Edhe pse regjimi në Serbi mburret me një vlerësim të fortë dhe mbështetjen e pa rezervë të qytetarëve, jashtë kufijve të vendit reputacioni dhe pozitat nuk janë më keq për një kohë të gjatë. Asnjë nga partnerët perëndimorë dhe zyrtarët e lartë nuk e kanë harruar Banjskën, por as fakti që Serbia, përveç Bjellorusisë, është i vetmi vend në Evropë që nuk ka vendosur sanksione ndaj regjimit në Moskë. Që nga 17 dhjetori dhe zgjedhjet, “vëmendja” është drejtuar sërish drejt regjimit të drejtuar nga Aleksandar Vuçiq, pasi përveç opozitës edhe vëzhguesit vendas dhe të huaj kanë parë se zgjedhjet nuk ishin “të pastra” dhe të rregullta.
Edhe pse qeveria e ka shtyrë këtë çështje “nën qilim”, sa herë që vijnë diplomatë dhe zyrtarë të lartë nga SHBA-ja apo BE-ja në Beograd apo bisedojnë me Vuçiqin, duhet të përmendin se presin përfundimin e hetimeve për Banjskën.
Në të njëjtën kohë, Perëndimi pret reagimin e atyre institucioneve, sepse dikush duhet t’i përgjigjet pyetjes se nga ka ardhur arsenali i armëve në afërsi të Manastirit të Banjskës, së bashku me serbët e shumtë që me sa duket po përgatiteshin për aksion.
Si doli Radoiçiq nga manastiri, si kaloi arma nën “radarin” e forcave të sigurisë serbe dhe a i dinte Beogradi të gjitha këto. Këto janë disa nga pyetjet për të cilat të gjithë presin një përgjigje.
Para Banjskës, dy presione kyçe të politikës së jashtme ishin adresuar për çështjen e Kosovës dhe sanksionet kundër Moskës. BE-ja shpesh i kujton Serbisë se nuk ka vendosur ende sanksione ndaj Rusisë, edhe pse për shkak të rrugës formale evropiane, ajo do të duhej të pajtohej me vendimin e BE-së që vendosi sanksione ndaj regjimit të Vladimir Putin pothuajse dy vjet më parë.
Në anën tjetër, çështja e Kosovës është me interes aktiv për SHBA-në dhe BE-në, e cila është konstante e të gjitha administratave në Uashington dhe Bruksel.
Fakti është se Brukseli nuk i bëri presion Beogradit për të vendosur sanksione, por nuk harroi se kishte presje, jo pikë. Më në fund, pas Banjskës u zhvilluan zgjedhjet, të cilat opozita i konteston për shkak të parregullsive të shumta, ndërsa partnerët ndërkombëtarë janë njoftuar për të gjitha detajet që nga 17 dhjetori dhe do të shqyrtojnë nëse duhet të vendosen masa ndaj Serbisë.
Kumulativisht, reputacioni i regjimit në Beograd kërcënohet ndjeshëm përmes Banjskës, sanksioneve dhe zgjedhjeve. Vlerësimi i përgjithshëm i regjimit si një partner i besueshëm shpesh prishet nga takimet e rregullta mes presidentit të Serbisë dhe ambasadorit rus, por edhe nga lidhjet e ngushta mes Kremlinit dhe një pjese të establishmentit politik në Beograd.
“Koha e Vuçiqit ka kaluar, ne kemi statusin e shtetit të fundit rus në Evropë”
Ish-ambasadori në Bjellorusi, Sreçko Gjukiq, pretendon se regjimit në Beograd i ka mbaruar koha, edhe pse presidenti serb Aleksandar Vuçiq ka vite që negocion dhe ka mbështetjen e hapur të partnerëve perëndimorë, ndërsa së fundmi kjo narrativë po ndryshon.
“Koha e tij ka mbaruar plotësisht. Askush para tij nuk kishte një politikë kaq të butë të Perëndimit, edhe gjatë periudhës së DOS-it. Autoritetet trashëguan një zonë të pastruar, kishin hapësirë të madhe për manovrim, por nuk e shfrytëzuan dhe tani jemi në këtë situatë”, shpjegon Gjukiq për Nova.rs.
Bashkëbiseduesi i Nova.rs thotë se për shkak të mos vendosjes së sanksioneve ndaj Rusisë, Serbia ka epitetin “shteti i fundit rus në Evropë”.
