Clint Watts është CEO i Qendrës së Inteligjencës së Kërcënimeve Dixhitale të Microsoft . Ai drejton një ekip prej 30 personash që monitoron “operacionet e ndikimit” të Rusisë, Iranit dhe Kinës në mbarë botën. Ekipi i Watts përdor informacion me burim të hapur në 15 gjuhë për të gjetur dhe studiuar organizata propagandistike. Me kërkesë të Meduzës, gazetarja amerikane Tanya Lukyanova foli me Watts për metodat ruse të dezinformimit në internet dhe përpjekjet e trollëve për të përmirësuar marrëdhëniet me konservatorët perëndimorë.
— Çfarë janë “operacionet e ndikimit”?
— Ky mund të jetë ose përdorimi i llogarive të rreme në rrjetet sociale ose hakimi i rrjeteve kompjuterike me vjedhje të mëvonshme të të dhënave. E gjithë kjo bëhet në mënyrë që më vonë, me ndihmën e fushatave informative, të përpiqet të ndryshojë sjelljen e audiencës së synuar ose qëndrimin e saj ndaj diçkaje.
Kjo ka të bëjë me përpjekjen për të ndryshuar vizionin e njerëzve, për të arritur një ndryshim në shkallë të gjerë në perceptimin e realitetit si i tillë, dhe jo vetëm për hakerimin dhe vjedhjen e të dhënave. Kjo mund të bëhet në mënyra të ndryshme – nga krijimi i faqeve të internetit dhe blogjeve, siç bënë më parë, te videot – në TikTok, Instagram, Facebook dhe çdo rrjet social me host video.
Kjo është ajo që bëjnë të ashtuquajturit manipulues të përparuar të vazhdueshëm (APM), domethënë ata që, për shumë vite, kanë drejtuar fushata të ndryshme ndikimi të dizajnuara për një audiencë specifike të synuar, dhe e bëjnë këtë në platforma të ndryshme.
– Dezinformimi, operacionet e ndikimit – zakonisht OJQ-të dhe organizatat qeveritare, jo korporatat private, merren me gjëra të tilla.
— Rreth dhjetë vjet më parë, unë dhe disa studiues të tjerë hasëm në disa operacione të ndikimit rus [në hapësirën dixhitale] gjatë konfliktit në Siri. Në atë kohë, të gjithë ne punonim në OJQ dhe institute të ndryshme. Pas ca kohësh, kuptuam se thjesht nuk mund të vazhdonim [me këto operacione]. Ne nuk kishim burime, nuk kishim teknologji, nuk mund të ecnim me të njëjtin ritëm si vendet ku ata po e bënin këtë në nivel shtetëror.
Kur filluam të punonim me Microsoft-in, me ekipin e tyre kibernetik në Qendrën e Inteligjencës së Kërcënimeve Dixhitale, kuptuam menjëherë se sa efektiv mund të ishte bashkëpunimi ynë. Për shembull, ata shohin [nga brenda] se aktorë të ndryshëm nga Rusia ose Irani përdorin të njëjtat llogari dhe nënshkrime dixhitale. Dhe kjo përkon me atë që shohim në burimet e hapura. Pra, në vend që të jemi vetëm 90% të sigurt, tani shpesh mund të jemi 100% të sigurt se cilat transaksione vijnë nga Rusia, Irani ose Kina.
— A keni ndonjë ide se kush qëndron pas këtyre operacioneve të ndikimit nëse vijnë nga Rusia? A janë ato shërbime inteligjente, agjenci qeveritare, trollë, apo disa patriotë individualë?
— Do t’i ndaja autorët e tyre në disa kategori. Ka grupe ose qeliza të vogla që janë të angazhuara në operacione specifike, krijojnë përmbajtje dhe e promovojnë atë. Një shembull që do të përmendja është Stuhia -1679, një grup që përmendëm në raportin tonë të fundit të Lojërave Olimpike . Ajo krijon përmbajtje cilësore, por i mungojnë aftësitë. Ata nuk dinë të përhapin me sukses mesazhet e tyre.
