Instituti IDEA ka publikuar një raport të numrit të shfrytëzuesve të shtesave për fëmijën e tretë dhe të katërt gjatë periudhës 2013-2023, si dhe natalitetit në përgjithësi në Maqedoninë e Veriut.
Të dhënat tregojnë që popullsia e Maqedonisë së Veriut ka pësuar ndryshime të konsiderueshme në dekadën e fundit, si nga struktura e moshës ashtu edhe për nga përbërja etnike. Si pasojë e natalitetit të ulët dhe migrimti të lartë, popullsia në Maqedoninë e Veriut po plaket dhe po tkurret, ndërsa proporcioni i etnive gradualisht po ndryshon si pasojë e shkallëve të ndryshme të natalitetit tek etnitë përkatëse.
Analiza e të dhënave tregon që një vit pas ndërprerjes së modelit universal të shtesave për fëmijën e tretë, pra në vitin 2020, ka rënien më të madhe të fëmijëve të tretë të lindur në Maqedoninë e Veriut edhe atë prej 591 fëmijë apo 22.83% më pak krahasuar me vitin 2019. Prandaj, IDEA konsideron që argumenti që shtesat për fëmijën e tretë nuk kishin ndikim në stimulimin e natalitetit ishte sipërfaqësor meqë nuk merr parasysh efektin potencial që kjo politikë mund të ketë pasur në ngadalësimin e rënies së numrit të lindjeve të fëmijëve të tretë dhe të katërt.
Maqedonia e Veriut në dhjetë vjeçarin e fundit ka pasur shkallë të fertilitetit prej mesatarisht 1.4 fëmijë për grua, shkallë që është shumë nën shkallën e zëvendësimit që është 2.1 fëmijë për grua. Kjo shkallë e fertilitetit ishte në rënie deri në kohën e para-pandemisë, pra deri në vitin 2020, dhe më pastaj shënoi një rritje të konsiderueshme.
Megjithatë trendi rënës vazhdoi edhe në vitin 2022. Të gjitha etnitë kanë përjetuar rënie të numrit të fëmijëve të lindur në dhjetë vjeçarin e fundit përveç etnitetit Vlleh dhe Boshnjak, ndërsa etnitë me rënien më të madhe janë komuniteti rom, serb dhe maqedonas. Në përgjithësi në Maqedoninë e Veriut në vitin 2022 kanë lindur 3,265 fëmijë më pak se në vitin 2010.
Duke marrë parasysh koston e plakjes dhe tkurrjes së popullsisë e cila do të rëndojë sistemin e shëndetësisë, atë pensional si dhe zvogëlojë fuqinë punëtore në Maqedoninë e Veriut, instituti IDEA rekomandon mekanizma më të targetuara për stimulim të natalitetit.
Ndër to janë: kthimin e shtesës universale për fëmijën e tretë, skemë ko-kursimi për fëmijët, si dhe investim në institucione të kujdesit parashkollor dhe më shumë barazi gjinore. Këto politika kanë treguar efekt në shtetet e zhvilluara skandinave si dhe Singapor, dhe prandaj duhet të ndiqen si praktika më të mira.
