Ajo që pashë pas zgjedhjeve të 17 dhjetorit tregon gjithashtu se sa Rusia vazhdon të luajë një rol të tepruar në Ballkanin Perëndimor dhe në Serbi në veçanti, nëse dikush ka ndërhyrë në procesin zgjedhor dhe çfarë kemi parë që nga zgjedhjet, është Moska, është Rusia, është një lojë që e kemi parë shumë herë nga Vladimir Putin dhe aleatët e tij, tha ndër të tjera eurodeputeti Vladimir Bilchik, në një intervistë për portalin European Western Balkans (EWB) që po transmetojmë. .
Ne folëm me deputetin e Partisë Popullore Evropiane (EPP) në Parlamentin Evropian (EPP) dhe raportuesin e Parlamentit Evropian për Serbinë, Vladimir Bilčik , për zgjedhjet në Serbi, rezolutën e ardhshme, arsyet pse ai e sheh zgjidhjen e krizës politike. në formimin sa më të shpejtë të kuvendit dhe qeverisë .
Procesi i shkrimit të rezolutës së Parlamentit Evropian për zgjedhjet në Serbi është në vazhdim. Vetë teksti i rezolutës do të varet nga marrëveshja e grupeve parlamentare brenda PE. Si e vlerësoni atmosferën në Kuvend sipas situatës në Serbi pas zgjedhjeve të dhjetorit?
– Para së gjithash, ky institucion, si gjithmonë, i kushton rëndësi të madhe asaj që po ndodh në Ballkanin Perëndimor dhe në Serbi. Ajo ka qenë shumë e angazhuar për vite me radhë, edhe gjatë pandemisë kur kemi pasur një dialog ndërpartiak dhe jemi ftuar edhe për të vëzhguar zgjedhjet në Serbi. Më vjen mirë që kishim një mision vëzhguesish të Parlamentit Evropian që erdhën për të vëzhguar zgjedhjet në dhjetor.
Që atëherë, ne kemi lëshuar një deklaratë pas zgjedhjeve dhe kemi pasur shumë dalje në media dhe konferenca për shtyp. Ky institucion vazhdoi të monitoronte se çfarë po ndodhte në Serbi pas kësaj.
Do të thosha se po aq shpejt kemi reaguar ndaj të shtënave masive në Beograd dhe Mlladenoc, kemi mbajtur një minutë heshtje për viktimat dhe kemi shprehur solidaritet me popullin e Serbisë. Ashtu siç reaguam shpejt ndaj sulmit në Banjska, për shembull. Tani ne ndjekim gjithçka që ndodh rreth zgjedhjeve.
Unë pres që rezoluta të jetë faktike dhe të ofrojë disa hapa të ardhshëm në kontekstin e asaj që duhet bërë.
Opozita në Serbi pretendon se zgjedhjet janë vjedhur dhe kështu thonë raportet e vëzhguesve vendas dhe të huaj të cilët kanë vërejtur parregullsi të shumta. A është zgjidhja adekuate e krizës aktuale politike formimi sa më i shpejtë i qeverisë dhe vazhdimi sikur të mos kishte ndodhur asgjë?
– Ju e dini shumë mirë që Komisioni Republikan i Zgjedhjeve (KRZ) ka shpallur rezultatet e zgjedhjeve. Kësaj radhe ka kaluar shumë më pak kohë se pas zgjedhjeve të vitit 2022, kur u deshën më shumë se 90 ditë që KQZ të shpallte rezultatet e zgjedhjeve.
Dua të them se ne ishim në krye të vëzhgimit të zgjedhjeve parlamentare dhe pati shumë kundërshtime dhe sfida me procesin e votimit. Megjithatë, unë mendoj se gjithçka duhet të trajtohet përmes kanaleve të duhura. Gjykatat dhe institucionet e tjera duhet të merren me këto çështje.
E them këtë edhe sepse ka një pikëpyetje të madhe, natyrisht, për zgjedhjet lokale në Beograd. Atje rezultati ishte i pasigurt dhe aktualisht ka një ngërç politik. Mendoj se është e rëndësishme që Gjykata Kushtetuese të zgjidhë këtë sfidë dhe që të gjitha autoritetet përkatëse të veprojnë sa më hapur dhe transparente në mënyrë që këto sfida të zgjidhen në përputhje me parimet e shtetit të së drejtës.
