Në luftën për demokraci

Bota po bëhet më pak demokratike. Kjo tezë konfirmohet nga anketat sociologjike dhe raportet e aktivistëve të të drejtave të njeriut. Sipas Freedom House, për 17 vite me radhë ka pasur gjithnjë e më pak liri në botë. Vetëm 20% e popullsisë së botës jeton në vende të lira, sipas organizatës. Edhe Instituti Ndërkombëtar për Demokraci dhe Asistencë Zgjedhore (IDEM) thekson dinamikën negative. Sipas tyre, “kjo periudhë gjashtëvjeçare e rënies [në liritë politike dhe civile] është më e gjata që nga fillimi i regjistrimeve tona në vitin 1975”, thuhet në raportin e ri .

Më vete, raportet e Freedom House dhe IDEM përmendin ndikimin e luftërave në Rripin e Gazës dhe Ukrainë. IDEM argumenton se disfata e Ukrainës mund të çojë në transformimin e Evropës në një Rusi të re – në aspektin e demokracisë dhe lirive politike.

dhe pasoja të gjera ekonomike dhe të sigurisë për të gjithë botën”, thonë kolegët e Freedom House.

Në vitin e ri 2024, zgjedhjet do të mbahen në 76 vende, nga të cilat vetëm 43 vende, sipas Indeksit të Demokracisë EIU, mund të llogarisin në zgjedhje të lira. Për më tepër, 28 nga këto 43 vende me zgjedhje të lira janë pjesë e Bashkimit Evropian, i cili po përgatitet të përcaktojë anëtarët e Parlamentit Evropian për 5 vitet e ardhshme. Përveç kësaj, zgjedhjet do të mbahen në 8 nga 10 vendet më të mëdha sipas popullsisë (përjashtim bëjnë Kina dhe Nigeria): India, SHBA, Indonezia, Pakistani, Brazili, Bangladeshi, Rusia dhe Meksika. Dhe të paktën gjysma e këtyre vendeve nuk i përkasin kategorisë së shteteve në të cilat mund të pritet një luftë e drejtë për pushtet.

Stabiliteti është në rrezik

Viti elektoral do të hapet në Bangladesh. Rreth 171 milionë njerëz do të vendosin se si e shohin të ardhmen e tyre më 7 janar. Vendi, duke u përballur me kthimin autoritar, ka qenë nën sundimin e kryeministrit Sheikh Hasina dhe partisë së saj Awami League që nga viti 2008. Gjatë kësaj kohe, sipas Freedom House, partia në pushtet ka “konsoliduar pushtetin nëpërmjet persekutimit të vazhdueshëm të opozitës dhe atyre që perceptohen si aleatë të saj, si dhe mediave dhe zërave kritikë në shoqërinë civile”. Opozita nga Partia Nacionaliste e Bangladeshit bëri thirrje për bojkot të zgjedhjeve të ardhshme. Duke qenë se shumica e anëtarëve të saj janë tashmë në burg dhe protestat po shtypen brutalisht, ka pak mundësi për të hequr Hasinën.

Rajoni po nxehet gjithashtu nga zgjedhjet midis fqinjëve të Bangladeshit. Vendi më i populluar në botë, India, po përgatitet të zgjedhë një parlament në prill që do të emërojë një kryeministër. Partia Bharatiya Janata dhe lideri i saj Narenda Modi synojnë të qeverisin për një mandat të tretë radhazi, por aleanca opozitare INDI prej 28(!) partish synon të kundërshtojë qeverinë aktuale. Duke pasur parasysh goditjen e vazhdueshme ndaj shtypit, si dhe tensionet në rritje në Kashmir, situata duket më pak e qartë për autoritetet lokale. Në materialin e tij, gazetari i Guardian Simon Tisdall shkruan se “humbja e papritur e Modit është e një rëndësie strategjike dhe mund të dëmtojë përpjekjet e SHBA-së për të fituar Indinë në anën e saj në luftën kundër Kinës”.

Pakistani, i cili ndan një kufi të përbashkët me Indinë, do të mbajë zgjedhjet e tij në shkurt. Ato u shtynë disa herë, me argumentin se komisionit i duhej kohë për t’u përgatitur. Në fakt, vendi po përjeton një tjetër krizë politike dhe ekonomia është afër falimentimit. Në prill 2022, një votë mosbesimi u miratua kundër kryeministrit dhe ish-yllit të kriketit, Imran Khan. Tani ish-kryeministri është në burg për akuza korrupsioni dhe kundërshtarët e tij që morën pushtetin po përballen me pakënaqësi dhe protesta në rritje në të gjithë vendin.

