Ndërsa Rusia dhe Ukraina hyjnë në vitin e tretë të luftës dhe konflikti midis Izraelit dhe grupit ekstremist palestinez Hamas kërcënon të përhapet në të gjithë Lindjen e Mesme, vendet e Ballkanit, si dhe disa në Evropë, po shqyrtojnë rikthimin e shërbimit të detyrueshëm ushtarak, shkruan BBC.
Pothuajse njëkohësisht Beogradi, Zagrebi dhe Prishtina njoftuan kthimin e shërbimit të detyrueshëm ushtarak dhe për të njëjtën temë po diskutohet në Paris dhe Berlin.
Igor Novaković, drejtor ekzekutiv i Qendrës për Çështje Ndërkombëtare dhe Sigurisë (Fondi ISAC), beson se lufta në Ukrainë ka ndryshuar qartë perceptimin e ushtrisë, jo vetëm në Ballkan.
“Ky konflikt tregoi se thelbi i gjithë luftës është në numrin e ushtrisë dhe artilerisë.
“Unë mendoj se të gjithë e kuptuan se nevojitet personel i trajnuar, sepse nëse nuk keni forca tokësore ose, siç thonë ata, çizme në tokë , pyetja është nëse mund të mbroni veten në një luftë hipotetike,” shpjegoi Novakoviç për BBC. në serbisht.
Shërbimi i detyrueshëm ushtarak është sërish interesant për shkak të plotësimit të kuadrit ushtarak, sepse prej vitesh thuhet se një numër i madh i njerëzve largohen nga ushtria profesionale.
“Ky është padyshim një problem, sepse nuk mjafton që rrogat të jenë të mira dhe të siguruara, por atyre njerëzve duhet t’u sigurohet një karrierë specifike, e cila ndoshta ka qenë problematike”, shton Novakoviq.
Përderisa në kohën e ish-Jugosllavisë ishte prestigjioze për disa që t’i bashkoheshin ushtrisë kombëtare të asaj kohe, madje ishte zakon të bëheshin dërgime të mëdha për rekrutët, në kohët e fundit njerëzit janë të ndarë për këtë çështje, sipas sondazheve të ndryshme. .
Në të kaluarën, njerëzit kanë shërbyer në Ushtrinë Popullore Jugosllave (APJ) për 15 muaj, pastaj një vit, dhe sipas iniciativave në Serbi, Kosovë dhe Kroaci, ky lloj obligimi do të zgjaste shumë më pak.
Për momentin, asnjë vend i ish-Jugosllavisë nuk e ka shërbimin e detyrueshëm ushtarak.
Serbia
Nuk kalon një vit pa e ngritur çështjen e kthimit të shërbimit të detyrueshëm ushtarak në Serbi.
Kësaj radhe njoftimi erdhi vetëm dhjetë ditë pas zgjedhjeve të mbajtura më 17 dhjetor dhe vetëm pak ditë pasi Ministria e Mbrojtjes e Kosovës njoftoi se po shqyrtohet shërbimi i detyrueshëm ushtarak.
Në fillim të këtij viti, Ministria e Mbrojtjes dhe Shtabi i Përgjithshëm i Ushtrisë Serbe kanë dorëzuar një iniciativë zyrtare për kthimin e shërbimit ushtarak, e cila është pezulluar në vitin 2011 .
Shërbimi i detyrueshëm ushtarak, sipas propozimit, do të zgjasë katër muaj dhe ministri përkatës Millosh Vuçeviq ka thënë disa herë se ushtria profesionale do të mbetet shtylla e mbrojtjes së vendit.
Ai tha se shërbimi ushtarak është i dobishëm për shoqërinë dhe vendin, se askush nuk përgatitet për luftë dhe se asnjë vend nuk mund t’i plotësojë radhët e tij vetëm me ushtarë profesionistë.
Sipas propozimit, shërbimi ushtarak do të zgjaste katër muaj, rekrutët do t’i nënshtroheshin trajnimit bazë të këmbësorisë me mësim teorik dhe praktik dhe kazermat, siç paralajmëroi ministri, “nuk do të jenë si më parë, por nuk do të ketë as hotele”.
Igor Novakoviq thotë se pyetja e madhe është se sa muaj janë të mjaftueshëm për shërbimin e detyrueshëm ushtarak.
Shërbimi i detyrueshëm ushtarak është diskutuar edhe në vitet e mëparshme.
Presidenti Aleksandar Vuçiq ka deklaruar në vitin 2018 se një gjë e tillë po mendohet, por se “pritet vlerësimi i ushtrisë dhe Ministrisë së Financave”.