Është e rëndësishme që të kryhet formimi institucional i parlamentit dhe i qeverisë së re, që duhet të ndihmojë në zgjidhjen e të gjitha mangësive sistematike kur bëhet fjalë për kuadrin zgjedhor, në mënyrë që problemet e vërejtura të mos përsëriten.
Ne gjithashtu duhet të presim që raporti përfundimtar i OSBE/ODIHR-it të kemi vërtet një vlerësim të plotë të asaj që ka ndodhur dhe çfarë duhet korrigjuar.
Po sikur institucionet në Serbi të mos reagojnë ndaj akuzave për vjedhje të zgjedhjeve? A duhet të reagojë BE-ja? Deri më tani, institucionet serbe kanë heshtur, por ka edhe pretendime që tregojnë për përfshirje të të njëjtave institucione në të gjithë procesin e parregullsive zgjedhore, siç është migrimi i votuesve.
– Unë mendoj se Bashkimi Evropian është i angazhuar. Ne jemi të angazhuar edhe në terren me ndihmën e misioneve dhe diplomatëve tanë. Ne jemi të përfshirë edhe këtu në Parlamentin Evropian. Ne patëm gjithashtu një shkëmbim mendimesh me Komisionin Evropian dhe Shërbimin Evropian të Veprimit të Jashtëm. Parlamenti Evropian do të miratojë rezolutat. Do ta ndjekim dhe ka angazhim.
Por duhet të kuptojmë se zgjidhja përfundimtare dhe vendimtare duhet të zgjidhet institucionalisht brenda Serbisë.
Po sikur institucionet të mos reagojnë? A mund ta imagjinoni përparimin e një vendi kandidat në rrugën e tij drejt BE-së nëse kriza e krijuar pas vjedhjes së zgjedhjeve nuk zgjidhet?
– Le te jemi te sinqerte. Unë punoj si raportues i Parlamentit Evropian për Serbinë që nga viti 2019 dhe Serbia nuk ka bërë përparim të rëndësishëm drejt anëtarësimit në BE gjatë asaj kohe. Kishte disa hapa të vegjël, u hap vetëm një grup. Përveç kësaj, nuk kishte shumë lëvizje.
Për përparimin në rrugën drejt BE-së, është e rëndësishme që të ndodhin dy gjëra. Së pari, Serbia duhet të ketë një qeveri dhe parlament të besueshëm dhe të qëndrueshëm që mund të zbatojë reforma të rëndësishme të brendshme në fushën e sundimit të ligjit, demokracisë, lirisë së medias, të drejtave themelore dhe reformave strukturore institucionale. Ekziston edhe një Plan i Rritjes me vlerë gjashtë miliardë euro që Bashkimi Evropian i ofroi rajonit të Ballkanit Perëndimor, nga i cili Serbia mund të përfitojë ndjeshëm.
Që të ndodhë kjo, Serbia duhet të ketë plan dhe agjendë reformash, si dhe institucionet. Këto institucione tani kanë mandate të reja në bazë të zgjedhjeve dhe duhet të fillojnë të punojnë.
Së dyti, për përparim dhe institucione të besueshme, Serbia duhet të ketë besueshmëri të plotë të procesit dhe kornizës zgjedhore. Prandaj them se hetimet që kanë nisur, procedimet ligjore që janë nisur dhe vlerësimi i plotë, përfshirë raportin përfundimtar të ODIHR-it, duhet të jenë baza për zgjidhjen e të gjitha problemeve, pretendimeve dhe pyetjeve në lidhje me atë që ndodhi në dhjetor. 17, dhe çfarë ka ndodhur që atëherë. Kjo është jashtëzakonisht e rëndësishme. Mendoj se të gjitha institucionet në Bruksel e kuptojnë këtë.
Dhe përsëri, zgjidhjet institucionale për këto çështje duhet të zbatohen brenda Serbisë. Nëse institucionet në gjendjen e tyre aktuale nuk e bëjnë këtë çështje, atëherë ato duhet të reformohen dhe ndryshohen.
