Analistët e projektit “Kaloni nëpër pyll” njoftuan një rritje të kërkesave për ndihmë për të dezertuar nga ushtria ruse: në vjeshtë, në krahasim me verën, numri i kërkesave për ndihmë për të shpëtuar nga shërbimi u rrit me 89%. Juristët ia atribuojnë këtë faktit se ushtria ka dëshpëruar për të pritur demobilizimin.
Ushtarët e ushtrisë ruse që luftojnë në Ukrainë janë pothuajse dy herë më të prirur për të kërkuar shërbime për të organizuar dezertime nga njësitë e tyre. Në shtator – nëntor, 577 kërkesa të tilla u pranuan në krahasim me 305 në qershor – gusht, tha për The Moscow Times organizata “Go through the Forest”, e cila ndihmon rusët të shmangin pjesëmarrjen në luftë.
Që nga prilli 2023, avokatët dhe vullnetarët Go Through the Forest kanë këshilluar më shumë se 1000 personel ushtarak që u përpoqën të dezertojnë. Më shumë se gjysma e tyre kërkuan ndihmë në vjeshtë. Më së shumti tentativa për t’u arratisur janë regjistruar në tetor (218 raste), më pak në qershor (54 raste). Në nëntor, 175 persona tentuan të arratiseshin, më pak se në shtator dhe tetor, por më shumë se në çdo muaj tjetër.
Rritje të rasteve të dezertimit shënon edhe drejtori i grupit të të drejtave të njeriut “Citizen.Army.Pravo” Sergei Krivenko: “Ka kaluar një vit nga fillimi i mobilizimit dhe nëse dikush kishte shpresë se pas një periudhe të caktuar shërbimi do të ishte e mundur të shkoni në shtëpi, tani nuk ka iluzione të tilla. Ushtarët shohin që nuk ka rotacion, që edhe të plagosurit rëndë i kthejnë në front pas shtrimit në spital”.
Kreu i projektit “Go Through the Forest”, Grigory Sverdlin, vëren se shumica e personelit ushtarak vendos të dezertojë pasi përfundon i plagosur në spitalet ruse.
Një nga këta dezertorë pranoi të fliste me një korrespondent të The Moscow Times në kushte anonimiteti. Moskoviti Pavel pësoi plagë të rënda dy herë përpara se të vendoste të arratisej.
“Isha i sigurt se do të ankohesha për këmbën time ( pas plagës së parë. – Ed.), do të thosha se ishte prekur një nerv dhe do t’i drejtohesha një psikologu me një ankesë për çrregullim të stresit post-traumatik.” Por në fund, nuk kishte fare komision mjekësor – menjëherë pas përfundimit të trajtimit, Pavel u kthye në pozicionin e tij.
“Kishte ndryshime në vetë detashmentin, të burgosurit u sollën atje. Ata nuk më prekën për një javë, më lanë të vendosem në gropë dhe të mësohem me të, “kujton Pavel. “Dhe në javën e dytë mora misionin luftarak “bartja e municioneve”. Dhe ndërsa po vrapoja nëpër plantacionin e pyllit, kuadrati më lëshoi një karikim pikërisht te këmbët e mia. Ishte një dëmtim i rëndë, humbje e madhe gjaku. Një tjetër mrekulli, arrita të dal falë një shoku që më çoi mbi supe në zonën e gjelbër. Këtë herë trajtimi [ishte i gjatë] dhe ndodhi dështimi i veshkave.” Pavel vendosi që nëse nuk bëhej asgjë, atëherë pas trajtimit ai do të dërgohej përsëri në front. Si rezultat, ai vendosi të braktiste para se të përfundonin pushimet e tij të ardhshme. Aktivistët e të drejtave të njeriut ndihmuan dezertorin të largohej nga Rusia dhe tani ai po përpiqet të legalizohet jashtë vendit.
Sipas Krivenkos, shumë pak njerëz vendosin të arratisen nga një zonë lufte: mundësia për t’u kapur është shumë e madhe. Patrullat ushtarake udhëtojnë nëpër territor dhe kapin të arratisurit. Dezertorët, si rregull, dërgohen në një roje në terren, dhe pastaj përsëri në pjesën e përparme. Çështja shpesh nuk shkon në gjykatë.
“Duke filluar nga ky vit, shtëpitë e përkohshme të rojeve filluan të pajisen në Ukrainë; kërkesat për to janë dukshëm më të ulëta se brenda Rusisë. Në fakt, këto janë të njëjtat gropa apo kasolle ku mbaheshin më parë fajtorët. Ata torturohen dhe më pas dërgohen për sulme”, tha Krivenko.
