Që nga fillimi i agresionit rus kundër Ukrainës fqinje në shkurt 2022, situata gjeopolitike në botë është tronditur plotësisht. Pas kësaj, konfliktet shpërthyen në Nagorno-Karabakh dhe i fundit është në Lindjen e Mesme, ku Izraeli po kryen një operacion tokësor sulmues në Rripin e Gazës, që është hakmarrje për sulmin brutal të militantëve të Hamasit.
Megjithatë, këto nuk janë pikat e vetme të ndezjes për momentin. Duke marrë parasysh marrëdhëniet e ngushta të presidentit serb Aleksandar Vuçiq dhe presidentit të Republikës Srpska, Milorad Dodik me Rusinë, dhe më pas protestat pro-palestineze në Ballkan dhe frikën e një fluksi të ri emigrantësh, historia e Ballkanit si një fuçi baruti ka është përditësuar sërish. Analisti i politikës së jashtme Denis Avdagić analizoi për N1 Zagreb nëse këto konflikte mund të përhapen në rajon dhe cila ose kush mund të jetë “ndeshja” që mund të ndezë tensionet tashmë ekzistuese në Ballkan .
Ai beson se tani nuk ka mundësi që të shpërthejë konflikti në Ballkan. “Unë nuk mendoj se ne e kemi atë frikë për momentin. Nuk ka vullnet, gatishmëri që dikush të bëjë një konflikt të rëndë dhe mendoj se mund të falënderojmë rrethanat dhe momentin. Nuk duhet të shqetësohemi tani për mundësinë e një konflikti lufte në Ballkan. Nuk ka kushte për këtë”.
Kroacinë e pret një vit superzgjedhor dhe së shpejti do të votojnë qytetarët e Serbisë, ndaj një nga temat zgjedhore mund të jetë konflikti në Lindjen e Mesme. Kujtojmë se kryeministri kroat Andrej Plenkoviq ka përdorur vazhdimisht stërvitjen e ushtarëve ukrainas kundër opozitës. Por kur bëhet fjalë për këtë konflikt në Lindjen e Mesme, Avdagić beson se të gjithë aktorët do të jenë shumë më të kujdesshëm. “Historia në Lindjen e Mesme është shumë emocionale dhe nuk më duket se dikush është i interesuar ta hapë atë temë.”
Në këtë drejtim, e majta kroate u fokusua më së shumti në votimin kundër rezolutës së OKB-së. “Me ne e majta nuk është e njëanshme ndaj Palestinës, anës sonë të majtë të politikës, SDP-së dhe Ne mundemi! kështu nuk ranë dakord me pjesën tjetër të së majtës evropiane dhe nuk funksionon kështu. Për momentin, politika jonë zbret në votën kundër disa temave, kështu kemi vepruar që nga fillimi i demokracisë politike dhe gjithçka zbret në atë nëse dikush do të votojë kundër HDZ-së apo jo. Ne jemi disi specifikë në kornizën evropiane”, thotë Avdagiq.
Diskutimi për një valë të re të mundshme emigrantësh, që është edhe një nga pasojat e mundshme të këtij konflikti, shkaktoi shumë bujë në opinion. Një pjesë e politikanëve të opozitës kroate në muajt e parë ishte mjaft e angazhuar në këtë çështje, kështu që për shembull përfaqësuesit e Most-it kërkuan ushtrinë në kufi.
“Duhet të jemi të vetëdijshëm se shumica e publikut nuk reagon ndaj kësaj, nuk e ndjen këtë kërcënim apo rrezik. Vlen të përsëritet: shumica e qytetarëve kroatë nuk e ndjejnë këtë kërcënim. Por, nëse jemi realisht në atë të renë – po. Nuk është një çështje e madhe politike, por është e pranishme. Disa nga aktorët politikë në Kroaci po merren me këtë dhe po thërrasin ushtrinë, por të gjithë ne që kemi zë në publik duhet t’i përgjigjemi kësaj dhe të themi se nuk ka absolutisht asnjë kuptim. Çfarë mund të bëjë ushtria kufitare ndryshe nga policia? Kroacia ka një numër të madh policësh që kryejnë detyrën e tyre në mënyrë të duhur. Çfarë do të ndryshonte me ardhjen e ushtrisë në kufi? Asgjë. Kushdo që pyet se çfarë do të thotë të qëllosh njerëz të tjerë, nuk mund të qëllosh askënd, as policinë pa një arsye ligjore. Këto janë gjëra që përfundojnë në populizëm politik”, thekson Avdagić.
