Autoritetet hungareze po i kërkojnë Kievit që të shpallë të gjithë rajonin ukrainas Zakarpattia “tradicionalisht hungarez” si pjesë e 11 kërkesave të Budapestit në lidhje me mbrojtjen e të drejtave të pakicave kombëtare.
Përveç kësaj, Budapesti kërkon një reformë zgjedhore në Ukrainë që do të mundësonte përfaqësimin politik të përfaqësuesve të pakicës hungareze. Pengesa kryesore është përcaktimi i zonave në Ukrainë me një nivel të veçantë garancish për të drejtat e hungarezëve. Në rajonin Transcarpathian, sipas regjistrimit të vitit 2001, pjesa e hungarezëve është mbi 10 për qind.
Lista me 11 pika iu dorëzua ukrainasve nga ministri i Jashtëm hungarez Peter Szijjarto në janar të vitit 2024. Në atë kohë, vetë Szijjarto e quajti atë një listë të “kërkesave” hungareze. Në politikën ndërkombëtare nuk është e zakonshme të “kërkosh” ndonjë veprim nga një shtet sovran. Megjithatë, qëndrimi i Budapestit që në fillim ishte se Kievi duhet t’i përmbushë ato. Andaj edhe në korrespondencën zyrtare tingëllonte emri “lista e kërkesave”, shkruan Klix.ba.
Në thelb, Hungaria po kërkon shfuqizimin e një sërë ndryshimesh ligjore në legjislacionin e pakicave që Ukraina bëri pas vitit 2014.
Zyrtarët hungarezë, përfshirë Szijjarto, e pranojnë hapur këtë dhe pretendojnë se që atëherë Ukraina gjoja ka reduktuar të drejtat e pakicave, gjë që është e ndaluar nga Kushtetuta e Ukrainës dhe normat ndërkombëtare.
Kërkesa e Budapestit për të futur konceptin e “autonomisë kulturore” në legjislacionin ukrainas u ndesh me një “jo” kategorike nga Kievi.
Dy kërkesat më problematike
Një nga dy më problematiket është kërkesa me numrin rendor 11 për përfaqësimin politik të përfaqësuesve të minoritetit hungarez, për të cilën, megjithatë, Hungaria tashmë ka filluar të bëjë kompromise.
Në fillim, Orban donte t’i impononte Ukrainës sistemin që aktualisht funksionon në Hungari, ku përfaqësuesit e disa pakicave kombëtare (mes tyre, meqë ra fjala, ukrainas) kanë garantuar ligjërisht përfaqësimin në parlament.
“E dyta është se së pari këta përfaqësues të minoritetit kanë të drejta të kufizuara dhe së dyti në realitetin e regjimit të Orbanit në këto poste emërohen njerëz besnikë të qeverisë, por sipas ligjit, në letër, një e drejtë e tillë. Kështu, Budapesti kërkoi që Ukraina të prezantojë diçka të ngjashme”, shkruan European Justice.
Gazeta ukrainase pretendon se nuk ka asnjë shans që ideja të realizohet sepse nuk është e mundur gjatë gjendjes së jashtëzakonshme.
Problemi kyç
Budapesti po i kërkon Ukrainës të shfuqizojë kërkesën ligjore që të gjithë zyrtarët e zgjedhur të dinë gjuhën kombëtare dhe ta flasin atë në mbledhjet e këshillit në të cilat ata janë zgjedhur. Por as ky nuk ishte problemi kryesor. Gjëja më e vështirë ishte përcaktimi i vendeve në Ukrainë me një nivel të veçantë të garantimit të të drejtave të hungarezëve.
Kjo normë është ende në ligj: i referohet qyteteve dhe fshatrave me një numër të konsiderueshëm përfaqësuesish të pakicave (prej 15 për qind) dhe vendbanim “tradicional” të minoritetit (10 për qind në 100 vitet e fundit). Në këtë rast, me vendim të këshillit vendor, është e mundur, për shembull, vendosja e sinjalistikës rrugore në dy gjuhë. Kjo nuk mjaftoi për Budapestin.
Aty, para së gjithash, ata kërkojnë që të gjitha vendbanimet në Transkarpati të njihen automatikisht si “hungareze tradicionale”, madje edhe ato ku hungarezët nuk kanë jetuar kurrë.
“Ka një kërkesë kategorike që të përdoret vetëm regjistrimi i vitit 2001 (që atëherë numri i hungarezëve që jetojnë në Transcarpathia është pothuajse përgjysmuar; kryesisht për shkak të shpërndarjes së pasaportave hungareze nga Orban)”, shkruan European Justice.
