I ashtuquajturi Kongresi i rajonit moldav të Transnistria, i cili është ndarë që nga viti 1992, dhe që ka rreth 220,000 qytetarë rusë dhe një kontingjent paqeruajtës rus prej një mijë ushtarësh, miratoi dje një rezolutë duke kërkuar ndihmën e Rusisë për shkak të “presionit ekonomik nga Kishinau”.
Ky veprim ka shqetësuar seriozisht publikun ndërkombëtar sepse të kujton jashtëzakonisht kërkesat e bëra nga republikat e vetëshpallura të Donetsk dhe Luhansk para fillimit të luftës në Ukrainë në vitin 2022. Një problem shtesë është se Transnistria është ulur në një “fuçi baruti”. ” , si të thuash, sepse në atë territor ndodhet një depo gjigante municionesh.
Përveç kësaj, Ministria e Mbrojtjes e Moldavisë filloi me një listë të planifikuar të automjeteve, të cilat në rast mobilizimi duhet të caktohen për nevojat e ushtrisë brenda dy orëve.
– Qendrat ushtarako-territoriale mbajnë evidencë për automjetet në pronësi të subjekteve afariste dhe autoriteteve shtetërore. Aksioni mbahet çdo vit. Ministria e Mbrojtjes u bën thirrje subjekteve afariste, autoriteteve shtetërore dhe qytetarëve që të mos spekulojnë me këtë temë – njoftoi shërbimi për shtyp i ushtrisë moldave.
Në kërkesën për ndihmë për Rusinë, thuhet se republika e vetëshpallur “po përballet me sfida dhe kërcënime të paprecedentë të natyrës ekonomike, sociale, humanitare dhe ushtarako-politike” , shkruan RIA Novosti. Në të njëjtën kohë, nuk është deklaroi kudo se çfarë masash specifike duhet të marrë Moska për ta mbrojtur. dy rajone separatiste të Ukrainës .
– Para së gjithash, ne po flasim për apelin për të ofruar mbështetje diplomatike për Transnistrinë. Ne duam të themi se Rusia është përgjegjëse si garantuese e zgjidhjes së konfliktit të Transnistrias – njoftoi ministri i Jashtëm i autoriteteve në Tiraspol.
Transnistria ka gjithsej 465 mijë banorë, shumica e të cilëve kanë shtetësi të dyfishtë ose ndonjëherë të trefishtë të Moldavisë, Rusisë dhe Ukrainës. Është një rrip i ngushtë toke përgjatë lumit Dniester, në kufi me rajonet e Vinnytsia dhe Odesa në Ukrainë dhe pa dalje në det.
Një ditë përpara rezolutës, politikani i opozitës lokale Genadi Çorba tha se kishte të ngjarë që deputetët të bënin një kërkesë për t’u bërë pjesë e Rusisë, gjë që nuk ndodhi. Referendumi i fundit u mbajt në vitin 2006 dhe qytetarët votuan me shumicë dërrmuese për t’u bashkuar me Rusinë, por Moska nuk i ka njohur kurrë rezultatet. E njëjta gjë ndodhi me dy republikat e vetëshpallura në Donbas, të cilat Rusia nuk i njohu zyrtarisht nga prilli 2014 deri më 21 shkurt 2022, një ditë para fillimit të luftës në Ukrainë.
Ministri i Ekonomisë i rajonit separatist Sergej Obolnik foli para deputetëve për “pasojat e bllokadës ekonomike të Kishinjeut“ , sipas Sputnik. Sipas tij, vëllimi i prodhimit industrial në janar, pa përfshirë energjinë, është ulur me 18 për qind, ndërsa rënie është shënuar në 9 nga 11 industri në territorin e Transnistrisë. Gjithashtu u tha se vëllimi i tregtisë së jashtme në muajin janar, duke përjashtuar qarkullimin e produkteve energjetike, ishte më i ulët për 19 për qind krahasuar me janarin e vitit të kaluar.
Deklarata gjithashtu thekson se situata në Transnistria “kërkon ndërhyrje urgjente dhe më aktive ndërkombëtare “. Ai thotë se njerëzit ishin “të ekspozuar ndaj diskriminimit dhe arbitraritetit kur kalonin kufirin moldav, u deportuan dhe u ndanë nga familjet e tyre”, ndërsa tarifat e vendosura më 1 janar shkaktuan rritjen e çmimeve.
