Sipas raportit vjetor të Aleancës, 46 për qind e qytetarëve në Mal të Zi mbështesin NATO-n dhe 44 për qind janë në favor të largimit. Në vetëm një vit, mbështetja e NATO-s ra me 12 për qind. E gjithë kjo është rezultat i inxhinierisë që Beogradi bën përmes mediave, KPS-së, partive serbe dhe kanaleve të ndryshme. Ky është një trend shqetësues. Për të shmangur daljen nga NATO, anëtarësimi në BE është imperativ.
Vendet e Ballkanit Perëndimor nuk kanë kapacitet njerëzor për reformat që kërkon BE-ja, prandaj anëtarësimi është garancia e vetme që ato do të arrihen në një kontekst më të gjerë evropian, thotë kryetarja e Komitetit të Helsinkit në Serbi, Sonja Biserko, për Pobjedën . Ai thekson se vendi ka regres ndjeshëm në tre vitet e fundit.
Mali i Zi mori vlerësime nga zyrtarët evropianë në integrimin evropian. Synimi i Vuçiqit është që rajoni të ngecë – a mund ta bllokojë integrimin evropian përmes kryeparlamentarit Andrija Mandiq?
BE-ja humbi mundësinë për të pranuar Malin e Zi në anëtarësimin e saj menjëherë pas grushtit të shtetit të vitit 2016 që ekspozoi strategjinë e Beogradit dhe Moskës. Gjatë tre viteve të fundit, përpjekja e Beogradit për të kontrolluar proceset në Mal të Zi dhe për të parandaluar anëtarësimin e tij në BE ka qenë në punë. Për këtë Beogradi i ka në dorë të gjitha elementet: Kishën Ortodokse Serbe, mediat, një pjesë të organizatave joqeveritare, partitë serbe dhe pjesërisht kompanitë. Mirëpo, prania e bashkësisë ndërkombëtare perëndimore (kunta, para së gjithash) e cila ndërkohë ka parë se ku po çojnë qeveritë që kanë ndryshuar në tre vitet e fundit, dhe për këtë arsye po rritet presioni ndaj qeverisë aktuale. për të qëndruar në orientimin evropian.
Mali i Zi është një vend i vogël pa sisteme të mëdha që kërkojnë reforma të thella. Edhe pse në tre vitet e fundit është rikthyer ndjeshëm nga inxhinieria e Beogradit, Mali i Zi duhet të pranohet menjëherë në BE pa kushte. Objektivi i vendosur i Perëndimit për të qenë viti 2028 është shumë i largët dhe për këtë arsye i pasigurt. Vendimi i BE-së për të pranuar Bullgarinë dhe Rumaninë njëherësh, pavarësisht se nuk i plotësonin kriteret, sot duket i gjerë dhe strategjik.
Analiza e publikuar së fundmi nga Pentagoni për mundësinë e shpërthimit të përsëri të konflikteve etnike në Ballkan e ndërlikon më tej situatën në rajon, përfshirë Malin e Zi.
Megjithatë, aktiviteti shumë intensiv diplomatik i Perëndimit është i dukshëm (i dukshëm edhe në prapaskenë) pikërisht për rreziqet e sigurisë që kërcënojnë Evropën, por edhe interesat e SHBA-së. E gjithë kjo tregon se Perëndimi është i angazhuar seriozisht në mbylljen e çështjes ballkanike.
Si e shihni krizën e pushtetit në Mal të Zi që lindi për shkak të zgjedhjes së drejtorit të policisë dhe lojtari i të cilit është kryeministri Milojko Spajiq?
Ndarja e Lëvizjes Evropiane është përgatitur prej kohësh dhe ndoshta është frymëzuar nga Beogradi. Milojko Spajić sigurisht që ka mundësinë të kristalizojë rrugën evropiane në këtë rrëmujë. Duhet pasur parasysh se Mali i Zi ka marrë 200 milionë euro nga BERZH për të vazhduar ndërtimin e autostradës. Do të thotë se investon me vetëdije në projekte që padyshim lidhin Malin e Zi me Evropën. Evropa gjithashtu lançoi një plan që përmban një sërë propozimesh për integrimin e vendeve të rajonit të Ballkanit Perëndimor në shumë politika dhe programe të BE-së edhe para se të bëhen anëtarë zyrtarë të bllokut evropian. Në këtë kuptim, Komisioni Evropian miratoi një paketë të madhe ndihme financiare prej gjashtë miliardë eurosh për periudhën 2024 – 2027. Është një vakum gradual i Ballkanit Perëndimor, i cili gjithsesi mbahet në këmbë falë mbështetjes financiare të BE-së.
Emërimi i drejtorit të ri të policisë pa miratimin e demokratëve çoi në krizë në qeveri, por duket se Spajiq nuk është i shqetësuar për këtë. Dinamika brenda Lëvizjes Evropë tani po e shtyn Spajiqin në një drejtim tjetër. Deklarata e tij se Mali i Zi është plotësisht i përkushtuar për përmbushjen e kushteve për anëtarësim në Bashkimin Evropian (BE) në rrethana të caktuara mund të bëhet ambicia e tij e vërtetë, sepse pa mbështetjen e BE-së, Mali i Zi do të ngecte dhe do të mbetej i bllokuar nga politika e Beogradit.
Për shkak të problemeve të brendshme që rrethojnë zgjedhjet, Aleksandar Vuçiq është gjithashtu nën presion nga jashtë për të përmbushur premtimin e tij: a është kjo arsyeja pse ideja e “botës serbe” është në krizë, apo këto presione i japin vrull për të vazhduar me historinë të serbëve si njerëz të rrezikuar kudo jashtë Serbisë?
