Një mision i Fondit Monetar Ndërkombëtar (FMN), i udhëhequr nga Gabriel Di Bella, ka qëndruar në Prishtinë për rreth dy javë (25 shtator – 6 tetor 2023), ku janë zhvilluar diskutime me autoritetet e Kosovës mbi rishikimet e para të Marrëveshjes paraprake të Kosovës (SBA) dhe Marrëveshjes së Reziliencës dhe Qëndrueshmërisë (RSF) me FMN-në.
Di Bella ka thënë se ekipi i FMN-së dhe autoritetet kosovare kanë arritur marrëveshje në nivel stafi për përfundimin e rishikimeve të para të SBA-së paraprake dhe aranzhimeve të RSF-së.
Në varësi të miratimit nga Bordi Ekzekutiv i FMN-së, FMN-ja thotë se përfundimi i rishikimeve të para – që pritet në nëntor – do të vërë në dispozicion një shtesë prej 24.6 milionë euro nën SBA dhe rreth 38 milionë euro sipas marrëveshjes RSF.
“Autoritetet kanë treguar se nuk synojnë të përdorin burimet e vëna në dispozicion sipas marrëveshjes SBA në këtë moment”, ka thënë Di Bella.
Ai ka theksuar se aktiviteti në vitin 2023 parashikohet të zgjerohet me 3,5–4 për qind, i nxitur nga investimet më të forta dhe kërkesa e jashtme, veçanërisht për shërbime.
Me ngadalësimin e çmimeve të ushqimeve dhe energjisë, FMN thotë se inflacioni mesatar pritet të bjerë këtë vit në 4–5 për qind, ndërsa deficiti i llogarisë rrjedhëse pritet të ngushtohet.
“Stafi pret që momenti i rritjes të vazhdojë në vitin 2024 dhe që inflacioni të vazhdojë të zbutet”, thotë Di Bella i FMN-së.
Megjithatë, thuhet se paqëndrueshmëria globale dhe tensionet gjeopolitike e mbajnë pasigurinë të ngritur dhe paraqesin rreziqe për rritjen dhe inflacionin.
Gabriel Di Bella ka thënë se masat e vëna ndaj Kosovës si pasojë e tensioneve në veri, nuk do të ndikojë në perspektivën afatmesme, por se të tillat mund të kenë efekt në performancën nëse qëndrojnë për një kohë të gjatë
“Tensionet e vazhdueshme në veri të Kosovës kanë shtyrë disa partnerë ndërkombëtarë të zbatojnë masa të përkohshme dhe të kthyeshme që synojnë të promovojnë de-përshkallëzimin. Këto masa nuk kanë gjasa të ndikojnë në perspektivën afatshkurtër, por ato mund të ndikojnë në performancën nëse qëndrojnë për një kohë të gjatë”, ka thënë zyrtari i FMN-së pas përfundimit të misionit në Kosovë.
Ndër të tjera, ai ka thënë se autoritetet në Kosovë kanë vazhduar të zbatojnë politika të kujdesshme fiskale dhe financiare dhe kanë bërë përparim të mirë në zbatimin e agjendës së tyre të politikave sipas marrëveshjeve të mbështetura nga Fondi.
“Bilanci fiskal dhe depozitat e qeverisë në Bankën Qendrore (BQK) kanë mbetur deri më tani në vitin 2023 në mënyrë komode mbi nivelet e programit dhe përthithja e investimeve publike është rritur ndjeshëm në krahasim me vitin 2022; Stafi pret që objektivat e fundit të vitit 2023 të përmbushen. Cilësia dhe likuiditeti i aseteve të BQK-së është ruajtur në përputhje me objektivat e programit”, ka thënë Di Bella.
Më tej, FMN-ja thotë se autoritetet e Kosovës synojnë t’i dërgojnë Asamblesë Kombëtare një buxhet për vitin 2024 në përputhje me objektivat e SBA dhe RSF, duke përfshirë një reduktim të konsiderueshëm në alokimet e buxhetit të kushtëzuar – nën kufirin e programit.
FMN-ja thotë se të gjitha standardet strukturore të SBA-së për rishikimin janë zbatuar dhe është vërejtur përparim i mirë në plotësimin e standardeve që duhet të priten në muajt e ardhshëm.
“Në këtë drejtim, emërimi i guvernatorit të ri të BQK-së dhe normalizimi i strukturave qeverisëse të BQK-së kanë dhënë një shtysë të re për zbatimin e reformës. Stafi pret që rregulloret e reja të procedurës që qartësojnë përgjegjësitë e bordit mbikëqyrës të BQK-së në lidhje me bordin ekzekutiv do të jenë së shpejti në fuqi dhe se një ligj i ri për bankat do t’i dorëzohet Kuvendit Kombëtar në fillim të vitit 2024”.
Fondi Monetar Ndërkombëtar ka lavdëruar punën e autoriteteve “edhe për të çuar përpara agjendën e tyre të politikës klimatike, të mbështetur nga RSF dhe kanë zbatuar të gjitha masat e reformës që kërkohen për këtë rishikim”.
FMN-ja ka vlerësuar edhe nisjen e ankandit të parë pilot të prodhimit të energjisë diellore 100 MW dhe paraqitjen në Asamblenë Kombëtare të një ligji për burimet e rinovueshme të energjisë, gjë e cila thotë se hap rrugën për rritjen e prodhimit të energjisë së pastër nëpërmjet një ankandi konkurrues.
Gjithashtu, vlerësim pozitiv ka marrë vendi edhe me fillimin e zbatimit të programeve për rritjen e efikasitetit të energjisë në ndërtesat e banimit ku thuhet se kanë ndërmarrë hapa edhe për të forcuar bashkëpunimin rajonal, konkurrencën në treg dhe funksionimin duke zbatuar veprime të favorshme për fillimin e tregut të energjisë elektrike për Kosovën në kontekstin e Tregut Rajonal të Energjisë Elektrike Kosovë-Shqipëri (ALPEX).
Ndërkaq, FMN thotë se “më në fund, Korporata Energjetike e Kosovës (KEK) ka finalizuar punën teknike të nevojshme për vendosjen e filtrave në termocentralin Kosova B. Për më tepër, plani buxhetor i KEK-ut për vitin 2024 përfshin një ndarje kontingjente prej 12.5 milionë euro për të plotësuar financimin e BE-së për instalimin e filtrave të parë të tillë në njësinë B-2, i cili pas përfundimit do të reduktonte ndjeshëm ndotjen në Prishtinë dhe zonat përreth”, theksoi Di Bella i FMN-së.