Ministria e Mbrojtjes i tha BBC-së në serbisht në vitin 2018 se “shërbimi ushtarak në Serbi nuk është hequr kurrë, por me vendim të Kuvendit Kombëtar në janar 2011, detyrimi i shërbimit të rregullt ushtarak është pezulluar”.
“Që atëherë shërbimi ushtarak është kryer në baza vullnetare dhe mbetet detyrimi për regjistrimin e evidencës ushtarake dhe detyrimi për të shërbyer në rezervë”, shtuan ata.
Vetëm një vit më parë, Vuçiq, në atë kohë si kryeministër, tha se “modernizimi i ushtrisë është kyç, pa menduar për shërbimin e detyrueshëm”.
Në vitin 2011 Serbia pranoi ushtarë profesionistë, me mundësi shërbimi vullnetar ushtarak për ata që dëshirojnë ta bëjnë këtë.
Jeta vullnetare në ushtri zgjat disa muaj dhe mund të shërbehet në katër mandate: në mars, qershor, shtator dhe dhjetor.
Serbia është në mesin e 21 vendeve që kanë statusin e një shteti ushtarakisht neutral , por në vitin 2006 ajo u bë anëtare e programit të NATO-s “Partneriteti për Paqe” .
Si është në rajon?
Në vendet e ish-Jugosllavisë aktualisht ekzistojnë vetëm njësi ushtarake profesionale dhe shumica e vendeve janë anëtare të paktit të NATO-s, aleancës ushtarako-politike të Atlantikut të Veriut.
Republika e parë ish-jugosllave që prezantoi një ushtri profesionale ishte Sllovenia, në 2003.
Në vitin 2006, Mali i Zi votoi për ndarjen nga Serbia në një referendum dhe në të njëjtin vit hoqi detyrimin për të shërbyer në ushtri.
Ai vend u bë anëtar i NATO-s në vitin 2017 dhe dy vjet më vonë futi shërbimin vullnetar ushtarak.
Pas njoftimeve nga Beogradi dhe Zagrebi, Ministri i Mbrojtjes i Malit të Zi Dragan Krapoviq tha se kthimi i shërbimit të detyrueshëm ushtarak do të sillte staf më të mirë dhe përfitime afatgjata për të gjithë sistemin e mbrojtjes, por ai nuk është pro. për momentin.
Ashtu si Mali i Zi, Maqedonia e Veriut hoqi shërbimin e detyrueshëm ushtarak në vitin 2006, kështu që më 27 mars 2020, edhe ajo u bë anëtare e NATO-s.
Bosnja dhe Hercegovina hoqi shërbimin e detyrueshëm ushtarak në 2007.
Kroacia e zëvendësoi shërbimin e detyrueshëm ushtarak me shërbimin vullnetar më 1 janar 2008, por në fillim të vitit 2024 u ngrit sërish çështja e shërbimit të detyrueshëm.
Andrej Plenkoviq, kryeministri i Kroacisë, tha se, në rrethanat aktuale në botë, “nuk është keq” që Ministria e Mbrojtjes së Kroacisë po mendon të organizojë trajnime më të shkurtra “në mënyrë që një numër më i gjerë njerëzish të mund të familjarizohen me aftësitë bazë që nuk i kanë brezat e rinj”.
Në një përgjigje me shkrim për BBC-në, Ministria e Mbrojtjes e Kroacisë deklaroi se po punohet “në konceptin e trajnimit bazë më të shkurtër ushtarak, por se është herët për të folur për gjithçka tjetër”.
Në fund të dhjetorit 2023, zëvendësministri i Mbrojtjes së Kosovës, Semsi Silja, ka bërë të ditur se në vitin 2024 në shkolla do të futet mësimi i mbrojtjes dhe sigurisë, gjë që do të lehtësojë shërbimin ushtarak.
“Nëse nxënësit mësojnë, në fund të shkollimit do ta kenë më të lehtë të kryejnë shërbimin e detyrueshëm prej tre muajsh, ose sipas planit të mëparshëm tre muaj në dimër dhe tre muaj në verë.
“Por, të paktën, le të fillojmë me një projekt pilot tre mujor,” tha ai në atë kohë .
Armatimi në rajon
Gjatë dekadës së fundit, Serbia ka shpenzuar afër tre miliardë dollarë për blerjen e armëve të reja, sipas një sondazhi të fundit nga Radio dhe Televizioni i Serbisë .
Janë blerë helikopterë, drone, avionë transporti, radarë dhe sisteme raketore për mbrojtjen ajrore (PVO), si dhe armë dhe pajisje për këmbësorinë dhe njësitë speciale.
