme ndaj dialogut ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës”.
