Të paktën 55 qeveri në dekadën e kaluar kanë kufizuar lirinë e lëvizjes për njerëzit, që ata i konsiderojnë si kërcënim, duke përfshirë gazetarët, sipas një raporti të organizatës Freedom House të botuar të enjten.
Qeveritë kufizojnë lirinë e lëvizjes nëpërmjet ndalimeve të udhëtimit, heqjes së shtetësisë, kontrollit të dokumenteve dhe mohimit të shërbimeve konsullore, thuhet në raport. Të gjitha taktikat janë krijuar për të detyruar dhe ndëshkuar kritikët e qeverisë, sipas bashkëautores së raportit, Jessica White.
“Kjo është një lloj taktike që vërtet tregon natyrën hakmarrëse dhe ndëshkuese të disa vendeve”, tha zonja White. Kjo formë shtypjeje “është një përpjekje për të frenuar aftësinë e njerëzve për të folur lirisht nga kudo që ndodhen”.
Bjellorusia, Kina, India, Nikaragua, Rusia, Ruanda dhe Arabia Saudite janë ndër vendet që angazhohen në këtë formë shtypjeje, thuhet në raport. Organizata Freedom House i bazoi gjetjet e saj pjesërisht në intervistat me më shumë se 30 persona të ndikuar nga kufizimi i lirisë së lëvizjes.
Ndalimet e udhëtimit janë taktika më e zakonshme, sipas bashkëautores së raportit të organizatës Freedom House, i cili identifikon të paktën 40 qeveri që pengojnë qytetarët të largohen nga vendi apo të kthehen në vend.
Heqja e shtetësisë është një strategji tjetër, pavarësisht se është e ndaluar nga ligji ndërkombëtar. Qeveria e Nikaraguas në vitin 2023 u hoqi nënshtetësinë më shumë se 200 të burgosurve politikë menjëherë pas dëbimit të tyre në Shtetet e Bashkuara.
Mes tyre ishte edhe Juan Lorenzo Holmann, kreu i gazetës më të vjetër të Nikaraguas, “La Prensa”.
“Më duket sikur nuk ekzistoj më. Ky është një tjetër sulm ndaj të drejtave të mia njerëzore”, i tha ai Zërit të Amerikës pasi u lirua. “Por ju nuk mund të hiqni dorë nga personaliteti i personit. Në kushtetutën e Nikaraguas thuhet se nuk mund të fshini të dhënat personale të një personi ose t’i hiqni shtetësinë. Unë ndihem banor i Nikaraguas dhe ata nuk mund ta heqin atë nga unë.”
Para se të dëbohej nga vendi i tij, Lorenzo kishte kaluar 545 ditë në burg, që gjerësisht shihej si një vendim i motivuar politikisht.
Bllokimi i qasjes tek pasaporta dhe dokumentet e tjera të udhëtimit është një tjetër taktikë. Në një shembull, Hong Kongu në qershor anuloi pasaportat e gjashtë aktivistëve pro-demokracisë, që jetonin në mërgim në Britani.
Në disa raste, qeveritë nuk u lëshojnë pasaporta njerëzve për t’i bllokuar ata në vend. Dhe në rastet kur individi ndodhet tashmë jashtë vendit, ambasadat nuk ua rinovojnë pasaportat për të bllokuar udhëtimin e tyre në vende të tjera, përfshirë kthimin në atdhe. Ambasada e Mianmarit në Berlin, për shembull, nuk ia ka rinovuar pasaportën shkrimtares Ma Thida, e cila jeton në Gjermani. Ma Thida i tha Zërit të Amerikës në fillim të këtij viti se beson se refuzimi për të rinovuar pasaportën është bërë në shenjë hakmarrjeje për shkrimet e saj.
Bashkëautorja e raportit Jessica White tha se rasti i shkrimtares Ma Thida është një shembull klasik i kufizimit të lirisë së lëvizjes. Tani për tani, qeveria gjermane ka lëshuar një pasaportë të rezervuar për njerëzit, që nuk janë në gjendje të marrin një pasaportë nga vendi i tyre, një vendim që zonja White e përshëndeti, por tha se është një praktikë e rrallë.
“Aftësia jonë për t’u larguar lirisht dhe për t’u kthyer në vendin tonë është diçka që në shoqëritë demokratike, njerëzit shpesh e marrin si të mirëqenë. Kjo është një nga të drejtat tona themelore të njeriut, por që minohet dhe shkelet në shumë pjesë të botës”, tha zonja White.
Kufizimet ndaj lirisë së lëvizjes mund të kenë pasoja shkatërruese, duke përfshirë vështirësitë në punësim, udhëtim dhe vizitat e familjes. Ajo që i përkeqëson më tej gjërat është pasoja emocionale, thotë zonja White.
“Kjo ka një ndikim të madh psikologjik”, thotë zonja White. “Shumë nga të intervistuarit përmendin veçanërisht dhimbjen e ndarjes nga familjarët dhe pamundësinë e kthimit në vendin e tyre.”
Në raport, Freedom House u bëri thirrje qeverive demokratike të vendosin sanksione ndaj qeverive që angazhohen në kufizimin e lirisë së lëvizjes.
Bashkëautorja e raportit të organizatës Freedom House, Jessica White thotë se qeveritë demokratike duhet të bëjnë më shumë për të ndihmuar disidentët, duke përfshirë pajisjen e tyre me dokumente alternative të udhëtimit nëse ata nuk mund t’i marrin ato nga vendet e tyre të origjinës