Të tjerët, si Storm-1099 , janë një grup shumë më i madh. Ata janë të shkëlqyeshëm në krijimin e falsifikimeve, duke shtuar logot e vërteta të organizatave të ndryshme në to, dhe mjaft shpejt (dhe me sukses) në promovimin e përmbajtjeve të tilla në rrjete të ndryshme sociale. Ai është më i lidhur me autoritetet ruse dhe promovon një axhendë të përbashkët pro-ruse, ndërsa grupet më të vogla shpesh fokusohen në një fushatë specifike. Pra, ka shumë njerëz të ndryshëm që e bëjnë këtë.
Shumica e këtyre operacioneve të ndikimit sot vijnë nga Administrata Presidenciale Ruse, një ndryshim nga dhjetë vitet e fundit . Sot ata përfaqësojnë diçka si “gazetari” dhe prodhojnë një sasi të madhe informacioni çdo ditë. Çdo shërbim inteligjent [rus] tani ka kompetencat e veta në këtë fushë, të ngushta dhe specifike.
GRU ka atë që ne i quajmë “telegramistë”: ata janë të vendosur në jug të okupuar të Ukrainës ose afër kufirit rus. Ato fokusohen kryesisht në temën e luftës. Për GRU-në, kjo ka kuptim, pasi kompetenca e saj përfshin inteligjencën ushtarake. Dhe Shërbimi i Inteligjencës së Jashtme merret me faqet e lajmeve si Fondacioni i Kulturës Strategjike .
Ekziston edhe një numër i madh i përkthyesve të pavarur dhe kontraktorëve që punësohen për detyra specifike. Në formë, e gjithë kjo nuk është shumë e ndryshme nga modeli perëndimor i gazetarisë.
— Si e përcaktuat se disa nga këto grupe kanë lidhje me shërbimet e inteligjencës ruse dhe çfarë mund të na thoni për metodologjinë e punës suaj? Si i gjeni këta aktorë dhe si i përcaktoni identitetin e tyre?
– Epo, para së gjithash, ne i kemi parë ata për një kohë shumë, shumë të gjatë – në rastin e rusëve, për dhjetë vjet. Ne shohim shumë postime të tyre në domenin publik dhe ata bëjnë gabime. Më pas fillojmë t’i grupojmë në ato që ne i quajmë “stuhi” . Nëse shikoni raportet tona, ne fillimisht zbulojmë disa veprime [të rusëve në internet] dhe e quajmë atë një “stuhi”. Pastaj shikojmë se për çfarë publiku po punojnë dhe kush pretendojnë të jenë – kjo është faza e dytë.
Më pas, ne përcaktojmë mesazhet dhe narrativat e tyre dhe e krahasojmë këtë me axhendën e përgjithshme pro-ruse. Epo, atëherë ka nënshkrime dixhitale – dhe shpesh ato janë në domenin publik. Kjo mund të jetë çdo gjë nga regjistrat e domenit deri te llogaritë dhe publikimet e mediave sociale. Epo, modelet e tyre të sjelljes janë mjaft të qarta. Dhe për shkak se i kemi ndjekur për një kohë kaq të gjatë, ne e kuptojmë se kush po e bën atë. Plus, siç me siguri e dini, në disa fushata ata lënë gjurmë në formën e meta të dhënave pa e kuptuar as që në këtë mënyrë po dhurojnë veten dhe qëllimet e tyre.
— Cilat janë narrativat kryesore që vëzhgoni tani në operacionet ruse? Ndoshta ka disa tipare dalluese?
“Një pjesë e përpjekjeve [të këtyre APM-ve] është e përqendruar në mesazhet negative – kjo është ajo që dëgjoni shumë në lajme. Por ka një drejtim tjetër, i fokusuar pikërisht në ndërtimin e urave me komunitetet e njerëzve me mendje të njëjtë, një përpjekje për të ndërtuar marrëdhënie me ta mbi bazën e ideve të përbashkëta.
Në gjithë këtë aktivitet, Rusia ka mesazhe kyçe. Tani, sigurisht, tema e Ukrainës është në vendin e parë – siç ka qenë për dy vitet e fundit (dhe shumë mund të thonë për dhjetë vitet e fundit).
