Pushtimi i Ukrainës në vitin 2022 ka penguar shumë punën e inteligjencës ruse në Evropë. Në total, 600 diplomatë u dëbuan nga BE-ja pas shpërthimit të luftës në shkallë të gjerë, nga të cilët rreth 400 u konsideruan oficerë të inteligjencës që vepronin nën mbulimin diplomatik. Megjithatë, që atëherë, shkruan Financial Times, shërbimet e inteligjencës ruse kanë mundur të rigrupohen dhe modernizojnë aktivitetet e tyre.
Siç vë në dukje botimi, FSB, GRU dhe SVR arritën të kompensojnë pjesërisht rrjetin e shkatërruar të spiunazhit në Evropë, edhe në sfondin e vëmendjes më të madhe ndaj rusëve në kontinent.
Njohuria kryesore e Moskës ka qenë rritja e përdorimit të grupeve përfaqësuese, të cilat përbëhen nga qytetarë të vendeve të tjera të tërhequr nga politika, biznesi apo krimi i organizuar. Siç tha një nga burimet e FT, këta njerëz shpesh mund të mos e dinë se po punojnë posaçërisht për shërbimet speciale ruse – ata thjesht kryejnë detyrat e caktuara për para.
Si shembull i një operacioni të tillë, botimi përmend arratisjen e Artem Uss, djalit të ish-guvernatorit të Territorit të Krasnoyarsk Alexander Uss, nga arresti shtëpiak në Itali. Sipas autoriteteve, arratisja, nën udhëheqjen e inteligjencës ruse, është organizuar nga një prej grupeve kriminale serbe, për të cilën organizatori i dyshuar ka marrë rreth 50 mijë euro.
Përdorimi i njerëzve të tillë ka të mirat dhe të këqijat e veta. Nga njëra anë, thonë bashkëbiseduesit e FT, kjo bën të mundur që Rusia të mohojë lidhjen e saj me agjentët në rast të zbulimit të tyre. Ata gjithashtu mund të jenë më efektivë se spiunët “tradicionalë” në çështje të tilla si vjedhja e sekreteve tregtare, hakimi i rrjeteve kompjuterike ose krijimi i skemave për t’iu shmangur sanksioneve. Nga ana tjetër, agjentë të tillë mund të jenë të pakujdesshëm ndaj rregullave të fshehtësisë dhe efektiviteti i tyre në përgjithësi është shumë më i ulët se ai i punonjësve të rregullt.
Një vështirësi tjetër është se agjentë të tillë janë të vështirë për t’u kontrolluar pa mbikëqyrës lokalë. Sipas analistëve, Rusia po ndërton përsëri një rrjet kuratorësh – tani GRU ka filluar të rekrutojë në mënyrë aktive punonjës pa sfond ushtarak, në mënyrë që të jetë më e lehtë për ta të zhvillojnë legjenda, të cilat do t’i lejojnë ata të vendosen përgjithmonë në vendet evropiane pa ngjallur dyshim.
Në të njëjtën kohë, Rusia vazhdon të përdorë ende metodën “tradicionale” të kryerjes së inteligjencës – nëpërmjet agjentëve që veprojnë nën mbulimin diplomatik – në disa vende evropiane, si Zvicra dhe Austria. Sipas shërbimeve të inteligjencës austriake, rreth 150 agjentë vazhdojnë të operojnë në ambasadat në këto vende. Një nga bashkëbiseduesit e FT tha se pothuajse një e treta e operacioneve të inteligjencës ruse në Evropë tani koordinohen nga Vjena dhe Gjeneva.
Përveç kësaj, shkruan FT, Rusia ka forcuar bazat e saj të spiunazhit në Turqi dhe Emiratet e Bashkuara Arabe dhe disa agjentë të dyshuar të dëbuar nga BE-ja tani po punojnë në Serbi.