Sverdlin thotë se në praktikën “Kaloni nëpër pyll” kishte raste unike kur vullnetarët ndihmuan njerëzit të dezertonin nga zona e vijës së parë. Por kjo ndodh jashtëzakonisht rrallë, duke përfshirë sepse njerëzit në front shpesh nuk kanë komunikim dhe jo gjithmonë kanë dokumente. Personeli ushtarak duhet të ketë me vete pasaportën dhe letërnjoftimin ushtarak, komandantët nuk kanë të drejtë t’i konfiskojnë ato. Megjithatë, në praktikë ka raste kur dokumentet hiqen dhe kthehen vetëm kur një ushtarak del me leje ose shtrohet në spital.
Dezertori Pavel beson se “djemtë jo plotësisht të arsyeshëm” vendosin të ikin nga zona e luftës: “Ka fusha të minuara përpara. Dhe mbrapa… Policia ushtarake. Disa ishin fshehur me banorët vendas, por si rregull, pinin alkool [së bashku] dhe po këta banorë vendas ia dorëzonin policisë ushtarake”.
Dezertorë mund të konsiderohen gjithashtu ata që u dorëzuan vullnetarisht, për shembull, duke kontaktuar projektin ukrainas “Dua të jetoj”. Organizata nuk bën të ditur numrin e atyre që ka ndihmuar, por përfaqësuesit e saj pohojnë se në vitin që nga fillimi i mobilizimit në Rusi ata kanë marrë më shumë se 22 mijë aplikime. Një përfaqësues i Drejtorisë kryesore të Inteligjencës të Ministrisë së Mbrojtjes së Ukrainës, Andrei Yusov , raportoi se nga 200 të burgosur lufte të kapur në gusht 2023, çdo i pesti u dorëzua vullnetarisht. “Çdo ditë, 3-5 ushtarakë rusë dorëzohen nën programin “Dua të jetoj”, tha ai. Avokatët dhe aktivistët rusë për të drejtat e njeriut vërejnë se nuk mund të vlerësojnë shkallën e një dezertimi të tillë.
Sipas përllogaritjeve të Mediazona , që nga fillimi i mobilizimit, gjykatat ushtarake kanë pranuar 4121 raste të braktisjes së paautorizuar të detyrës, janë shqiptuar dënime në 3470 raste dhe pjesa dërrmuese e të arratisurve janë dënuar me kusht.
Avokati Maxim Grebenyuk vëren se në praktikën e tij, dezertorët marrin kryesisht dënime me kusht për përpjekje për të lënë një njësi, por kjo nuk i shpëton ata nga pjesëmarrja në luftë. Një dënim me kusht mund të kthehet përsëri në front, dhe dënimi me kusht mund të ndryshohet në një të vërtetë në çdo kohë, gjë që u lejon komandantëve të mbajnë nën kontroll dezertorët e pafat. Në përgjithësi, Grebenyuk është pesimist për perspektivat e dezertorëve. “Me kushte, ata mund të të dërgojnë në vijën e parë”, thotë ai. “[Rezulton se perspektivat e tyre janë] lufta, burgu ose paaftësia.”
Ikja jashtë vendit është një nga mënyrat e pakta për të garantuar moskthimin në front. Por problemi është se shumica e personelit ushtarak nuk kanë pasaporta të huaja: në qershor, presidenti Putin nënshkroi amendamentet në ligjin për procedurën e daljes dhe hyrjes në vend, sipas të cilit burrat u kërkohet të dorëzojnë pasaportat e tyre të huaja brenda 5 ditëve. marrjen e thirrjes. Ata që arrijnë të udhëtojnë në vendet fqinje duke përdorur një pasaportë të brendshme (për shembull, në Kazakistan) në fund të fundit nuk mund të udhëtojnë në vende më të sigurta: për këtë kërkohen dokumente.
Sverdlin nuk këshillon të udhëtoni vetë jashtë vendit: teorikisht, personi i arratisur ka dy ditë para se të futet në listën e të kërkuarve, por çfarë do të ndodhë në realitet nuk dihet. “Nëse një person tashmë është vënë në listën e të kërkuarve, atëherë, sigurisht, ai do të ndalohet në kufi. Sigurisht, ka një rrëmujë atje: ata mund të mos e shpallin në kohë, por rrëmuja funksionon në të dyja mënyrat – ata mund ta shpallin edhe më herët,” shpjegon ai, duke shtuar se aktivistët e të drejtave të njeriut do të jenë në gjendje të ndihmojnë në një situatë të tillë. vetëm nëse i kontaktoni paraprakisht.
