Rusët ende arrijnë të ngrenë zërin aty-këtu, por shkalla e represionit e ka kthyer vendin në një lloj tenxhere me presion dhe rreziku i një shpërthimi po rritet. Sa më gjatë të zgjasë lufta, aq më e vështirë do të jetë për autoritetet që të mbajnë nën kontroll njerëzit gjithnjë e më të paduruar.
Sido që të jenë detajet e udhëtimit, destinacioni përfundimtar i Rusisë është i njëjtë: edhe më shumë Vladimir Putin, thotë Nina Hrushcheva, profesore ruso-amerikane e marrëdhënieve ndërkombëtare në New School University të Nju Jorkut dhe stërmbesa e liderit sovjetik Nikita Hrushovi, në një intervistë per Sindikata e Projektit.
Lufta në Ukrainë hyri në vitin e tretë dhe pas vdekjes së liderit të opozitës ruse Alexei Navalny, Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian vendosën sanksione të reja ndaj Rusisë. Por – duke pasur parasysh se Putini po përgatit rusët për “luftë të përhershme” – a mund ta pengojnë sanksionet nga ajo që ka në mendje?
Sado që shumë rusë u prekën nga vdekja e Navalny, ajo ende nuk ka galvanizuar ndonjë reagim të rëndësishëm publik. Sa i përket sanksioneve, përqendrimi i Perëndimit mbi to ka qenë gjithmonë i gabuar. Ata nuk e penguan atë nga nisja e një pushtimi gjithëpërfshirës të Ukrainës dhe nuk do ta pengojnë atë tani. Sanksionet madje mund të forcojnë pozicionin e Putinit në vend: Për shkak se sanksionet dëmtojnë rusët e zakonshëm shumë më tepër se ato në Kremlin, ato mund të shërbejnë për të përforcuar narrativën e Putinit se Perëndimi është në luftë me Rusinë dhe është i gatshëm të shkojë në gjasa ekstreme për ta shkatërruar atë.
Ndërsa ndihma perëndimore për Ukrainën thahet ngadalë, thirrjet po bëhen gjithnjë e më të forta për konfiskimin e 300 miliardë dollarëve në pronësi të bankës qendrore ruse, të cilat qeveritë perëndimore i ngrinë pas fillimit të pushtimit. Në një situatë ku disa vlerësojnë se “negociatat e bazuara në realizëm me Kremlinin” mund të jenë shansi më i mirë për t’i dhënë fund luftës, a do të çonte konfiskimi i aseteve ruse në forcimin apo dobësimin e ndikimit të Perëndimit?
Çështja nuk ka të bëjë me instrumentet e ndikimit. Çështja është në rregullat dhe normat ndërkombëtare.
Edhe më shumë se dy vjet pas fillimit të luftës, fondet e bankës qendrore ruse nuk janë sekuestruar sepse Perëndimi është i vetëdijshëm se një akt i tillë nuk do të ishte plotësisht i ligjshëm dhe se do të ishte në kundërshtim me atë që insiston. . Prandaj, reputacioni ndërkombëtar i Perëndimit do të pësonte dëme të konsiderueshme nëse do ta bënte këtë. Dhe kjo është diçka që ai nuk mund ta përballojë.
Fakti që Rusia po përballet me sukses me barrën e sanksioneve të ashpra, duke përfshirë ngrirjen e aseteve të bankës së saj qendrore, është tashmë diçka si një poshtërim për SHBA-në dhe partnerët e saj. Por është hipokrizia perëndimore ajo që ndoshta ka dëmtuar më shumë reputacionin e asaj pjese të botës, veçanërisht midis vendeve të Jugut Global.
