Sulmi terrorist në veri të Kosovës, i cili u krye më 24 shtator nga formacioni paramilitar serb nën komandën e Milan Radoiçiqit , rrezikoi seriozisht paqen e brishtë në Ballkanin Perëndimor. Vetëm një ditë pas fjalimit jashtëzakonisht antiperëndimor, pjesërisht shovinist të Presidentit të Serbisë, Aleksandar Vuçiq , para Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së, bashkëpunëtori i tij i ngushtë, nënkryetari i mëparshëm i Listës Serbe, Milan Radoiçiq, kishte siguruar më parë armë në vlerë. disa milionë euro, organizoi një njësi paraushtarake dhe u nis për të “mbrojtur serbët nga terrori i Kurtit”.
Dihet rezultati: një polic i Kosovës ka mbetur i vrarë, një tjetër është plagosur.
Ngjarjet që pasuan janë vetëm një pasojë logjike jo vetëm e politikës së rrezikshme të destabilizimit të rajonit të personifikuar nga presidenti serb Aleksandar Vuçiq, por edhe e këmbënguljes së diplomatëve perëndimorë – mbi të gjitha të dërguarit special amerikan për Ballkanin Gabriel Escobar dhe atij amerikan. Ambasadori në Beograd Christopher Hill – për të toleruar këtë agresion.
Pas sulmit terrorist në Banjskë, sa është realisht e kërcënuar siguria e rajonit? Kush mund të jetë objektivi i ardhshëm i presidentit Vuçiq? Pas kësaj disfate të re të politikës së Serbisë së Madhe, presidenti i Serbisë a ka hequr dorë nga veriu i Kosovës apo po pret vetëm rezultatin e zgjedhjeve presidenciale në SHBA?
– Duket se kundërshtarët e regjimit të Aleksandër Vuçiqit dhe politikave të tij aktualisht janë më të kërcënuarit në vetë Serbinë. Nuk nënkuptoj aq shumë opozitën apo mediat që nuk janë nën kontrollin e tij – dua të them këdo që është gati të dënojë një politikë që pas të paktën tridhjetë e pesë vjetësh ka përjetuar një tjetër disfatë. Humbja në vitin 1999 ishte e qartë se nuk ishte e mjaftueshme, dhe ndjenja e pandërprerë e humbjes ia la vendin politikës në vazhdim – tha për Pobjeda historiani Nikola Samarxhiq , profesor në Fakultetin Filozofik në Beograd .
Sipas tij, sot Vuçiq po mundohet të relativizojë përgjegjësinë e tij me ndihmën e zëdhënësve të tij liberalë, të cilët në media sqarojnë se nuk ka qenë i informuar, “nuk ka ditur për veprimin, ka qenë i befasuar”.
Dhe ai e dinte?
– Vuçiq ishte duke përgatitur incidentin në Banjska. Po kështu filloi sulmi nazist-sovjetik ndaj Polonisë… Kujtoni përsëritjen e përditshme dhe të vazhdueshme të “Kur ushtria të kthehet në Kosovë”.
Sot, gjëja më pak e rëndësishme është nëse Vuçiqi ka qenë i informuar apo jo, nëse i shkon apo jo incidenti; ai mban përgjegjësi politike dhe komanduese për të gjitha jetët e humbura. Çdo perspektivë evropiane dhe jetike e Serbisë dhe territoreve të saj vasale u rrezikua nga Vuçiq. Në të njëjtën kohë, përpara përkrahësve të politikës së tij radikale, Vuçiq mban një lloj tjetër përgjegjësie.
Çfarë lloj?
– Vuçiq personifikon edhe një herë politikën e mposhtur. Ajo trajektore humbëse nuk ka alternativë, sepse qëllimet e asaj politike janë jo vetëm çnjerëzore dhe të çuditshme, por afatgjata dhe të paarritshme. Serbia e huazon ndjenjën e saj të vetme kolektive nga atletët, teatri dhe grabitësit. Incidenti i 24 shtatorit ishte një dështim që Vuçiq po ua transmeton të gjithëve, i vetëdijshëm se ai mbylli kalimin për të gjitha ndërhyrjet e mëvonshme ushtarake në Kosovë. Kjo është arsyeja pse ata do të kthehen atje ku gjithçka është ende e mundur: terrori në shtëpi ose Bosnje-Hercegovina dhe Mali i Zi.