Unë do t’ju jap vetëm një shembull – Autoriteti Rregullator për Mediat Elektronike (REM). Si vëzhgues ndërkombëtar, u zhgënjeva shumë kur askush nga REM nuk u takua me ne për të diskutuar fushatën dhe situatën mediatike në Serbi në periudhën para zgjedhjeve. Ky organ rregullator duhet të fillojë punën. Në mënyrë që kjo të ndodhë, Serbia duhet të fillojë zbatimin e plotë të disa ligjeve të reja, duke përfshirë ligjet për media. Është e nevojshme të fillohet me ndryshime në mënyrën se si funksionojnë këto institucione në Serbi.
Ndoshta bazuar në atë që ndodhi më 17 dhjetor, duhet parë më nga afër i gjithë kuadri për ruajtjen e sigurisë dhe drejtësisë në lidhje me procesin zgjedhor.
Që e gjithë kjo të ndodhë, duhet të kemi një vlerësim gjithëpërfshirës. Duhet të kemi procedurën e duhur të ndjekur nga institucionet në Serbi. Ajo që ne në Bashkimin Evropian mund të bëjmë është të mbetemi të përkushtuar ndaj kësaj teme dhe të vendosim një lidhje të qartë midis parimeve bazë dhe progresit në procesin e anëtarësimit.
Siç e kemi përmendur tashmë, teksti i rezolutës së PE do të varet nga marrëveshja e grupeve politike brenda PE. A do ta mbështesni nëse disa grupe rekomandojnë një hetim ndërkombëtar, që është kërkesë e qytetarëve dhe opozitës në Serbi? A mendoni se një hetim ndërkombëtar do të ndihmonte në zgjidhjen e krizës politike në vend?
– Mendoj se këto zgjedhje janë mbajtur në Serbi, prandaj para së gjithash duhet të shqyrtohen brenda vetë Serbisë dhe institucioneve serbe.
Nëse ekziston një besim i përgjithshëm se komuniteti ndërkombëtar mund të ndihmojë në lehtësimin e këtij procesi, le të mendojmë për këtë. Por për momentin, dhe këtë e kam thënë gjithmonë, zgjidhja primare institucionale duhet të jetë ajo që arrihet brenda vetë Serbisë.
Si e komentoni retorikën anti-evropiane që vjen nga zyrtarët shtetërorë në mediat pro regjimit? Edhe kryeministrja Brnabiq inkurajoi disa anëtarë të BE-së që të organizojnë protesta kundër Serbisë.
– Serbia meriton më mirë. Serbia meriton një të ardhme evropiane dhe politikanë që mund ta realizojnë atë dhe që do të punojnë realisht për të ardhmen evropiane. Serbia duhet të marrë një vendim të qartë – nëse dëshiron të punojë plotësisht dhe vazhdimisht për të ardhmen e saj evropiane.
Retorika anti-evropiane e askujt nuk ndihmon, sepse nuk fiton miq apo partnerë në BE, Bruksel dhe institucione të tjera evropiane. Dua të them vetëm se të gjithë në Bruksel, Strasburg dhe në mbarë kryeqytetet e BE-së e dinë dhe janë të informuar mirë se çfarë po ndodh dhe çfarë po thuhet në Serbi. Çdo deklaratë e një politikani përkatës është lajm që e marrim të njëjtën ditë, të njëjtin mëngjes. Ne e kuptojmë se çfarë po ndodh.
Ju fitoni partnerë dhe miq të besueshëm vetëm në bazë të angazhimit të besueshëm. Kjo arrihet me vepra, por edhe me fjalë.
Aktualisht, ajo që pashë pas zgjedhjeve të 17 dhjetorit tregon gjithashtu se sa Rusia vazhdon të luajë një rol të tepruar në Ballkanin Perëndimor dhe në Serbi në veçanti. Nëse dikush ka ndërhyrë në procesin zgjedhor, dhe ajo që kemi parë që nga zgjedhjet, është Moska, është Rusia. Është një lojë që e kemi parë kaq shumë herë nga Vladimir Putin dhe aleatët e tij. Kjo duhet të jetë një arsye tjetër që Serbia të punojë për të ardhmen e saj evropiane dhe për qasjen e saj sovrane dhe të pavarur ndaj së ardhmes evropiane.
