Në veri të Kosovës, ku jetojnë pothuajse ekskluzivisht serbët, biznesi bëhet kryesisht me dinarë. Në Zubin Potok ka një radhë të gjatë përballë Poštanska štedionica, e vetmja bankë serbe që ende operon në territorin e Kosovës.
Millosh Vuçiniq (26) jeton me prindërit e tij në fshatin Zupçe, në veri të Zubina Potokut. Zakonisht blejnë sende ushqimore në dyqanin e fshatit. Përderisa Milloshi e di vetë, atje paguhet me dinarë.
Pasojat po i ndjejnë edhe prindërit e tij. Nëna e Milloshit – e cila punon si mësuese në Zubin Potok – e merr rrogën nga Beogradi. Herën e kaluar, asaj iu desh të kalonte dyzet kilometra deri në Rashkë për të tërhequr para.
Disa transportues me dinarë serbë tashmë janë sekuestruar ose ndaluar në kufi. Për shkak të kësaj, mijëra njerëz protestuan në Mitrovicën e Veriut këtë javë dhe zyrtarët dhe ambasadorët perëndimorë kritikuan Prishtinën për masën e njëanshme.
Të hënën, Banka Qendrore e Kosovës miratoi një periudhë kalimtare prej tre muajsh. Tri banka që operojnë në Kosovë dhe Serbi – Raiffeisen, NLB dhe ProKredit – janë të autorizuara të marrin dinarë dhe t’i konvertojnë ato në euro. U bënë edhe disa sugjerime se si të këmbehet dinari me euron në të ardhmen.
“Ky problem nuk prek vetëm veriun e Kosovës, por gjithë popullatën serbe në Kosovë sepse prek drejtpërdrejt pagat, pensionet dhe asistencën sociale për rreth 95 mijë persona”, na thotë Iljir Deda nga Instituti për Shkenca Humane në Vjenë.
Serbia ka ende shkolla, spitale dhe zyra në Kosovë.
Ish-deputeti i Kosovës Deda thotë se valuta nuk është çështja kryesore këtu. “Bëhet fjalë për mungesën e një zgjidhjeje gjithëpërfshirëse për institucionet që i financon dhe kontrollon Serbia në Kosovë”, shton ai.
Zgjidhja është Asociacioni i Komunave Serbe, i cili do të rregullonte se si Serbia i mbështet institucionet që do të ankorohen në sistemin e Kosovës. Por që nga viti 2013, Prishtina nuk e ka zbatuar marrëveshjen nga Brukseli.
Në përgjithësi, dialogu i ndërmjetësuar nga BE-ja ka qenë prej kohësh i bllokuar dhe zbret në dëmtimin e kontrollit dhe parandalimin e përshkallëzimit të tensioneve, le të themi për targat.
Pas përpjekjeve të fundit – vitin e kaluar në Ohër dhe Bruksel – zyrtarët serbë thanë qartë se nuk do të zbatojnë disa nga pikat e dakorduara, veçanërisht ato që kanë të bëjnë me pranimin e Kosovës në OKB.
Dialogu nën udhëheqjen e Brukselit është e vetmja gjë që ekziston
Për Branislav Krstiqin, gazetar dhe analist nga Mitrovica Veriore, vendimi për dinarin paraqet “shkelje të të drejtave kolektive”. “Qëllimi kryesor është të pamundësohet mbijetesa e serbëve në Kosovë”, thotë Krstiq.
Këtë gjë e sheh edhe presidenti serb Aleksandar Vuçiq. Në seancën urgjente të Këshillit të Sigurimit të OKB-së, ai foli për “krime kundër njerëzimit” dhe “shkelje të Rezolutës 1244”.
Këshilli i Sigurimit iu referua BE-së – çështje të tilla zgjidhen nën dirigjentin e Brukselit.
Gjyshi pajtohet me këtë. “Dialogu i ndërmjetësuar nga BE-ja është një proces sfidues, por është e vetmja gjë që kemi dhe do të kemi në të ardhmen e afërt”, thotë ai për DW.
“Kapitulli i normalizimit të marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë nuk mund të mbyllet pa një angazhim vendimtar, të besueshëm dhe vizionar të Perëndimit”, është i bindur Deda.
Një e ardhme e pasigurt
Rregullat e reja të Prishtinës prishën jetën e përditshme të serbëve të Kosovës. Për shembull, autoritetet në Beograd paguajnë një pagë mujore prej 12,000 dinarësh për studentët e mirë.
Tani është e paqartë se si do të arrijnë ato para në Kosovë, zgjidhja duhet të gjendet në një periudhë tranzitore prej tre muajsh.
Milloshi, i cili vetë ka ndjekur një shkollë serbe në Zubin Potok, pranon se ka frikë. Ai pyet se çfarë do të ndodhë më pas. “Vula e Kosovës në certifikatat dhe diplomat tona apo ndoshta ndalimi i shkollave serbe?
Ai thotë se e ardhmja e serbëve në Kosovë është e pasigurt. Vetë Milloshi po mendon të largohet – në Beograd ose jashtë vendit.