Në rezolutë, deputetët shprehin shpresën që ndërmjetësuesit në procesin e negociatave të OSBE-së, Rusia, Ukraina, SHBA-ja dhe BE-ja, të cilët “garantojnë demokracinë dhe paqen”, do t’u përgjigjen atyre.
Kreu i të ashtuquajturit Vadim Krasnoselski nga Republika Transnistriane deklaroi më 24 shkurt se ai “shih rrezikun e përshkallëzimit të konfliktit në Transnistria” për shkak të stagnimit në procesin e negociatave, duke përfshirë “bllokim të motivuar politikisht të punës së formatit 5+2”.
Formati “5+2” përfshin përfaqësues të palëve në konflikt, ndërmjetës dhe vëzhgues në procesin e negociatave, sipas OSBE-së. Këto janë Moldavia, Transnistria, OSBE, Rusia, Ukraina, Bashkimi Evropian dhe SHBA.
– Qëllimi i negociatave në formatin “5+2” është zhvillimi i parametrave të një zgjidhjeje gjithëpërfshirëse të bazuar në sovranitetin dhe integritetin territorial të Republikës së Moldavisë brenda kufijve të saj të njohur ndërkombëtarisht, me një status të veçantë për Transnistrinë brenda Moldavisë. Pas deklaratës së Këshillit të Ministrave të Jashtëm të OSBE-së në dhjetor 2016, procesi i negociatave u drejtua nga një qasje e orientuar drejt rezultateve. Në fillim të vitit 2017, palët identifikuan një “paketë prej tetë” prioritetesh, nga të cilat marrëveshjet për gjashtë janë arritur në nëntor 2017 dhe prill 2018. Që nga gushti 2018 janë zbatuar pesë marrëveshje – thuhet në shpjegimin e OSBE-së.
Ministria e Punëve të Jashtme ruse u përgjigj se prioriteti i Moskës është mbrojtja e qytetarëve të Transnistrisë, por nuk specifikoi ndonjë masë specifike.
– Mbrojtja e interesave të banorëve të Transnistrisë, bashkatdhetarëve tanë, është një nga prioritetet. Të gjitha kërkesat gjithmonë shqyrtohen me kujdes nga ministritë përkatëse të Rusisë – thuhet në njoftim.
Presidentja e Moldavisë Maja Sandu tha në samitin Ukrainë-Evropë Juglindore në Shqipëri se vendi i saj mbeti i përkushtuar ndaj një zgjidhjeje paqësore të konfliktit Transnistrian.
“Ajo që po bën qeveria sot është të bëjë hapa të vegjël për riintegrimin ekonomik të vendit”, tha ajo.
Zëdhënësi i qeverisë në Kishinau, Danijel Voda, tha para miratimit të rezolutës në kryeqytetin e Transnistrisë, Tiraspol, se të gjitha kërkesat ishin “qartë të organizuara nga ata në Kremlin për të krijuar histeri, duke përfshirë edhe mediat masive”.
Një ditë para se të bëhej kërkesa, Tiraspol u vizitua nga zyrtari i Departamentit të Shtetit Christopher Smith, Zëvendës Sekretar për Evropën Lindore, Politika dhe Çështje Rajonale në Byronë e Çështjeve Evropiane dhe Euroaziatike. Me atë rast, Krasnoselski i tha atij se Kishinau do të ushtronte “presion ekonomik” në rajon.
Uashingtoni njoftoi sot se mbështet sovranitetin e Republikës së Moldavisë në përgjigje të autoriteteve në Transnistria , raporton AFP.
– Shtetet e Bashkuara mbështesin fuqishëm sovranitetin dhe integritetin territorial të Republikës së Moldavisë brenda kufijve të saj të njohur ndërkombëtarisht – u tha gazetarëve zëdhënësi i Departamentit të Shtetit, Matthew Miller.
Zëvendës Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Mircea Gioan tha se Aleanca do të vazhdojë të mbështesë Moldavinë në rast se Rusia ndërhyn në Transnistria.