A është në rrezik stabiliteti rajonal?
Përveç frikës nga një krizë e re emigrantësh, ka edhe deklarata gjithnjë e më të zhurmshme secesioniste të Milorad Dodik, dhe në muajt e fundit tensionet mes Kosovës dhe Serbisë janë intensifikuar. Le t’i shtojmë kësaj deklaratat për gjoja kampe stërvitore për njësitë paraushtarake në Bosnje dhe Hercegovinë. Duke marrë parasysh të gjitha këto, a mund të flasim për stabilitet të tronditur rajonal?
“Përkundër gjithë asaj që thuhet dhe shkruhet, nuk mendoj se jemi në një krizë të madhe rajonale. Këto gjëra për të cilat flitet janë në të vërtetë vetëm gjëra për të cilat flitet. Siç e kemi parë, nuk shohim asgjë nga ato kampe. Do të bëja një paralele me luftërat e tmerrshme dhe tragjike që shënuan shpërbërjen e ish-Jugosllavisë. Një nga gjërat kryesore që bënë aktorët politikë në atë kohë ishte tërheqja e vëmendjes. Fatkeqësisht, më duket se kështu vazhdon. Të gjithë duan të tërheqin vëmendjen pa mundësi, arsye dhe situata reale. Mund të themi se Milorad Dodik është padyshim i lidhur me historinë ideologjike dhe imperialiste ruse. Sidoqoftë, nëse do të thoni se ka kampe të caktuara, nëse e keni deklaruar tashmë këtë, atëherë jepni prova. Nëse nuk është aty, mos e thuaj. Siç thotë ajo – vjen ujku, vjen ujku, dhe ujku nuk është aty, dhe në fund kur të vijë ujku, çfarë pastaj, as nuk do të të besojë më. Gjërat janë të thjeshta – ne duhet të adresojmë kërcënimet që janë reale dhe problematike dhe nuk duhet të ngremë tensione aty ku nuk ka”, tha Avdagiq, më pas sqaroi se çfarë i konsideron kërcënime reale:
“Kërcënimi i vërtetë është ajo që po bën Milorad Dodik dhe ne duhet të flasim për këtë. Nëse dikush flet për kampe që nuk mund t’i vërtetojë, ai ka bërë një hap shumë larg. Por ajo që thotë Dodik është problematike”.
Çfarë mund të bëjë vërtet Dodik? “Kjo është një pyetje një milion ose miliardë dollarë… Ai ka qenë mjaft racional gjatë gjithë karrierës së tij politike. Nëse ai shkoi pak larg apo jo, është një pyetje shumë e vështirë për mua personalisht. Gjatë viteve të fundit kam thënë shpesh se nuk shoh ndonjë kërcënim real nga ato që ai thotë. Mirëpo, në këtë moment, në këtë plejadë në të cilën ndodhet e gjithë Europa, kjo është bërë kërcënuese, jo sepse ai ka shkuar shumë më larg se sa pritej prej tij, por sepse jemi në një moment shumë problematik. Bota perëndimore, Evropa është në një situatë problematike dhe ato gjëra që do të kishin qenë më pak problematike një vit më parë, tani janë shumë më problematike. Nuk mund të flasim për faktin se retorika e Milorad Dodikut ka ndryshuar, ka mbetur identike, por jemi në një situatë shumë më problematike se sa ishte dy, tre apo katër vjet më parë dhe ky është problemi kyç në këtë situatë. Të gjithë duhet të jemi shumë më të kujdesshëm dhe duhet të jemi të vetëdijshëm se paqja është shumë e brishtë dhe se mundësia e konfliktit është relativisht shumë e afërt, çfarëdo, dhe kjo nuk i përshtatet dhe nuk duhet t’i përshtatet askujt. Dodik nuk është një bashkëbisedues i mirë për pjesën më të madhe të Perëndimit, është thuajse i papranueshëm për amerikanët dhe kjo e komplikon situatën”.
