Në pranverën e vitit 2022, Moska premtoi t’i jepte fund luftës kundër Ukrainës nëse Kievi pranonte të mos anëtarësohej në NATO. Kreu i delegacionit ukrainas në negociatat me përfaqësuesit rusë, deputeti David Arakhamia, foli për këtë në një intervistë për kanalin televiziv 1+1.
“Për ne që të merrnim neutralitetin ishte gjëja më e madhe për ta. Ata ishin të gatshëm t’i jepnin fund luftës nëse ne merrnim, si dikur Finlanda, neutralitetin dhe bënim një zotim se nuk do të bashkoheshim në NATO,” tha Arakhamia.
Ai theksoi se kjo ishte një pikë kyçe dhe delegacioni rus shpresonte “deri në fund” se do të “shtynte” Ukrainën derisa të nënshkruhet një marrëveshje e tillë.
Sipas Arakhamia, pala ukrainase e refuzoi marrëveshjen për dy arsye. Së pari, për këtë ishte e nevojshme të ndryshohej Kushtetuta e vendit, pasi ajo ruan dëshirën e Ukrainës për t’u bashkuar me NATO-n. Së dyti, ka mungesë besimi tek pala ruse se do të përmbushë marrëveshjen – “kjo mund të bëhet vetëm nëse ka garanci sigurie”.
Arakhamia shtoi gjithashtu se kryeministri britanik Boris Johnson, i cili mbërriti në Kiev në atë kohë, këshilloi Ukrainën të mos nënshkruante asgjë dhe “thjesht të luftonte”.
Rusia filloi një pushtim të plotë të Ukrainës më 24 shkurt 2022. Negociatat filluan disa ditë më vonë, fillimisht në Bjellorusi, pastaj në Stamboll. Në qershor 2023, presidenti rus Vladimir Putin u tha liderëve të vendeve afrikane se pas negociatave në Stamboll në mars 2022, “marrëveshja për neutralitetin e përhershëm dhe garancitë e sigurisë për Ukrainën” u iniciua nga Arakhamia, por më pas Kievi “e hodhi atë në koshin e plehrave të histori.” Në përgjigje të kësaj, Arakhamia në një intervistë pyet pse Putini nuk e publikoi këtë dokument: “Po ta kishte dokumentin, do ta kishte bërë publik”.
Trupat ruse, pas një raundi negociatash në Stamboll në fund të marsit të vitit të kaluar, u tërhoqën nga Kievi dhe veriu i Ukrainës. Pala ruse e interpretoi këtë si një gjest vullneti të mirë. Sulmi në Kiev kishte ngecur në kohën kur trupat u tërhoqën.
Negociatat janë pezulluar në mënyrë efektive që nga maji 2022. Në nëntor 2022, presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky prezantoi një plan me dhjetë pika të njohur si “formula e paqes”. Në veçanti, ai përcakton se çdo negociatë në Moskë mund të fillojë vetëm pasi të kthejë të gjitha territoret e pushtuara, përfshirë Krimenë e aneksuar, dhe tërheqjen e trupave nga të gjitha rajonet që pushtoi. Bisedimet personalisht me Vladimir Putin janë gjithashtu të ndaluara në Ukrainë me dekret presidencial.