– Rusia mbajti të ashtuquajturat referendume krejtësisht të paligjshme dhe fiktive në Transnistria, Abkhazi dhe Osetia, dhe më pas ata aneksuan një pjesë të Ukrainës lindore. Ajo që mendoj se do të ndodhë është shpallja e marrëveshjeve të reja tregtare midis Rusisë dhe rajonit të Transnistrias. Ato janë gjithashtu të paligjshme, dhe referendumi është mbajtur para disa vitesh – tha ai për TVR Moldavia.
Ai gjithashtu deklaroi se në Ukrainë ai vendos për fatin e Moldavisë, si dhe për sigurinë e të gjithë Evropës. I pyetur nëse NATO mund të reagonte nëse kërkesa e Tiraspol do të realizohej, zyrtari i NATO-s tha se aleanca do ta dënonte atë dhe do të vazhdonte të mbështeste Moldavinë.
– Republika e Moldavisë ka një rol shumë të rëndësishëm. Është një vend i vogël, ka problem me Transnistrinë. Por edhe një herë, nëse kthehem në Ukrainë, ajo do të durojë. Ne jemi absolutisht të bindur se Ukraina do të jetë me ne në komunitetin euroatlantik. Ne do të vazhdojmë t’i mbështesim – tha Joana.
Konflikti i ngrirë në Transnistria paraqet një problem të madh për qeverinë pro-perëndimore të Maja Sanda, e cila po përpiqet për integrimin euroatlantik, kështu që çdo përshkallëzim mund të komplikojë në mënyrë drastike rrugën e saj drejt BE-së. Ky orientim i Kishinevit prej disa kohësh është përballur me rezistencë të fortë nga Moska, e cila kishte një retorikë gjithnjë e më të ashpër ndaj Moldavisë.
Sfondi i konfliktit dhe përshkallëzimi gjatë luftës në Ukrainë
Qeveria e Maja Sandu ka përmirësuar shumë marrëdhëniet e Moldavisë me BE-në që nga marrja e detyrës në vitin 2020. Udhëheqësit e BE-së i dhanë Moldavisë statusin e kandidatit në qershor 2022 dhe presidenti i Këshillit Evropian Charles Michel njoftoi në dhjetor 2023 se liderët e BE-së kishin rënë dakord të fillonin negociatat e anëtarësimit me Moldavinë .
Kjo është në kundërshtim me interesat e Transnistrisë pro-ruse, e cila shpalli pavarësinë në vitin 1990 . Pasi Rusia injoroi rezultatet e referendumit të vitit 2006, autoritetet e rajonit separatist refuzuan të mbanin një referendum për ribashkimin me Moldavinë. Në janar të këtij viti, Presidenti Krasnoselsky konfirmoi se Transnistria planifikon të vazhdojë zbatimin e rezultateve të referendumit për bashkimin me Rusinë.
Sipas përfundimit të ISW, qëllimi i Moskës është, ndër të tjera, të përdorë Transnistrinë për të sabotuar integrimin evropian të Moldavisë. Përveç kësaj, instituti amerikan i referohet deklaratës së Putinit nga nëntori 2023 për “botën ruse”, si të gjitha zonat ku jetojnë rusët, duke deklaruar mbi këtë bazë se ai ka ambicie gjeopolitike në të gjitha ato vende të ish-BRSS, përfshirë Moldavinë. Analiza nxjerr në pah edhe shembullin e kundërshtimit të Rusisë ndaj integrimit evropian të Ukrainës nën presidentin Viktor Janukoviç, i cili e ndërpreu atë proces, që ishte arsyeja e protestave në sheshin Maidan në Kiev dhe rrëzimit të tij.
Përpara rezolutës së Tiraspolit, politikani moldav pro-rus Ilan Shor vizitoi Rusinë më 7 shkurt dhe u takua me Leonid Kalashnikov, kryetar i Komitetit të Dumës Shtetërore Ruse për Komonuelthin e Shteteve të Pavarura, Integrimin Euroazian dhe Marrëdhëniet me Bashkatdhetarët Jashtë.