Në vend të dytë janë të ashtuquajturat vlera tradicionale – një përpjekje për t’u koordinuar me audiencat me mendje nacionaliste në Evropë dhe SHBA. Domethënë me të gjithë ata që janë kundër institucioneve [ndërkombëtare], NATO-s, OKB-së. Qëllimi i tyre është kolapsi i të gjitha këtyre sindikatave. Nëse aleancat shkatërrohen dhe copëtohen, atëherë shanset e Rusisë për t’i mposhtur ato rriten ndjeshëm – si në hapësirën e informacionit, ashtu edhe ekonomikisht dhe ushtarakisht.
Pra, koncepti i “masave aktive” ka të bëjë pikërisht me fitimin përmes fuqisë së politikës, dhe jo përmes politikës së forcës. Këto aktivitete mund të drejtohen kundër një shteti të tërë, institucioneve specifike apo organizatave ndërkombëtare si OKB-ja. Detyra është të ndahen, të vendosen njerëzit kundër njëri-tjetrit, të ndahen në fraksione në mënyrë që ata të mos mund të rezistojnë.
— A ka ndonjë model dhe veçori dalluese në operacionet e ndikimit rus? A janë ata më aktivë në rajone të caktuara apo në kohë të caktuara? Këtë vit, për shembull, herë pas here mbahen zgjedhje në Perëndim…
— Aktorët rusë e kuptojnë intuitivisht se po punojnë me tre audienca kryesore. E para është audienca e tyre e brendshme në Rusi: duke lexuar në rusisht, duke u ulur në platformat ruse, duke ndjekur mediat ruse.
E dyta është diaspora ruse jashtë vendit. Rrëfimet që përdoren shpesh për të janë nacionalizmi rus dhe pikëpamjet pro-ruse për luftën në Ukrainë. Dhe audienca e tretë janë të huajt në mbarë botën, për ta ata [propagandistët rusë] transmetojnë në dhjetëra gjuhë të ndryshme. Për shembull, RT ka programe në shumë gjuhë . Ata gjithashtu mund të përdorin trollët në rrjetet sociale, të kryejnë operacione specifike të hakerimit të të dhënave, rrjedhjet dhe të përdorin agjencitë e inteligjencës.
Në përgjithësi, ky është thelbi i qasjes së tyre, dhe tani, natyrisht, të gjitha përpjekjet janë të përqendruara në narrativat rreth Ukrainës. Këtë vit është krijuar një situatë unike, sepse në shumë vende perëndimore po zhvillohen zgjedhje dhe po zhvillohet lufta politike. Rezultati i këtyre zgjedhjeve do të ndikojë drejtpërdrejt në politikat e jashtme të demokracive të ndryshme, detyra e Rusisë [në këtë kohë] është të çmobilizojë këto vende dhe të minojë mbështetjen e tyre për Ukrainën.
Pra, është një kohë vërtet interesante. Vitin e ardhshëm gjithçka mund të ndryshojë – ndoshta ata [aktorët rusë] do të nxisin histori për politikën evropiane të energjisë ose problemet me mbështetjen e NATO-s në Evropë.
— Çfarë lloj narrative rreth Ukrainës ekzistojnë aktualisht në këtë mjedis?
— Që nga fillimi i një pushtimi në shkallë të plotë, në përgjithësi mbetet i njëjti grup temash. Me kalimin e kohës, ato ndryshojnë pak, por në thelb kanë të njëjtat mesazhe. E para, për audiencën vendase, është kjo: ishte Ukraina që sulmoi Rusinë. Me kalimin e kohës, ajo ndryshoi në “ne po fitojmë në Ukrainë”. Ky mesazh mbështetet vazhdimisht, promovohet edhe në diasporën ruse jashtë vendit.