Ju përmendët “zëdhënësit liberalë” të presidentit Vuçiq në Serbi. Kush janë ata?
– Vëzhguesit më të moderuar, më realistë të përditshmërisë, që shfaqen në Danas, në N1, Nova S, Kurir… Duke përfaqësuar pozicione properëndimore, ata relativizojnë të gjithë përgjegjësinë dhe synimet reale të Vuçiqit. Dhe thjesht duket e pabesueshme që ish-kryetarët e Partisë Demokratike u mobilizuan në këtë kuptim – që Bojan Pajtiq është kosovar dhe se Dragan Shutanovac, supozoj, është ndërmjetësi midis Vuçiqit dhe Ambasadës Amerikane të korruptuar politikisht në Beograd.
Përgjegjësitë e ministrit të Policisë, të Ushtrisë, të Shefit të Shtabit të Përgjithshëm dhe të shërbimeve inteligjente përmenden vetëm me druajtje. Në fakt, gjithçka është njësoj si kur u likuiduan ushtarët në Topçider në vitin 2004, kur institucioni u ekspozua dhe vetëm me sa duket asgjë nuk ishte e qartë për askënd.
Gjithsesi, një nga pyetjet që shtrohet në këtë moment është nëse ushtria është e aftë të përsërisë veprimet që ka kryer në vitet 1998/99. të realizuara në Kosovë.
Eshte?
– Të gjitha manovrat zyrtare të ndjekura nga Vuçiq përfundojnë me plagosjen ose vrasjen e pjesëtarëve aktivë të Forcave të Armatosura Serbe. Se si një ushtri e tillë do të udhëheqë operacione më serioze i përgjigjet pyetjes se deri në çfarë mase të gjitha ambiciet e ngjashme të Vuçiqit bazohen në vlerësime realiste.
Ndërkohë mësuam se truproja e shefit të BIA-s, Aleksandar Vulin ishte pjesë e një grupi terrorist që pushtoi veriun e Kosovës. Çfarë na thotë kjo?
– Ky është një konfirmim i amatorizmit të gjithë aksionit. Truprojat janë banditë pasivë, të paaftë për të marrë pjesë në aksione guerile.
Cili ishte saktësisht qëllimi i këtij aksioni terrorist?
– Gjithçka është ende në sferën e spekulimeve dhe gjithçka është më pak e rëndësishme. Nuk është mjaft e qartë nëse ata kishin për qëllim likuidimin e pelegrinëve nga Novi Sadi, për të akuzuar palën kosovare apo për të siguruar kalimin e forcave që ishin të përqendruara rreth kufirit. Me sloganin e tij “Kur ushtria të kthehet në Kosovë”, Vuçiq la të kuptohet për veprimet e ndërmarra nga Putin në Ukrainë në vitin 2014: “gjelbëria e vogël” që pushtoi Dombasin dhe Krimenë.
Më lejoni t’ju kujtoj gjithashtu se projekti i Vuçiqit “Ballkani i Hapur” nënkuptonte një lloj ndarje të Kosovës. Kur u prish, ai i bëri thirrje NATO-s, në fakt KFOR-it, që të merrte të gjithë kontrollin në mënyrë që autoritetet në Prishtinë të mos e bënin këtë. Për të, ajo ide e pakuptimtë e Dobrica Ćosić-it është më e rëndësishme se jetët njerëzore – nuk ka rëndësi kush do ta realizojë atë.
Megjithatë, realiteti shkoi më tej se iluzionet e Vuçiqit. Ajo politikë u mposht pavarësisht nga përkrahja e diplomatëve të korruptuar evropianë dhe amerikanë dhe pavarësisht nga mbështetja e Rusisë.
A është Rusia e përfshirë në terrorizëm në Kosovë?