Sipas një studimi të fundit, që nga viti 2018, pothuajse 6000 hetime penale të nisura kundër shtetasve rusë mund të klasifikohen si shembuj të represionit politik. Në periudhën nga viti 1956 deri në vitin 1985 ka pasur rreth 8000 raste të tilla
Kompanitë perëndimore ankohen për ngacmimet me të cilat përballen në Rusi në të njëjtën kohë kur qeveritë e tyre ngrijnë asetet ruse dhe grumbullojnë sanksione. Dhe udhëheqësit perëndimorë po kritikojnë Rusinë për atë që ata vetë po bëjnë: Presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen, për shembull, vitin e kaluar dënoi përdorimin e burimeve të energjisë nga Putin “si armë” edhe pse BE-ja po bën saktësisht të njëjtën gjë. “Ajo po përdor të gjithë ekonominë ruse si një armë,” vuri në dukje një gazetare indiane, duke komentuar fjalimin e saj. I njëjti gazetar më pyeti: “Si pret Perëndimi që Rusia të ndjekë rregullat ndërkombëtare kur vetë Perëndimi i thyen pa hezitim në një përpjekje për të ndëshkuar Rusinë?”
Nëse Perëndimi do të konfiskonte asetet ruse, në thelb do të nënkuptonte se ai nuk e konsideron më Rusinë si një vend për t’u marrë me të cilin është e nevojshme t’u përmbahen dispozitave të ligjit ndërkombëtar dhe normave të biznesit. Në planin afatgjatë, kjo do të dëmtonte Perëndimin më shumë se Putinin.
Pas rebelimit të dështuar nga Yevgeny Prigozhin, lideri i ndjerë i Grupit Wagner, ju keni shkruar se “dobësia e Putinit – si dhe çarjet në sistemin që ai ndërtoi me kaq kujdes – është e pamundur të mos shihen.” Kohët e fundit ju e krahasuat propagandën ruse me fshatrat Potemkin – “një fasadë pas së cilës fshihen zgjedhje të rreme, një ekonomi e dobësuar dhe një shpërthim dhune”. Sa kërcënim serioz paraqesin këto dobësi për mbijetesën e regjimit të Putinit dhe në cilën pikë mund të fillojë të plasaritet ajo fasadë?
Të çarat janë të dukshme kudo. Ne i pamë ato kur politikani kundër luftës Boris Nadezhdin mblodhi mbi 200,000 nënshkrime në mbështetje të ofertës së tij (që prej braktisjes) presidenciale. I pamë kur, pas vdekjes së Navalny, mijëra njerëz erdhën për të vendosur lule në kujtim të viktimave të represionit politik, pavarësisht se qindra prej tyre u sollën në polici. Ne i pamë ata në funeralin e Navalny – gjatë shërbimit të kishës dhe në varreza – kur dhjetëra mijëra të mbledhur bërtitën jo vetëm emrin e tij, por edhe “Vrasësi i Putinit!” dhe “Jo luftës!”. Kjo bëri që policia të ndalonte një sërë personash, megjithëse autoritetet u përmbajtën nga goditja drastike e kësaj lloj proteste.
Pavarësisht këtyre rreziqeve, rusët ende arrijnë të ngrenë zërin aty-këtu, të paktën tani për tani. Pasi koncertet e Diana Arbenjina dhe grupit të saj rock Night Snipers ( rusisht: Nočnye s najpery, prim. ) u anuluan në disa qytete, Arbenjina foli për këtë, duke thënë në një fjalim para audiencës në Chelyabinsk se, megjithëse ishte paralajmëruar të mos komentoni ato, siç tha ajo, ndalimet “ilegale”, ajo nuk do ta ndjekë atë paralajmërim – dhe as fansat e saj. Turma e brohoriste dhe koncerti vazhdoi: policia nuk guxoi të ndërhynte.
Asnjë nga këto nuk do të thotë se një revolucion është në rrugë e sipër (edhe pse mund të jetë). Por sa më gjatë të zgjasë lufta, aq më e vështirë do të jetë për autoritetet që të mbajnë nën kontroll njerëzit gjithnjë e më të paduruar. Edhe pse ekonomia po qëndron mirë, shkalla e madhe e represionit e ka kthyer Rusinë në një tenxhere me presion. Rreziku i shpërthimit është në rritje.
