Përderisa përfaqësuesit e Listës Serbe gëzojnë mbështetjen e Beogradit për të marrë pjesë në institucionet e Kosovës edhe kur betohen për Kushtetutën e Kosovës, pjesëtarë të tjerë të komunitetit serb nga Kosova ndalohen, arrestohen apo merren në pyetje nën dyshimin se kanë shkelur rendin kushtetues të Serbisë.
Një nga rastet e fundit kur serbët nga Kosova u ndaluan në Serbi ka ndodhur më 17 prill, kur së paku pesë pjesëtarë të Policisë së Kosovës të nacionalitetit serb janë “kontrolluar për sigurinë e Republikës së Serbisë”. Madje, zëvendësdrejtorit të përgjithshëm të Policisë së Kosovës, Dejan Jankoviq, i është shqiptuar masa e ndalimit për 48 orë, por ai është liruar mbrëmjen e 18 prillit.
Autoritetet e Kosovës njoftuan se serbët e ndaluar nga Kosova akuzohen për “shkatërrim të rendit kushtetues të Serbisë”.
Një avokat nga Beogradi, Božo Prelevic, tha për Radion Evropa e Lirë (RSE) se të gjithë ata serbë nga Kosova që nuk ndjekin politikat e Partisë Progresive Serbe në pushtet mund të akuzohen për shkelje të rendit kushtetues të Serbisë.
“Dhe askush që ndjek një politikë partiake nuk do të mbajë përgjegjësi, pavarësisht se ajo politikë partiake është thellësisht antikushtetuese, e paligjshme, e kështu me radhë”, thekson ai.
Rada Trajkoviç, një politikane serbe nga Kosova, e cila aktualisht jeton në Beograd, beson gjithashtu se autoritetet serbe po “shtypin” të gjithë serbët e Kosovës që nuk janë “besnikë” ndaj presidentit serb Aleksandar Vuçiq.
“Të gjithë ata që nuk janë besnikë ndaj Vuçiqit dhe kanë komunikim me institucionet e Kosovës janë në listën e zezë në Serbi”, thotë Trajkoviq.
Vuçiq është një nga themeluesit e Partisë Progresive Serbe në Beograd si dhe Listës Serbe në Kosovë, shkruan Radio Evropa e Lirë.
Lista Serbe e cenon rendin kushtetues të Serbisë?
Që nga themelimi i saj në vitin 2013, Lista Serbe ka fituar të gjitha zgjedhjet lokale dhe qendrore në Kosovë.
Deri në nëntor të vitit 2022, kur morën vendimin për largim nga institucionet e Kosovës, Lista Serbe udhëhoqi të 10 komunat me shumicë serbe, kishte 10 deputetë në Kuvendin e Kosovës dhe pozita ministrore në Qeveri.
Sipas Kushtetutës së Kosovës, serbët kanë 10 vende të garantuara në Kuvend. Mirëpo, për të marrë mandatet e tyre, fillimisht duhet të bëjnë betimin në të cilin ndër të tjera shkruhet “se do të mbrojnë Kushtetutën dhe ligjet e Republikës së Kosovës dhe do ta mbrojnë integritetin territorial”.
Marrja e një betimi të tillë është në kundërshtim me Kushtetutën e Serbisë, e cila e konsideron Kosovën “pjesë përbërëse të Serbisë”.
Kosova shpalli pavarësinë e saj në vitin 2008, të cilën Serbia nuk e njeh. Megjithatë, në bazë të marrëveshjes së arritur në kuadër të dialogut për normalizim, i cili zhvillohet përmes Bashkimit Evropian, Serbia ka pranuar dokumentet e Kosovës, diplomat, targat, simbolet shtetërore e të ngjashme.
A po shkelin autoritetet në Serbi Kushtetutën e tyre?
Avokati nga Beogradi Božo Prelevic shpjegon se, sipas Kodit Penal të Serbisë, individët që janë në pushtet kanë shkelur integritetin territorial dhe sovranitetin e Serbisë.
“Jo vetëm që morën pjesë në nënshkrimin e marrëveshjes (në kuadër të dialogut), në dorëzimin e sistemeve të mëdha ekonomike shtetit të Kosovës, i cili sipas Kushtetutës është pjesë e Serbisë, por edhe në listën Srpska – që për mendimin tim. është një grup kriminal – i betuar në Kushtetutën e vendit që është krijuar brenda kufijve të Serbisë. Për këtë (betimin për Kushtetutën e Kosovës) kanë pasur pëlqimin e presidentit (Aleksander Vuçiq) dhe Qeverisë së Serbisë, thotë ai.
Në anën tjetër, politikania Rada Trajkoviq thekson se Marrëveshja dhe Dialogu i Brukselit kishte për qëllim arritjen e paqes dhe normalizimin e marrëdhënieve, por se pushteti aktual në Serbi vazhdimisht po e shkel këtë.
“Ajo që kemi parë tani me qytetarët e kombësisë shqiptare, kemi diçka që, në vend të një projekti pajtimi – të cilin të gjithë e prisnim me padurim për lirinë e lëvizjes – tani kemi një demonstrim të një projekti hakmarrjeje”, thotë ajo.
Më 17 prill, autoritetet e Kosovës njoftuan se qindra shqiptarë nga Kosova janë ndaluar në Serbi për t’u marrë në pyetje ose për t’u ndaluar pa asnjë shpjegim, gjë që Ministria e Punëve të Brendshme të Serbisë e ka mohuar.
Pse ndalohen apo arrestohen serbët nga Kosova?
Më 14 prill, presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, deklaroi se të gjithë ata që shkelin rendin kushtetues të vendit do të “ndiqen penalisht, arrestohen dhe ndiqen penalisht”.
Një deklaratë e tillë erdhi si kundërpërgjigje ndaj arrestimit të Srećko Sofronijeviqit në Kosovë, i cili u arrestua më 13 prill nën dyshimin për shkelje të rendit kushtetues të Kosovës në protestat në Zveçan dhe Mitrovicën e Veriut në vitin 2021, gjatë një aksioni kundër kontrabandës me mallra.
Avokati Preleviq beson se ndalimi i serbëve për shkelje të rendit kushtetues të Serbisë është një “përpjekje për disiplinë”.
“Tani pyetja është se sa të disiplinuar mund të jenë ata”. Nuk ka njeri që njoh që nuk mendon se janë tradhtuar dhe shitur. Por ata votuan për të, ata votuan për atë Listën Serbe, kështu që në thelb ata morën atë që votuan”, thotë ai.
Ai shton se “tani mund ta shihni pse u vra Oliver Ivanoviq”, një politikan opozitar serb nga veriu i Kosovës.
“Ai u vra vetëm sepse ka devijuar nga politika zyrtare (e Beogradit). Largimi nga politika zyrtare ul kredibilitetin e Presidentit të Serbisë në negociatat (me Kosovën). Në këtë mënyrë ai ruan monopolin e negociatave, por sipas bindjes time të thellë ruan edhe monopolin e përgjegjësisë për vendimet që janë marrë”, vlerëson Preleviq.
Ivanoviç u vra në janar 2018, por vrasësi apo organizatori nuk janë gjetur, edhe pse hetimet janë duke u zhvilluar si në Kosovë ashtu edhe në Serbi.