Edhe pse Dodik nuk ka mbështetje nga Perëndimi, ajo i vjen nga Lindja, kryesisht nga Serbia. Por ai beson se nuk ka asnjë rrezik në këtë. “Serbia në këtë moment nuk ka kapacitet për të hyrë në ndonjë aktivitet luftarak dhe shpresoj që kjo të jetë e qartë për të gjithë, mbi të gjitha për të gjithë në Serbi. Kroacia është kryesisht një vëzhgues dhe një palë e interesuar këtu, veçanërisht për sa i përket Bosnjës dhe Hercegovinës. Sa i përket vetë BeH-së, është i vetmi moment ku qëndron mundësia e komplikimeve. Asnjë nga aktorët atje nuk mund t’i lejojë vetes shpërbërjen e shtetit që është një protektorat ndërkombëtar dhe që ka kaluar një konflikt të vështirë”.
“Vuçiq dhe Dodik do të luajnë në vijën e kuqe”
Ai thekson se aktualisht është shumë joreale të inicohet ndonjë konflikt në Bosnje dhe Hercegovinë. “Megjithatë, vetëm për shkak se diçka është joreale nuk do të thotë se nuk mund të ndodhë. A mund të detyrohet diçka nga jashtë? Po, mundet, por a ekziston kjo dëshirë brenda BiH? Unë mendoj se jo, nuk ka asnjë të gatshëm apo të gatshëm për ndonjë konflikt. Por jemi në një moment që ka ndryshuar gjithçka. Që nga agresioni rus kundër Ukrainës, bota ka ndryshuar shumë. A ka iniciativa në Kremlin për të përhapur konfliktet? Unë jam absolutisht i sigurt për këtë.”
Për këtë paralajmëroi edhe presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky. “Kushtojini vëmendje Ballkanit. Më besoni, ne marrim informacion. Rusia ka një plan afatgjatë: Lindja e Mesme, shpërqendrimi tjetër do të jetë Ballkani”, tha Zelenski muajin e kaluar. Avdagić beson se kjo është dëshira e Kremlinit, por pyetja është nëse ai mund ta realizojë atë.
“A e dëshiron Kremlini këtë? Me siguri. A mund ta arrijë Kremlini? Kjo është një histori krejtësisht tjetër. Nuk jam i sigurt se Milorad Dodik është një vetëvrasës dhe këtë mund ta shtrijmë edhe tek Aleksandar Vuçiq. Ata nuk janë vetëvrasës. Ata duan mbijetesë politike dhe ky është realiteti. Por ata do të luajnë në një vijë të kuqe, por nuk e di nëse kanë ndonjë vullnet ta kalojnë atë vijë të kuqe sepse kjo do të ishte vetëvrasje politike. A do të shkaktonte kjo një reagim nga perëndimi, ndoshta ardhja e forcave ushtarake perëndimore në Ballkan? Po, do të duhej përfundimisht. a do ta portretizonte Rusia si ‘ju u përfshi atje, ju plagosët, ndaluat, sulmuat aleatët tanë’? E gjithë kjo është e mundur dhe ka shumë të ngjarë që ne mund të mendojmë për një histori në të cilën Perëndimi nuk do të kishte zgjidhje tjetër veçse të ndërhynte në Bosnje dhe Hercegovinë. Megjithatë, kjo do të nënkuptonte vetëvrasjen politike dhe shtetërore të Milorad Dodik dhe Aleksandar Vuçiq. A janë këta njerëz që janë të gatshëm ta bëjnë një gjë të tillë? Unë nuk mendoj. E pamë atë episod të shkurtër në Kosovë dhe kaq. Nuk shoh mundësinë për diçka më të madhe dhe më të rrezikshme në këtë moment se ajo që pamë në Kosovë”, përfundon Avdagiq për N1.