Përpjekjet kryesore në Evropë tani synojnë minimin e ndihmës për Ukrainën në BE dhe NATO. Kjo arrihet në disa mënyra. Së pari, me ndihmën e tregimeve për refugjatët ukrainas – kjo mollë sherri ka ekzistuar që nga konflikti në Siri. Ata thonë se njerëzit që derdhen në Evropë do të sjellin vetëm telashe në vendet ku kanë ardhur.
Së dyti, ka narrativa për korrupsionin në Ukrainë dhe udhëheqësit e saj të korruptuar. Rusët po përpiqen shumë të promovojnë histori të tilla për të ndikuar në politikën e brendshme të vendeve evropiane që mbështesin Kievin.
Një nëntemë tjetër është një mesazh si “shiko sa shpenzon vendi juaj për Ukrainën dhe sa pak shpenzon për ju”. Kjo është një ide shumë efektive që bazohet në ndjenjat nacionaliste në vendet evropiane.
— Ndoshta keni një shembull specifik se si funksionojnë këto operacione ndikimi? Është e vështirë të imagjinohet se një djalë i zakonshëm që krijoi një llogari të rreme në Twitter mund të arrijë sukses të konsiderueshëm.
– Po, sigurisht, jo gjithçka është kaq e thjeshtë. Do të filloj nga një distancë e vogël, sepse ju prekni një pikë shumë të rëndësishme. Media është ende e fiksuar me bots, histori tetë apo nëntë vite më parë. Kur filluam për herë të parë [studimin e peizazhit mediatik rreth temës] të Sirisë dhjetë vjet më parë, kishim të bënim me llogari të rreme në Facebook dhe Twitter që paraqiteshin si amerikanë. Ata përdorën bot për të shkruar në bloge të shumta, dhe kaq.
Nuk ka asnjë mënyrë që të funksionojë sot. Situata ka ndryshuar shumë gjatë dhjetë viteve të fundit për shkak të disa faktorëve. Së pari, sot të gjithë kanë mundësinë të xhirojnë në smartphone. Pa [bërjen] e një videoje, të bësh ndonjë ndikim të rëndësishëm, veçanërisht në audiencën perëndimore, tani është pothuajse e pamundur. Sot askush nuk do të lexojë postime në blog me një mijë e gjysmë fjalë për Ukrainën. Dhjetë vjet më parë ata do ta kishin lexuar ende dhe, ndoshta, dikush me ndikim do të kishte postuar në Twitter për të. Jo sot. Kjo është arsyeja pse video është kaq e rëndësishme. Por falsifikimi i një videoje është shumë më i vështirë sesa, të themi, të imitosh një amerikan dhe të shkruash disa postime në Twitter në emrin e tij.
Së dyti, gjatë dhjetë viteve të fundit, vetë platformat kanë ndryshuar shumë: më parë, të gjithë ishin në Facebook dhe Twitter, disa shikonin YouTube. Por sot njerëzit kanë tetë ose nëntë llogari në platforma të ndryshme, [serverët e të cilëve ndodhen] në vende të ndryshme. Kjo gjithashtu e ndërlikon shumë mundësinë e ndikimit të jashtëm.
Dhe së treti, shumica e vendeve dhe organizatave të mëdha po përpiqen t’i rezistojnë në mënyrë aktive operacioneve të tilla të ndikimit nga Rusia, Irani ose Kina. Këta tre faktorë kanë ndikuar ndjeshëm në natyrën e fushatave të sotme.
Nëse jap shembuj të operacioneve të suksesshme, grupi që më vjen ndërmend është Storm-1516 , i cili besojmë se është i lidhur me administratën e Presidentit të Federatës Ruse. Ata, për shembull, mund të krijojnë një video me një “bilbilfryrës” i cili do të tregojë për disa teori konspirative në lidhje me korrupsionin e Vladimir Zelensky. Pasi kanë bërë një video, ata do ta publikojnë atë në një kanal të rremë Telegram, që të kujton një botim lokal amerikan, me një emër si “Houston Chronicle”. Ideja e operacionit është që një nga amerikanët apo europianët të hasë videon, të indinjohet nga korrupsioni, ta ripostojë dhe kështu historia të përfundojë në hapësirën e informacionit amerikan.