Një vend që ka mposhtur aparteidin në nivel legjislativ ende vuan nga një ndarje reale midis popullatës së bardhë dhe asaj të zezë. Mbështetja e ANC ka rënë nën 50% mes akuzave për korrupsion, si dhe problemeve me ndërprerjet e përditshme 6-orëshe. Nuk do të jetë e lehtë për pasardhësit e Nelson Mandelës të ruajnë pushtetin.

Një qeveri e re pritet në Tajvan. Vitet e fundit, rajoni i është afruar gjithnjë e më shumë konfliktit ushtarak. Kina, e cila mohon pavarësinë e Tajvanit, reagon shumë ashpër (për shembull, ajo kryen stërvitje ushtarake pikërisht në brigjet e Tajvanit) ndaj afrimit të autoriteteve lokale me Shtetet e Bashkuara, veçanërisht pas udhëtimit të Nancy Pelosit në ishull. Zgjedhjet e 13 janarit do të shënojnë kulmin e luftës për pavarësinë e Tajvanit. Presidenti Tsai Ing-wen po përfundon mandatin e tij të dytë në detyrë dhe nuk mund të kandidojë për një tjetër. Nënkryetari Lai Qingde u emërua si pasardhësi i tij nga Partia Demokratike Progresive (DPP). Ai do të përpiqet të ruajë pushtetin në luftën kundër Hou Yuyi nga partia pro-kineze Kuomintang. Sipas sondazheve të fundit, kandidatët janë të barabartë , duke fituar rreth 30-35% të votave të mbështetjes.

Partia në pushtet nuk ka pasur asnjë kontakt zyrtar me Pekinin që nga viti 2016. Ekspertët kanë frikë se nëse DPP fiton, Kina mund të hyjë në një gjendje lufte me territorin që e konsideron të sajën. Ndryshe nga kundërshtarët e tij, Kuomintang, megjithëse nuk flet për bashkimin me fqinjin e tij, duket se ka mbështetje nga Kina kontinentale. Ndërhyrja në zgjedhje nga Pekini është një nga shqetësimet kryesore të DPP-së.

duke ndikuar në opinionin publik, duke kontrolluar informacionin që njerëzit shohin,” tha për Politico këshilltari i DPP-së, Vincent Chao .

Përtej Oqeanit Paqësor është një vend tjetër që po përgatitet të ndryshojë liderin e tij. Meksika është pothuajse e sigurt se do të ketë presidenten e saj të parë femër. Dy kandidatë janë duke udhëhequr garën për vendin: Claudia Sheinbaum nga koalicioni qeverisës MORENA dhe rivali i saj Xochitl Galvez nga aleanca opozitare PAN. Presidenti aktual i vendit, Andrés Manuel López Obrador, ka një mbështetje të madhe në vend (rreth 66% miratim), të cilën e transferon në Sheinbaum. Bashkë me ekonominë në rritje dhe situatën e përgjithshme pozitive në vend, pushteti me shumë gjasa do të mbetet në duart e MORENA-s.

Njohja e një diktatori

Vendet e dy Amerikave, megjithë përmbysjen e shumë regjimeve ushtarake të urryera, sipas ekspertëve të Freedom House, “vazhdojnë të luftojnë me kërcënime serioze ndaj stabilitetit politik dhe të drejtave themelore”. Në vitin e ri, diktatori venezuelian Nicolas Maduro po përgatitet të shmangë sulmet e reja ndaj statusit të tij si udhëheqës i vendit. Në qershor, kundërshtarja kryesore e Maduros, Maria Corina Machado, u skualifikua për arsye politike. Regjimi në pushtet tani është nën presion të madh politik dhe sanksionesh, kryesisht nga Shtetet e Bashkuara. Maduro u përgjigj duke ngritur nivelin e tij të mbështetjes duke deklaruar se Venezuela pretendon pjesën më të madhe të territorit të Guajanës, i cili është i pasur me naftë. Autoritetet mbajtën një referendum dhe njoftuan se 95% e qytetarëve venezuelianë votuan për bashkimin e rajonit me vendin e tyre. E ardhmja e diktatorit kryesor të Amerikës së Jugut do të varet nga mënyra se si do të zgjidhet kjo mosmarrëveshje.

