Njëzet e gjashtë persona nga shtatë vende të ndryshme, duke përfshirë SHBA-në dhe Rusinë, u shkëmbyen dje si pjesë e një shkëmbimi të madh të të burgosurve në Turqi, duke përfshirë reporterin e Wall Street Times Evan Gershkovich. Ky është shkëmbimi më i madh i të burgosurve midis Rusisë dhe Perëndimit që nga Lufta e Ftohtë. Por si ndodhi?
Zyrtarët e CIA-s mbajtën një takim sekret me inteligjencën ruse në një qytet të pazbuluar të Lindjes së Mesme në fund të qershorit për të negociuar një shkëmbim të burgosurish. Këtë herë CIA kishte një ofertë të mirë – Vadim Krasikov, rusin që vrau një burrë në mes të ditës në Berlin dhe po vuante një dënim të përjetshëm në një burg gjerman.
Muaj bindjeje
CIA më parë kishte kërkuar prej muajsh zyrtarët gjermanë që të lironin Krasikovin, i cili besohet se ka lidhje të ngushta me presidentin rus Vladimir Putin. CIA u ofroi rusëve një shkëmbim të Krasikovit me dy amerikanë të burgosur në Rusi me akuza të pabaza për spiunazh: ish-marinsin amerikan Paul Whelan dhe reporterin e Wall Street Journal Evan Gershkovich.
Zyrtarët rusë ia përcollën propozimin autoriteteve në Moskë dhe në fillim të korrikut, pala ruse tha se ishte dakord me marrëveshjen në parim. Më 17 korrik, Moska pranoi zyrtarisht kushtet e shkëmbimit.
Scholz për Biden: Do ta bëj për ty
Që shkëmbimi historik të ndodhte, Biden duhej të bindte kancelarin gjerman Olaf Scholz që të lironte Krasikovin, gjë që nuk ishte detyrë e lehtë. Administrata Biden ka vite që kërkon një mënyrë për të liruar Whelan. Inteligjenca amerikane u takua me inteligjencën ruse në janar 2023 dhe bëri një propozim: dy shtetas rusë të arrestuar në Slloveni në këmbim të Whelan.
Rusia e refuzoi ofertën. Në mars 2023, Gershkovich u arrestua në Rusi, dhe tani rusët po kërkonin një aksion edhe më të madh nga Perëndimi. Administrata Biden ka shkëmbyer tashmë tregtarin e dënuar rus të armëve Viktor Bout për lirimin e basketbollistit Brittney Griner dhe nuk kishte më në paraburgim spiunë rusë të profilit të lartë, shkruan CNN .
Prandaj, zyrtarët filluan të kërkojnë në skenën botërore dhe nisën “diplomaci të qetë”. Në nëntor të atij viti, CIA i bëri një ofertë të re Moskës – katër të burgosur rusë të mbajtur nga Norvegjia, Polonia dhe Sllovenia në këmbim të Whelan dhe Gershkovich.
U bë e qartë – Putini dëshiron Krasikov
Kur Rusia e hodhi poshtë edhe atë propozim, u bë e qartë për amerikanët se Putini donte Krasikov. Së pari, në takimin e G7 në prill 2023, Sekretari amerikan i Shtetit Antony Blinken i paraqiti idenë e lirimit të Krasikov Ministres së Jashtme gjermane Annalena Baerbock.
Por shpejt pasoi një tronditje. Më 16 shkurt 2024, Navalni, të cilin SHBA synonin ta përfshinin në shkëmbim, vdiq në një burg rus. Zyrtarët amerikanë deklarojnë se më pas “gjithçka u ndal” dhe se mbi shkëmbimin mbizotëronte një humor pesimist.
Ata ushtronin presion mbi Slloveninë
Lajmi për vdekjen e Navalny u bë i ditur në hapjen e një konference për sigurinë në Gjermani, ku mori pjesë edhe zëvendëspresidentja amerikane Kamala Harris. Në një takim privat me Scholz, nënkryetari ushtroi presion shtesë në drejtim të lirimit të Krasikov. Gjermania më në fund ra dakord të lironte vrasësin rus në fillim të qershorit.
Por SHBA-të nuk negociuan vetëm me Gjermaninë. Ndërsa ishte në Mynih, Harris kërkoi një takim me kryeministrin slloven Robert Golob, për ta inkurajuar që të fillonte sa më shpejt shkëmbimin, pra lirimin e dy shtetasve rusë që ndodheshin në paraburgim slloven. Në raportin zyrtar nga ai takim, natyrisht që nuk flitet për shkëmbim të të burgosurve.
Vetë Biden bëri presion mbi autoritetet sllovene. Rreth dy javë më parë, presidenti ka telefonuar kryeministrin slloven dhe ka kërkuar përfundimin e marrëveshjes.