Ata publikojnë video të tilla rreth një herë në javë. Shpesh ata flasin vërtet për Zelensky dhe korrupsion – dhe disa herë video të tilla fluturuan në hapësirën amerikane të informacionit. Njëri prej tyre tha se Zelensky dyshohet se bleu fshehurazi një jaht, tjetri tha për një lloj skeme korrupsioni. “Ukrainë – korrupsion – Zelensky” është një histori klasike që ata e tregojnë [audiencës perëndimore] gjatë gjithë kohës.
Nga ana tjetër, këto video janë mjaft rrallë të suksesshme. Vetëm herë pas here, kur ato shpërndahen nga një përdorues me një numër të madh abonentësh, ato bien në vëmendjen e [audiencës së tyre të synuar].
— Pyetja ime tjetër ishte se sa të suksesshme janë fushata të tilla. Nëse, siç thoni ju, ata janë larg suksesit, atëherë pse të vazhdoni të angazhoheni në to? A shpresojnë të marrin në sasi?
“Pavarësisht se sa shembuj tregojmë të këtyre operacioneve të ndikimit, njerëzit i shikojnë të gjitha këto dhe thonë: “Epo, kjo është marrëzi.” Si, kush do të binte për këtë? Por gjatë pandemisë, për shembull, reperi Ice Cube ripostoi informacionin e krijuar nga trollët dhe u pa nga miliona njerëz. Nga njëra anë, natyrisht, e gjithë kjo është marrëzi, por ndonjëherë diçka funksionon. Pra, sfida është vetëm të krijosh sa më shumë përmbajtje dhe të shpresosh për më të mirën.
Nga ana tjetër, audienca aktuale është më e arsimuar në këtë drejtim. Nëse në vitin 2016 do t’i kisha thënë dikujt se shërbimet e inteligjencës ruse ishin pas llogarisë së DC Leaks , ata do të më përgjigjeshin: “Ju nuk mund ta dini këtë”. Sot do të më besonin më lehtë: njerëzit janë më të vetëdijshëm [për mundësitë e propagandës], dhe kjo është mirë.
— Çfarë prisni nga operacionet e ndikimit rus në muajt e ardhshëm dhe çfarë po monitoroni?
— Gjëja kryesore që po monitorojmë dhe ajo që i dallon fushatat e Rusisë dhe, meqë ra fjala, Iranit nga të tjerat janë operacionet e hakerimit dhe rrjedhjes së të dhënave. Deri më tani [brenda garës zgjedhore amerikane] nuk e kemi parë këtë. Nëse kjo do të ndodhte, do të bëhej një problem serioz në prag të zgjedhjeve në SHBA.
Gjëja e dytë që po shikojmë është nëse ka një koordinim midis “stuhive” të ndryshme të aktivitetit rus. Tani ata të gjithë po bëjnë diçka, por jo shumë efektive. Dhe nëse ata papritmas fillojnë të koordinojnë veprimet e tyre, duke kuptuar se individualisht janë më të dobët, për ne kjo do të jetë një shenjë se diçka ka ndryshuar cilësisht.
Unë mendoj se ata do të duhet të zgjedhin objektivat e tyre. Tani ata janë aktivë rreth Lojërave Olimpike të ardhshme. Së shpejti do të ketë zgjedhje në Francë dhe në Mbretërinë e Bashkuar . Po ndodh shumë dhe ata duhet të përqendrohen në qëllime specifike – nëse përpiqen të ndikojnë në gjithçka, nuk do të kenë sukses askund. Kështu që ju duhet të zgjidhni.
Më duket se aktorët e ndikimit rus tani po mendojnë se çfarë do të jetë më efektive sesa ngjarjet që po ndodhin tashmë rreth zgjedhjeve. Çfarë mund t’i ofrojnë, për shembull, publikut amerikan që do të ndikojë disi në opinionin e tyre? Një pyetje mjaft e vështirë këtë vit.
– Vërtet, nuk është një detyrë e lehtë.
– Po, nuk është 2016, apo edhe 2020. Ne jetojmë në kohë krejtësisht të ndryshme./meduza