– Tezat për praninë ruse kanë pasur edhe rolin e heqjes së përgjegjësisë së Vuçiqit. Krahasuar me agresionin rus në Krime dhe Donbas, aksioni në veri të Kosovës ishte i ngathët dhe amator. Para së gjithash nuk u lejuan ta vrisnin policin kosovar. Madje, në një moment Vuçiq është habitur që policia e Kosovës, e cila më pas ka ndërhyrë, është shfaqur në atë numër për vetëm një orë e gjysmë, edhe pse veprimi standard i alarmit kryhet vetëm për gjysmë ore.
Çfarë do të thotë lufta për presidentin Vuçiq në këtë moment?
– Ai mendoi se mund ta bënte. Ai me sa duket qetësoi ambasadorët e BE-së dhe SHBA-së, si dhe ndërmjetësuesit e tyre. Ai u përpoq të përsëriste pushtimin e parë të Putinit në Ukrainë. Në këtë ndjenjë kolektive të pafund disfate dhe zhgënjimi, tensionet kombëtare i sjellin zërat më të sigurt. Ndoshta ka menduar se incidentet me mjedisin e tij më të afërt do t’i shijonte fëmijërisht. Në fund të fundit, kështu i menaxhojnë të gjitha punët publike, derisa dikush të lëndohet realisht.
Pas kthimit nga SHBA, presidenti i Serbisë fillimisht takoi ambasadorin rus në Beograd, Aleksandar Bocan-Harchenko. Çfarë mesazhi është ky për Perëndimin?
– Vuçiq është klient i ambasadorit të Federatës Ruse, kurse ambasadorët e BE-së dhe SHBA-së në Beograd janë klientë të Vuçiqit. Serbia është vetëm një paradigmë e dobësisë së Perëndimit, e cila dy herë ia la Ukrainën agresionit rus. Gjithçka ndodh sipas një matrice të ngjashme.
Presidenti Vuçiq dënoi vrasjen e një polici të Kosovës, por Serbia shpalli tri ditë zie për terroristët që morën pjesë në vrasjen e policit në fjalë. A ka ndonjë logjikë?
– Shpallja e tri ditëve të zisë në Serbi është pjesë e komunikimit të Vuçiqit, para së gjithash, me tifozët, huliganë, me kishën; më në fund, me elektoratin e vet. Vuçiq u mund dhe ai kujdesej për ruajtjen e votave të tij më të forta. Vuçiq u ka premtuar “Kur të kthehet ushtria në Kosovë”. Dhe ata u kthyen të hutuar ose në çanta.
Vuçiq në këtë mënyrë përpiqet të frikësojë atë pjesë të publikut që priste më shumë ndjeshmëri, veçanërisht përgjegjësinë e autoriteteve pas masakrës në shkollën fillore “Vladislav Ribnikar” dhe vrasjeve në Mlladenoc më 3 dhe 4 maj të këtij viti. Kjo u la jashtë. Ndërsa Vuçiq heq dorë nga të gjitha politikat perëndimore dhe evropiane, është logjike.
Në të njëjtën kohë, Vuçiq është i zhgënjyer me Perëndimin. Ai u mund dhe, si e gjithë shoqëria serbe, u pengua dhe u poshtërua. Por më parë diplomacia e tij e korruptuar ishte më e suksesshme.
Diplomaci e korruptuar?
– Po. Para së gjithash, mendoj për marrëdhëniet e Vuçiqit me ambasadorin amerikan në Beograd, me ambasadorin e Britanisë së Madhe, Delegacionin e BE-së, si dhe me negociatorët ndërkombëtarë Escobar, Lajçak dhe Bilçik. Incidenti në veri të Kosovës i vendosi pikërisht Lajçakun dhe Bilçikun në krahun e Putinit, ku ndodheshin për një kohë të gjatë. Ndoshta është koha që Brukseli, Londra dhe Uashingtoni më në fund të pyesin veten se kush i përfaqëson jo vetëm në Evropën Juglindore, por, indirekt, përballë Moskës dhe Pekinit.
I dërguari i posaçëm amerikan për Ballkanin, Gabriel Escobar, ende nuk është deklaruar; ambasadori amerikan në Beograd, Christopher Hill, e komentoi terrorizmin në veri të Kosovës në të njëjtën mënyrë si Dritan Abazovic: ata nuk e përmendin përgjegjësinë e Beogradit.