Rasti Banjska dhe më pas vjedhja e zgjedhjeve, dëmtuan ndjeshëm pozitën e presidentit Vuçiq në raport me Perëndimin, ku ai gëzonte mbështetje të pakushtëzuar deri vonë. Atij gjithnjë e më pak i besohet dhe trajtohet si problem. Vuçiq e pranon se Serbia është ende në rrugën evropiane, por këtë nuk e vërteton as politika e tij, as mediat që ai kontrollon. Ai do të përpiqet të vazhdojë të balancojë në një hapësirë shumë më të ngushtë, sepse sigurisht nuk do t’i mungojë as mbështetja financiare që u paralajmërua në samitin BE-Ballkani Perëndimor në Bruksel.
Duke pasur parasysh se zgjedhjet u fituan kryesisht me manipulime të shkathëta, veçanërisht ato në Beograd, pyetja është se sa do të zgjasë ky monopol. SNS, pra presidenti Vuçiq, e shkatërroi dialogun politik me politikë destruktive dhe fushata të vazhdueshme mediatike kundër të gjithë kundërshtarëve politikë dhe efektivisht e ktheu vendin në një sistem njëpartiak. Duke kontrolluar median, ai mbylli hapësirën e të menduarit kritik dhe pamundësoi shoqërinë të mendojë në mënyrë kritike.
Për të fshehur gjendjen e vërtetë të punëve, Vuçiq po përpiqet të krijojë një perde tymi me një fushatë mediatike gjithnjë e më radikale, duke akuzuar si Perëndimin ashtu edhe tradhtarët e brendshëm për situatën në vend. Problemi është se ndërkohë është krijuar një opinion publik skizofren që mbështet Putinin dhe në të njëjtën kohë të gjithë shkojnë në Perëndim. Gjithçka tregon për faktin se SNS është në rrugën e rënies.
Në mediat në Serbi, pothuajse çdo ditë zhvillohet një fushatë kundër Malit të Zi dhe shtetësia e tij neglizhohet. Čedomir Antić, profesor i historisë në Fakultetin Filozofik, ndër të tjera tha se në Nikshiq duhet të krijohet një Republika Srpska… Pse hesht pjesa tjetër e komunitetit akademik ndaj deklaratave të tilla të rrezikshme dhe nxitëse? Pse hesht opozita?
Në mediat serbe ka shumë shkrime që nxjerrin vetëm në një përfundim – se Mali i Zi ka qenë dhe do të jetë gjithmonë një vend serb. Këndvështrimi fillestar i elitave serbe është se pavarësia e Malit të Zi është e një natyre të përkohshme dhe se është detyrë e Beogradit të bëjë gjithçka për të anuluar referendumin për pavarësinë. Fakti që Rusia ka forcuar pozicionin e saj në Ballkan, veçanërisht në Serbi, Republika Srpska, por edhe në Mal të Zi, është ose po ndihmonte këtë.
Rolin kyç në “nënshtrimin” e Malit të Zi e ka Kisha Ortodokse Serbe, e cila vepron jo vetëm si eksponente e Beogradit, por edhe e Moskës.
Dhe kjo është arsyeja pse Kisha Ortodokse Malazeze Autoqefale (KMK) perceptohet si një sulm ndaj “vatrës kulturo-fetare të Malit të Zi, e cila është në Serbi”, dhe trajtohet si një organizatë politike ose joqeveritare, dhe futja e gjuhën malazeze në përdorim zyrtar si një sulm shtesë ndaj Serbisë.
Duhet thënë se Beogradi ka arritur maksimumin në synimet e tij në Mal të Zi, por duke pasur parasysh kontekstin më të gjerë ndërkombëtar, nuk ka më shumë se kaq. Është e rëndësishme që të mos lindin tensione apo konflikte edhe më të mëdha. Zhvillimi i mëtejshëm varet, mbi të gjitha, nga aktorët ndërkombëtarë.
Mali i Zi po kalon një proces tranzicioni shumë të trazuar, por besoj se do të luftojë për sovranitetin e tij.
Gjukanoviq objekt urrejtjeje
“Tradhtia malazeze” për të cilën dënohet mbi të gjitha Milo Gjukanoviq, sepse, siç mendohet, pa shkathtësinë dhe aftësinë e tij kjo nuk do të kishte ndodhur kurrë. Prandaj, ai ishte edhe një objekt i veçantë i urrejtjes. Në një shpërthim zemërimi në vitin 2019, Aleksandar Vuçiç madje e akuzoi atë dhe Malin e Zi për sundimin e Serbisë për 30 vitet e fundit, politikisht, financiarisht dhe penalisht. Ai i premtoi Gjukanoviqit se, sa të ishte gjallë, kjo nuk do të ishte e mundur më dhe se ata e kishin pastruar Serbinë nga pothuajse të gjithë ata që ishin të angazhuar në atë detyrë ”, thotë Biserko.
Realizimi i “botës serbe” është në rënie
“Edhe pse elitat serbe ende e mbështesin projektin Bota Serbe, Serbia objektivisht ka gjithnjë e më pak shanse për realizimin e tij. Shumë ende shpresojnë në supremacinë e Putinit, por edhe në fitoren e Trump, që, mendohet se do të hapte hapësirë për ndryshime kufijsh. James O’Brien, Ndihmës Sekretari i Shtetit, kohët e fundit e bëri të qartë në një leksion në Universitetin e Sarajevës se skenarët dhe shkëputja e Dodikut nuk janë të pranueshme dhe se SHBA mbështet fuqimisht sovranitetin, integritetin territorial dhe karakterin multi-etnik të BiH.” thotë Biserko.