Këtu nuk përfshihen avionët MiG-29, tanket T-72B1MS dhe automjetet e blinduara BRDM-2MS të dhuruara nga Rusia.
Sipas të njëjtit burim, Kroacia shpenzoi pothuajse gjysmën e shumës për të njëjtën periudhë kohore.
Ajo bleu automjete të blinduara, helikopterë dhe një pjesë e parave u nda për avionët luftarakë francezë Rafale.
Nga viti 2014 deri në vitin 2023 , Shqipëria shpenzoi rreth 292 milionë euro për armatim.
Maqedonia e Veriut ka ndarë pak më pak para , rreth 250 milionë euro.
Për këto nevoja Mali i Zi shpenzoi rreth 114 milionë euro.
Bosnja dhe Hercegovina dha shumën më të vogël të parave për blerjen e armëve – rreth 15 milionë dollarë, tha RTS.
Presidenti i Serbisë e sheh gjithashtu kërkesën e madhe botërore për armë si një mundësi të madhe për industrinë e përkushtuar serbe.
Ai ka deklaruar në mesin e janarit 2024 se për blerjen e pajisjeve ushtarake do të ndahen 740 milionë euro, nga të cilat afër 200 milionë euro do të shpenzohen për armë të prodhimit vendas.
Një vit më parë, Vuçiq deklaroi në Dubai se “ka një mani për armët në botë, ne mund të shesim gjithçka që bëjmë”.
Tensionet e kahershme ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës janë intensifikuar më tej me vendimin e fundit të Amerikës për t’i dorëzuar Kosovës raketa antitank Javelin dhe pajisje përkatëse me një vlerë të vlerësuar prej 75 milionë dollarësh (pak më pak se 69 milionë euro).
Vuçiq më pas ka reaguar me një deklaratë për blerjen e armëve shtesë “që të mund të pengojmë çdo agresor”.
“Të gjithë e kuptojnë pse sot duhet të kemi një ushtri të fortë, sepse pa të nuk do të mund të ekzistonim si vend, por vetëm si një territor imagjinar”, tha ai.
Kosova deri më tani ka marrë shumicën e armëve nga Turqia .
Në vitin 2021, Kosova nënshkroi një marrëveshje për blerjen e 14 automjeteve të blinduara ushtarake nga Turqia, të cilat Ankaraja e financoi në vlerë prej 9.7 milionë euro .
Evropa dhe shërbimi ushtarak
Vendet evropiane që nuk e kanë hequr shërbimin e detyrueshëm ushtarak janë Zvicra, Norvegjia, Danimarka, Finlanda, Austria, Turqia, Estonia, Rusia, Bjellorusia, Ukraina, Greqia dhe Qiproja.
Gjermania, ekonomia më e madhe e Evropës, e hoqi rekrutimin në vitin 2011, por ai është duke u rishqyrtuar.
Boris Pistorius, ministri i mbrojtjes i Gjermanisë, propozoi rikthimin e rekrutimit, duke përmendur shembullin e Suedisë, “ku të gjitha të rejat dhe të rinjtë shkojnë në rekrutim dhe vetëm një pjesë e zgjedhur e tyre kryejnë shërbimin bazë ushtarak”.
Propozimi i tij është refuzuar për momentin nga kancelari Olaf Scholz dhe Franca aktualisht po shqyrton një formë “të lehtë” të shërbimit të detyrueshëm ushtarak.
Në vitin 2019, Presidenti Emmanuel Macron prezantoi Shërbimin Kombëtar Universal, i cili lejon të rinjtë të dalin vullnetarë për një muaj dhe t’i shërbejnë vendit të tyre.
Qeveria tani po mendon ta bëjë këtë të detyrueshme për të gjithë qytetarët francezë të moshës 15 deri në 17 vjeç.
Britania e Madhe ka pasur një ushtri ekskluzivisht profesionale për më shumë se gjysmë shekulli.
Pothuajse 16 vjet pas shpalljes së pavarësisë, Kosova është njohur nga rreth 100 shtete. Megjithatë, numri i saktë nuk dihet.
Prishtina citon një shifër prej 117 shtetesh, ndërsa në Beograd thonë se janë shumë më pak.
Ndër vendet e Bashkimit Evropian që nuk e kanë njohur Kosovën janë Spanja, Sllovakia, Qiproja, Greqia dhe Rumania, e kur bëhet fjalë për fuqitë botërore, ato janë Rusia, Kina, Brazili dhe India.
Që nga viti 2008, Kosova është bërë anëtare e disa organizatave ndërkombëtare, si FMN, Banka Botërore dhe FIFA, por jo edhe në Kombet e Bashkuara.