– Incidenti në Kosovë është konfirmim i kolapsit të politikës së SHBA-së, Britanisë së Madhe dhe BE-së në Evropën Juglindore. Një dështim i ngjashëm ka edhe në Mal të Zi dhe në Bosnje-Hercegovinë, të cilat u lanë në ndikimin malinj të Vuçiqit vetëm që Vuçiqi të realizonte tërheqjen e tij nga Kosova. Negociatat e Brukselit dështuan. Plani franko-gjerman është refuzuar si nga qeveria ashtu edhe nga opozita në Beograd.
BiH mund të jetë e ndarë në mënyrë të pakthyeshme, Mali i Zi i fragmentuar në të njëjtën mënyrë. Perëndimi ra dakord me politikat e Angela Merkelit dhe Federica Mogherinit, të cilat i hapën rrugën agresionit të Rusisë ndaj Ukrainës dhe, indirekt, ndaj Ballkanit Perëndimor. Joe Biden nuk është në gjendje të na nxjerrë nga epoka e Donald Trump.
Thelbi i dështimit të Vuçiqit është po aq absurd. Shkatërrimi i institucioneve mbi të cilat ai e bazoi autoritetin dhe pushtetin e tij të pakufizuar, preku edhe sektorin e sigurisë, ushtrinë, policinë dhe forcat paraushtarake, të cilat, të gjitha së bashku, nuk ishin në lartësinë e detyrës për “kthimin e ushtrisë në Kosovë”.
Nuk e prisnit që i dërguari Escobar të fliste?
– Besoj se edhe Escobar-i ka mbetur i befasuar, gjë që nuk e pakëson përgjegjësinë e tij politike dhe penale para administratës që përfaqëson. U mposht edhe politika dehumanizuese e kryeministrit Albin Kurti.
Si?
“Së fundmi mësuam se si Vuçiq e lau presidentin dhe kryeministrin e Kosovës me sharjet dhe sharjet më të neveritshme në Bruksel. Lajçaku i Putinit heshti. Boreli ndoshta po dremite. Vetëm pas 24 shtatorit duhet të bëhet më e qartë refuzimi i Kurtit për të formuar Asociacionin e Komunave me shumicë serbe.
Pse e refuzon kryeministri Kurti?
– Sepse ai nuk e do Donbasin në territorin e Kosovës. Serbisë nuk i duhet as kjo, por asgjë nuk është më e qartë në Serbi. Së dyti, Serbia shkeli një dispozitë tjetër të Marrëveshjes së Brukselit nga viti 2013, kur e ndaloi pranimin e Kosovës në Interpol, me qëllimin e qartë për të ruajtur një zonë të krimit të organizuar dhe dhunës politike në veri të Kosovës. Dëshiroj t’ju kujtoj se në veri të Kosovës ekzistojnë katër komuna me shumicë serbe, të cilat janë të lidhura territorialisht – Severna Mitrovica, Leposaviqi, Zveçani dhe Zubin Potok dhe gjashtë komuna në jug të Ibrit – Graçanica, Novobërda, Shtërpca, Ranillugu. , Kllokot dhe Partesh. Këto janë të ashtuquajturat enklavat, të integruara në sistemin e Kosovës.
I gjithë publiku në Serbi i përsërit çdo ditë thëniet për presionet dhe dhunën e Kurtit. Përveç arrestimit të të dyshuarve për krime lufte, nuk ka asnjë tregues se pjesa tjetër është e vërtetë. Megjithatë, opozita në Serbi ia mohon të drejtën Kurtit për t’u mbrojtur kundër Vuçiqit, dhe atë kundër së njëjtës politikë që ata pretendojnë se po shkatërron shoqërinë dhe institucionet serbe.
A mund të shkaktojë probleme kolapsi i politikës amerikane në Ballkan për ata diplomatë amerikanë, të cilët, pavarësisht logjikës dhe sensit të shëndoshë, mbështetën me këmbëngulje politikën agresive të destabilizimit të rajonit, të personifikuar nga presidenti serb Aleksandar Vuçiç?
