Shqiptarët sot, kudo që janë, janë një komb i bashkuar, për shumë njerëz, për shembull, një etnos homogjen. Organizimi i tyre shoqëror modern u ndërtua relativisht me sukses, ose gjysmë sukses, por ata shkuan përpara, duke forcuar vazhdimisht ndjenjën që i mbajti të bashkuar për shekuj: ata e duan vendin e tyre, ata mbrojnë popullin e tyre.
Në një përmbledhje me ese të zgjedhura të shkurtra ( Arian Leka: ELEVEN ECASAYS ACOUSTIC, botuar nga Plima, 2016), eruditi, akademiku, poeti, eseisti dhe romancieri më i mirë shqiptar përshkruan klimën sociale të Shqipërisë pas rënies së totalitarizmit në “tokën e shqiponjave”.
Duke lexuar tekstet jashtëzakonshme dhe deri ne dhembje tekstet etrishta të Arian Lekës, një prej shkrimtarëve më të mirë të letërsisë bashkëkohore shqipe, nuk mund të mos kthejmë kokën pas në faktet e dukshme që ekzistojnë sot në Malin e Zi, Malin e Zi timin. Ato janë simbolike dhe metaforike, dhe për Zotin, sarkastike, aq edhe tragjike. Bëhet fjalë për përçarjen tonë tashmë proverbiale të qytetarëve të Malit të Zi, kundër rezistencës së fundit kombëtare dhe përparimit aktual të shqiptarëve.
Vendi i Shqipërisë, në kohën për të cilën shkruan eruditi shqiptar, nuk ishte aspak i ngjashëm me Jugosllavinë dhe demokracinë e saj socialiste. Ishte një kohë e errët për mbarë popullin shqiptar. Shqiptarët ishin skllevër në vendin e tyre, ne gëzonim një shkallë të lartë lirie të përgjithshme në bashkësinë e popujve të Republikës Socialiste Federative të Jugosllavisë. Ata vuajtën, ne u gëzuam, rehat dhe fare të pavetëdijshëm për prosperitetin në të cilin jetonim. Ata ëndërronin për lirinë, ne u deheshim nga bollëku: arrogantë, dembelë, të llastuar. Për ta, rënia e Murit të Berlinit hapi perspektivën e çlirimit, lindi një natyrë shkatërruese te njerëzit: u bëmë lehtësisht hajdutë, gënjeshtarë dhe vetëvrasës. Shqiptarët filluan të ndërtojnë vendin e tyre, ne vazhdimisht e çmontuam tonën – në mënyrën e ujqërve të tërbuar që në shkumën e infeksionit fillojnë çmendurisht të hanë pasardhësit e tyre.
Shqiptarët sot, kudo që janë, janë një komb i bashkuar, për shumë njerëz, për shembull, një etnos homogjen. Organizimi i tyre shoqëror modern u ndërtua relativisht me sukses, ose gjysmë-suksesshëm, por ata ecën përpara, duke forcuar vazhdimisht ndjenjën që i mbajti të bashkuar për shekuj: ata e duan vendin e tyre, ata mbrojnë popullin e tyre .
Ne kemi bërë dhe po bëjmë gjithçka përkundrazi. Të padenjë për atë që kemi fituar, gjithnjë e më shumë të urryer nga bota, ne krenohemi me epitete të fryra se jemi liderë në Ballkan. Sot bota ka pushuar së habituri nga mendjemadhësia jonë, duke pyetur: a nuk jeni serbë?! Kemi ardhur deri në atë pikë sa nuk na vjen më turp të biem në gropë, në strofkën e vetëbesimit dhe të paranojës. Sylesh ndaj së shkuarës, kryesisht i pafuqishëm për të ardhmen. Realiteti malazez është një rreth vicioz i çmendur . Për ata që nuk e dinë kuptimin e shprehjes vrzino kolo , është koha të shpjegoj: është një gjendje kur në një bashkesi shoqërore futen vilat vampirët, djajtë dhe grabitcaret, te diturit dhe analfabetet, valle ku te gjithe se bashku formojnë rreth vicioz, kaos të furishëm, rrëmujë, vorbull, konfuzion, kaos…
Kur do t’i këndojmë?
Në përmbledhjen e sipërpërmendur me ese të shkurtra nga Ariana Leka, ngjarjet e nxjerra nga errësira e së shkuarës janë rreshtuar, duke u pjekur në një rrëfim madhështor të një kombi të shëndoshë. Epoka e vdekur e një mbretërimi monstruoz terrori i përshkruhet lexuesit me një stil të përsosur, ai ndriçon epokën e vdekjes së një sistemi shoqëror pa zemër dhe shpirt. Pena monastike e qetë, intelektualisht monolit e një shkrimtari-dëshmitar të shkëlqyer: përgjatë detit Adriatik e Jon dhe në zonën e maleve verilindore mbi to, toka e lashtë u çlirua, një gëzim i ri jete u hap midis të afërmve tanë fqinjë. Jo pa dhimbje, por sigurisht me shpëtim, botëkuptimi i tyre ndryshoi nga dëshpërimi në shpresë. Hidhërimi është lënë pas, besimi në një jetë të re është gdhendur në zemrën e çdo burri shqiptar. Dhe nuk i duhet një lexuesi i interesuar të konsultojë një enciklopedi dhe analiza socio-historike mbi rënien e totalitarizmit shqiptar. Të gjitha mund t’i gjeni në Njëmbëdhjetë Ese akustike të Arian Lekës . Për të do të jetë më e qartë nevoja njerëzore për të qenë njeri i lirë, përballë sfidave që, pas shembjes së një ideologjie, gjetën dikur Shqipërinë dhe popullin e saj.
Lexuesit malazezë kanë nevojë veçanërisht për këtë libër të vogël. Çdo qytetar i Malit të Zi do të gjejë në libër një pasqyrë të fytyrës së tij, aktuale përballë pasqyrës së klerofashistëve, pushtuesve që kontrolluan fatet tona. Të thënë ngrohtësisht dhe shkurt, me intelektin e një shkrimtari të pjekur, tekstet e zotit Arin Leka nga kjo broshurë do të na shërbejnë për të kujtuar, për të dashur përsëri atë që kemi dalw nga mendja dhe harruar ate qe gabimisht kemi mesuar klikat monstruoze politike te qeverise aktuale malazeze. Sa më parë, kthejeni timonin sa më mirë, o popull i Malit të Zi!