Sipas një sondazhi gazetaresk të publikuar së fundmi të kryer nga Projekt medija ( një faqe interneti ruse e specializuar në gazetarinë investigative, red. ), që nga viti 2018, pothuajse 6,000 hetime penale të nisura kundër qytetarëve rusë mund të klasifikohen si shembuj të represionit politik. Për hir të krahasimit, në të gjithë periudhën nga viti 1956 deri në vitin 1985 – pra, duke filluar nga vitet e para pas vdekjes së Stalinit deri në Mikhail Gorbaçov dhe fillimi i epokës së glasnostit dhe perestrojkës – ka pasur rreth 8000 raste të tilla. Sa më shumë që Kremlini këmbëngul në shtypjen e frymës rebele, aq më shumë mund të ketë rebelim.
Yulia Navalny, e veja e Alexei Navalny, kryesisht shmangu tërheqjen e vëmendjes tek vetja derisa burri i saj ishte gjallë, por tani thotë se ajo do të dalë në arenën publike si një mbrojtëse e trashëgimisë së aktivizmit të tij anti-Putin. Sa mund të bëjë ajo në një mjedis kaq represiv si Rusia e sotme?
Dikush do të thotë se personaliteti i Navalj është i denjë për respekt. Ai mund të jetë i suksesshëm në atë që dëshiron të arrijë. Por ajo nuk është në Rusi. Është e kuptueshme: Moska nuk është një vend i sigurt për të. Nuk ishte as për bashkëshortin e saj të ndjerë, por ai u kthye në vend në vitin 2021 pasi u shërua nga një atentat i dështuar, kur u helmua me agjentin nervor novichok. Ai ishte i vetëdijshëm se opozita që vepron jashtë kufijve të Rusisë ka shtrirje shumë të kufizuar; një politikan duhet të banojë në vendin në politikën e të cilit angazhohet.
Ndërsa Yulia Navalny foli për vdekjen e burrit të saj në ngjarjet e organizuara jashtë vendit, nëna e Navalny, Lyudmila, ishte në Siberi duke u përpjekur të merrte trupin e djalit të saj nga autoritetet në mënyrë që ajo ta varroste. Shumë rusë e kuptojnë zgjedhjen e Yulia Navalny për të qëndruar jashtë vendit, por kontrasti midis nënës së jashtëzakonshme të Navalny dhe të vesë së tij, e cila tani po kërkon vëmendjen e publikut, nuk ka kaluar pa u vënë re.
Kalimi i kohës për të diskutuar problemet e Rusisë me udhëheqësit e huaj ka pak efekt në atë që ndodh në vend, siç mund të dëshmojnë Garry Kasparov dhe Mikhail Khodorkovsky. Nëse ajo nuk vendos të kthehet në Rusi, nuk e kuptoj se si mund të bëhet me ndikim politik.
A janë të justifikuara, të ekzagjeruara, apo diçka tjetër frika se Putini po planifikon një pushtim të një prej anëtarëve të NATO-s – ndoshta duke filluar nga shtetet baltike?
Unë e konsideroj një retorikë të tillë si krejtësisht të papërgjegjshme. Anëtarët e NATO-s janë të mërzitur kuptueshëm që ofensiva ukrainase e verës së kaluar nuk i përmbushi pritshmëritë e tyre (jo realiste të larta). Tani ata janë të shqetësuar se nuk mund të mbajnë më nivelin e lartë të fluksit të fondeve dhe ndihmës për Ukrainën, siç ishte rasti në dy vitet e fundit. Rezistenca e brendshme politike po rritet. Dhe kjo është arsyeja pse liderët politikë po përpiqen t’i detyrojnë njerëzit të ndërmarrin veprime duke i frikësuar, duke i paralajmëruar ata se nëse Putini fiton në Ukrainë, ai do të synojë NATO-n më pas.
Ky lloj përshkallëzimi retorik mund ta bëjë atë ushtri më të mundshme. Putin nuk tregon asnjë qëllim për të filluar një luftë kundër NATO-s. Por, duke nxitur frikën se ai mund ta bëjë këtë, udhëheqësit e NATO-s rrezikojnë një profeci vetë-përmbushëse. Edhe mua, si dikush që kritikon vazhdimisht Putinin, më duket tepër provokuese dhe marrëzi kjo sjellje.