– Pas nesh është galeria e ambasadorëve të korruptuar amerikanë në Beograd, të cilët kontribuan në rritjen e korrupsionit, populizmit dhe ndikimit rus. William Montgomery, Cameron Manter, Mary Warlick (burri i saj, siç më kujtohet, ishte ambasador në Bullgari, një konflikt klasik interesi), me ambasadorin aktual, Christopher Hill. Administrata amerikane me siguri nuk do të njohë asnjë nga sa më sipër dhe ky qëndrim do të përsëritet në të ardhmen e afërt.
Megjithatë, në këtë shembull, që është i vogël, i vogël, rajonal, i gjithë rendi euroatlantik do të prishet; i njëjti që po bën njëkohësisht një përpjekje të madhe për të mbrojtur Ukrainën nga pushtimi rus.
Pas sulmit terrorist të forcave serbe në veri të Kosovës, ambasadorët e Quinta-s janë takuar me presidentin Vuçiq. Spekulohet se presidenti i Serbisë ishte i pakëndshëm, i vrazhdë, i zemëruar gjatë takimit; se ka sharë kryeministrin Kurti e të ngjashme. A do të përballet presidenti Vuçiq me pasojat e politikës së tij ndaj rajonit? A e ka kaluar “vijën e kuqe”?
– Së pari, kam thënë tashmë se disa ambasadorë të Quinta-s në Beograd janë klientë të Vuçiqit. Prandaj dyshoj se ambasadorët e Quinte-s do t’ua përcjellin me besnikëri dhe vërtetësi qeverive të tyre detajet më të rëndësishme. Duhet pranuar se Serbia, si një paradigmë rajonale e Rusisë së Putinit dhe aleatit të saj më besnik evropian, nuk është qartësisht me interes të mjaftueshëm për Uashingtonin, Romën, Berlinin, Londrën, Brukselin. Qeveritë aktuale në demokraci dhe administratat e tyre nuk kanë vizion apo autoritet politik. Qeveritë janë të dobëta falë liberalizimit të shoqërisë; nuk kanë autoritetin politik që lejon vendime të shpejta dhe radikale. Kjo mund të shihet qartë në shembullin që përmendët.
Çfarë mund të shihet?
– Vuçiq arriti të vonojë dhe të mashtrojë diplomatët perëndimorë për më shumë se dhjetë vjet: duke blerë kohë, ai grumbulloi ndikim malinj personal dhe rus, i lidhur me bandat e kontrabandës kineze dhe rajonale. Tani ai u përball me faktin se potencialet perëndimore të sigurisë janë shumë më të larta se ato diplomatike. Papritur, incidenti në Banjska e zhvendosi atë në anën tjetër, ku ai u kualifikua qartë për kërcënimin më të madh të vetëm për sigurinë rajonale dhe të gjitha parimet e komunitetit euroatlantik.
Vuçiq është super-inteligjent, i aftë dhe i pasur; superior ndaj mediokritetit të ambasadave, ndërmjetësve dhe zyrtarëve perëndimorë. Mirëpo, ai tani është përballur me sistemin e sigurisë së SHBA-së dhe Britanisë së Madhe, të cilat në krahasim me diplomacinë janë më të lira për të reaguar. Unë supozoj se ata nuk do ta lejojnë Vuçiqin të kërcënojë sigurinë rajonale. Dhe kjo është pikërisht ajo që me të drejtë frikësohet jo vetëm në Kosovë, por edhe në Bosnje-Hercegovinë.
A kanë frikë në Mal të Zi?
– Në Mal të Zi nuk kemi konflikt ndëretnik të ngjashëm me atë në Kosovë dhe Bosnje-Hercegovinë. Në Mal të Zi, ju keni një proces të gjykatave të bashkuara: një komb rrjedh në një tjetër kur është e përshtatshme. Dhe anasjelltas. Në këtë kuptim, ndarjet në shoqërinë malazeze ishin më pak të qarta deri vonë. Ata u mprehën nga shërbimet e Vuçiqit dhe Kisha. Së dyti, Mali i Zi është pothuajse plotësisht i pushtuar. Dilema e vetme është nëse anëtarët e Frontit do të hyjnë në qeverinë të cilës presidenti ia besoi mandatin dhe që është kryesisht e tyre në çdo kuptim.