“Kur bëhet fjalë për sanksionet, Perëndimi peshoi përfitimet dhe dëmet. Ai mund ta detyrojë Beogradin të vendosë sanksione, por atëherë do të ketë një negociator më të ashpër dhe më të ashpër për Kosovën. Tani dalëngadalë po zhduket tema e dialogut me Prishtinën, por në plan të parë po del çështja e sanksioneve. Kjo çështje duhet të jetë në agjendë në një të ardhme të parashikueshme”, thotë Gjukiq dhe shton:
“Perëndimi arriti të negociojë gjithçka në lidhje me Kosovën me regjimin dhe tani gjërat kanë ardhur në krye. Regjimi vazhdon të thotë se ka hapësirë, por realiteti është se gjithçka është dorëzuar dhe për asgjë. Nuk kemi parë asnjë kundërshërbim, një shtyllë në Kosovë po tërhiqet një nga një. Regjimi në Beograd e zuri gjumi, tani do të dramatizojë dhe do të rrisë tensionin, por kjo ka mbaruar”, përfundon Gjukiq.
Rezoluta e PE që nuk është e detyrueshme, por mund të ndryshojë “lojën”
Pas protestave të shumta dhe alarmimit të opinionit ndërkombëtar se në zgjedhjet e 17 dhjetorit ka ndodhur vjedhja elektorale, kanë reaguar edhe eurodeputetët.
Edhe pse është një dokument që paraqet rekomandimet dhe pikëpamjet e eurodeputetëve, por pa rëndësi juridike, ato paraqesin një sinjal të madh se një pjesë e zyrtarëve evropianë e dinë se çfarë ka ndodhur në Serbi.
Qëndrimi i tyre mund dhe duhet të jetë një sinjal për pjesën tjetër të institucioneve të BE-së se duhet të reagojnë dhe të marrin masa që do të trajtojnë më konkretisht “çështjen serbe”, por edhe regjimin në Beograd.
Bojan Pajtic, profesor në Fakultetin Juridik në Novi Sad dhe ish-kryetar i Partisë Demokratike, pohon se pozita e Serbisë është e keqe dhe se ne jemi përsëri një “paria e Evropës”.
“Ata nuk janë të kënaqur me atë që shkruhet në Rezolutën e PE-së, por nuk do të kënaqen as me atë që do të shkruhet në raportin e ODIR-it dhe OSBE-së. Premtimi parazgjedhor i Tomislav Nikoliqit se Serbia do të jetë një vrimë e zezë në tapetin persian evropian duket se po realizohet. Ne jemi edhe një herë paria e Evropës, sërish do të jetë turp të themi se jemi nga Serbia, jemi të vetmit që shkojmë në drejtim të kundërt në autostradë. Është në shumë më tepër dimensione sesa komentohet. Jo vetëm për rrethanën që do të duhet të reagojë Komisioni Europian, i cili u zgjodh nga PE, që nuk përbëhet nga Pilje apo Langura, por politikanë me ndikim. Është arritur marrëveshja nga të gjitha palët relevante”, tha Pajtiq për televizionin Nova.
Për një kohë të gjatë, BE-ja nuk kishte rekomandime dhe qëndrime më të forta për Serbinë, megjithëse qeveria po përpiqet në çdo mënyrë të diskreditojë rëndësinë e asaj që ka sjellë BE-ja. Kështu, kryeministrja e Serbisë, Ana Brnabiq, tha se argumentet e eurodeputetëve ishin “në nivel të Radio Mileva”.
Gjatë kësaj kohe, Aleksandar Vuçiq i bën thirrje Qeverisë që t’i miratojë të gjitha rekomandimet e ODIR-it në lidhje me rekomandimet për zgjedhje dhe sulmon aktivisht politikanët e opozitës për lobim për Rezolutën e lartpërmendur.
Në konferencën e fundit ai tha edhe një herë se Serbia është duke përgatitur një raport të detajuar për ndërhyrjen e një shteti të huaj në procesin zgjedhor në Serbi. Edhe pse ishte e qartë për të gjithë se ai nuk i referohej Rusisë, ai e tha këtë me vendosmëri.
Kjo ngushtoi hapësirën në një nga vendet e BE-së, apo ish-anëtare të kësaj organizate. Kjo është arsyeja pse përshtypja është se Beogradi do të fillojë vetëm të hapë disa nga frontet e tij për vendet perëndimore, të cilat tashmë kanë një listë në rritje të gjërave për të cilat nuk ka më një reputacion si në kohën e ish-kancelares gjermane Angela Merkel. Studenti dikur i mirë duket se ka filluar të prishë notat.