Shor dhe Kallashnikov diskutuan “ndikimin negativ të Perëndimit kolektiv në jetën e qytetarëve të zakonshëm të Moldavisë” . Shore sugjeroi anëtarësimin në Bashkimin Ekonomik Euroaziatik si shpëtimin e vetëm për Moldavinë. Nga rruga, kallashnikov luajti një rol veçanërisht të rëndësishëm në njohjen e të ashtuquajturit Republikat Popullore të Donetsk dhe Luhansk midis dhjetorit 2021 dhe janarit 2022 në javët para sulmit rus të 24 shkurtit. Në janar 2022, Kallashnikov propozoi legjislacionin që kërkonte që Putini të njohë zyrtarisht republikat e shkëputura nga Rusia.
Takimi u pasua nga vendimi i qeverisë ruse më 17 shkurt, i cili lehtësoi kushtet për “bashkatdhetarët” që jetojnë jashtë vendit për të aplikuar për zhvendosje në Rusi. Qeveria njoftoi se nuk do t’u kërkojë më atyre shtetasve jashtë vendit të dëshmojnë njohuritë e tyre të gjuhës ruse kur aplikojnë për t’u transferuar në Rusi, nëse ai person është shtetas rus me banim të përhershëm jashtë vendit, një person që ka hequr dorë më parë nga shtetësia ruse, dikush që ka qenë i lindur ose banues i përhershëm në Bashkimin Sovjetik dhe kishte nënshtetësi sovjetike ose një person që ka të afërm të lindur ose të vendosur përgjithmonë në territorin që më parë ishte pjesë e Bashkimit Sovjetik ose Perandorisë Ruse.
Të gjitha këto dispozita mund të mbështesin operacionet hibride ruse kundër Moldavisë
Ministri i Jashtëm rus Sergei Lavrov gjithashtu akuzoi Perëndimin se e bëri Moldavinë “Ukraina e ardhshme” në shkurt 2023.
Në prill të vitit 2022, në fillim të luftës në Ukrainë, në Transnistria bënë jehonë disa shpërthime dhe u hodhën në erë kullat e vjetra të telekomunikacionit të viteve ’60, ndërsa shpërthime u regjistruan edhe në ndërtesat e dy ministrive të republikës së panjohur, ku nuk ishte askush. të plagosur.
Në shkurt të vitit të kaluar, Ministria ruse e Mbrojtjes lëshoi një paralajmërim për një sulm të mundshëm nga ushtria ukrainase në territorin ku, ju kujtojmë, është vendosur kontingjenti paqeruajtës rus, si dhe një grumbullim serioz i trupave në kufirin me Transnistria. Ministria e Punëve të Jashtme ruse lëshoi një paralajmërim në atë kohë se Rusia do të “përgjigjej në mënyrë adekuate” në rast të një sulmi, ndërsa Moldavia mohoi akuzat ruse.
– Forcat e armatosura të Federatës Ruse do t’i përgjigjen në mënyrë adekuate provokimit të ardhshëm nga pala ukrainase nëse ndodh. Ai do të sigurojë mbrojtje për bashkatdhetarët tanë, kontingjentin paqeruajtës rus, ushtarët e Grupit Operativ të trupave ruse dhe magazinat ushtarake në Kolbasna në Transnistria. Të gjitha veprimet që përbëjnë një kërcënim për sigurinë e tyre do të konsiderohen si sulm ndaj Federatës Ruse në përputhje me të drejtën ndërkombëtare – njoftoi ministria në atë kohë.
Në atë kohë, kanale të ndryshme Telegram me ndikim të lajmeve që raportonin për luftën në Ukrainë po qarkullonin se Ukraina mund të pushtonte Transnistrinë për të kapur depon e armëve të lartpërmendura, por këto spekulime nuk u materializuan kurrë.
Magazina më pas shkaktoi edhe panik në Evropë për shkak të potencialit për një fatkeqësi të përmasave të mëdha nëse do të hidhej në erë.Përveç pretendimit se shpërthimi i mundshëm do të ishte po aq i fuqishëm sa një bombë atomike , Akademia e Shkencave e Moldavisë njoftoi gjithashtu se municioni në të kishte skaduar prej kohësh. Gjithashtu, në mars 2023, linja ajrore hungareze “Wiz Air” pezulloi fluturimet mbi Moldavi, e shqetësuar për konfliktin e mundshëm, të cilin Kishinau e quajti një vendim të papritur dhe për keqardhje.