Por pozita e të cilit është më e fortë se kurrë është Vladimir Putin. Presidenti rus po përgatitet për zgjedhjet e 17 marsit si lider i një vendi që ka ecur mirë në vijën e frontit dhe i ka rezistuar sanksioneve më të fuqishme në histori. “Në situatën aktuale, është e çuditshme të mendosh se diçka do të ndryshojë pas zgjedhjeve. Ndoshta do të miratohen disa ligje jopopullore dhe nëse situata në front përkeqësohet, do të shpallet një mobilizim i ri. Por, për fat të keq, nuk prisja asgjë përtej tendencave aktuale”, thotë shkencëtari politik Fyodor Krasheninnikov për Novaya Gazeta Europe. Në kontekstin e refuzimeve për regjistrimin e kandidatëve të pavarur, është e vështirë të pritet që zgjedhjet të zhvillohen në një garë të drejtë.

Testimi i tolerancës

Evropa dhe Britania e Madhe po përballen me një valë të paprecedentë refugjatësh për shkak të luftërave në Ukrainë dhe Rripin e Gazës. Në këtë sfond, popullariteti i politikanëve populistë që kërkojnë të izolojnë shoqërinë evropiane po rritet. Në të njëjtën kohë, sipas politologut Fyodor Krasheninnikov, nuk duhet të presim që populistët e rinj të vijnë në pushtet në vitin 2024. “Mendoj se në vitin e ri do të ketë një tendencë të madhe për të luftuar populizmin, sepse të gjithë e shohin këtë rrezik dhe partitë sistematike do të përpiqen disi të përshtaten me këtë situatë për të mos humbur ndikimin e tyre”, thotë politologu.

Në Bashkimin Evropian, zgjedhjet për Parlamentin Evropian do të mbahen në qershor 2024, gjë që ndikon në zgjedhjen e Presidentit të ri të Komisionit Evropian. Tani ky post është i zënë nga Ursula von der Leyen, dhe është ajo që mbron në mënyrë aktive integrimin evropian të vendeve të reja, si dhe për mbështetjen e vazhdueshme për Ukrainën. Në vitin e ri, sipas Krasheninnikov, duhet të presim ndryshime në ligjet e migracionit.

Kjo me të vërtetë emocionon dhe shqetëson publikun evropian”, thotë Krasheninnikov.

Përtej kanalit anglez, kryeministri britanik Rishi Sunak do të përpiqet të qëndrojë në vendin e tij. Partia Konservatore ka kaluar shumë trazira vitet e fundit dhe ka ndryshuar disa herë lider. Zgjedhjet e reja, data e të cilave ende nuk është caktuar, mund të vendosin Laburistët në krye të vendit.

Perandoria e Re

Zgjedhjet kryesore në vitin 2024 do të zhvillohen në Shtetet e Bashkuara. Tani për tani, kandidatët kryesorë për këtë post duket se janë presidenti aktual Joe Biden dhe ish-presidenti Donald Trump. Primaret si për demokratët ashtu edhe për republikanët nuk janë zhvilluar ende, kështu që intriga mbetet nëse dikush do t’i bashkohet luftës së tyre. “Më duket se mund të ketë kthesa krejtësisht të papritura përpara. Kemi parë shpesh kur gjashtë muaj para zgjedhjeve fotografia është një, por një ditë para zgjedhjeve është krejtësisht ndryshe”, thotë Alexandra Filippenko, amerikaniste dhe kandidate e shkencave historike.

Një faktor që mund të ndërhyjë në zgjedhje është gjyqi i Donald Trump. Ish-presidenti amerikan akuzohet për krime të shumta, përfshirë kundër demokracisë, kur bëri thirrje për sulmin në Kapitol pas humbjes së zgjedhjeve të vitit 2020. Në këtë sfond, 7 nga 10 amerikanë besojnë se gjendja e demokracisë në vend është përkeqësuar.

Pavarësisht kësaj, sipas analistëve të Indeksit të Demokracisë EIU, në Amerikë mund të priten ende zgjedhje të ndershme. Pavarësisht humbjeve të fundit të Ukrainës dhe përkeqësimit të reputacionit të Izraelit, Shtetet e Bashkuara mbeten një nga lojtarët kryesorë në botë, sipas ekspertëve të intervistuar nga New Europe. “SHBA është ende një superfuqi, zgjedhjet e së cilës prekin të gjithë botën, deri në Rusi”, thotë Filippenko./Kosovatimes/