Shkruar nga: Vlado Vurušić / Jutarnji list
Presidenti serb Aleksandar Vuçiq luan rolin e “të preferuarit” dhe “burrit të madh” të Evropës. Në një kohë të shkurtër në Beograd, ai priti me pompozitet kancelarin gjerman Olaf Scholz dhe presidentin francez Emmanuel Macron, duke fshehur në fakt nga publiku i tij çmimin e atij “reputacioni ndërkombëtar”, në të cilin ai vetë besonte. Dhe kështu, ndërsa nga njëra anë shtron me përbuzje qilima të kuq për fuqitë më të forta evropiane, nga ana tjetër mendon se mund të mburret për rajonin dhe përkul muskujt drejt BeH-së dhe shtrëngon marrëdhëniet me “ustashët”, si në fjalorin politik dhe mediatik të regjimit, duke “rrahur” në Kroaci. Le të themi, ku përzihet ai servilizëm me arrogancë patologjike – sipas sistemit çiklist.
Ai do të marrë në pyetje yllin e popit Severina Vuçkoviç në kufi për pozicionin e saj për gjenocidin në Srebrenicë, por me nënshtrim do të rrotullohet rreth Scholz-it, vendi i të cilit është iniciatori i Rezolutës së OKB-së për Srebrenicën dhe Franca është një nga sponsorët kryesorë të asaj rezolute. që Vuçiq e quan antiserbe. Le të kujtojmë atë cirkun me flamurin në lumin Lindor, por gjithçka u prish, në oborrin tonë, në Severinë dhe në “Ustasha”. Kjo është shumë më e lehtë sesa të luash përballë Scholz-it atë që Vuçiqit i pëlqen më shumë – të dëshmoje se Serbia është e vetmja që udhëheq një politikë të pavarur. Por a është një politikë racionale dhe sa kushton?
Marrëveshje të shtrenjta
Vuçiq nënshkruan marrëveshje të shumta të shtrenjta dhe marrëveshje me liderët gjermanë dhe francezë – minierat e litiumit për nevojat e industrisë gjermane të automobilave, blerjen e pajisjeve të shtrenjta ushtarake me vlerë disa miliardë euro, njoftimin për ndërtimin e termocentraleve bërthamore të cilat, gjoja, sipas disa burimeve, fsheh një fusnotë shumë të ndërlikuar dhe të pakëndshme për ruajtjen e mbetjeve bërthamore të njerëzve të tjerë (në këtë rast francez) në peizazhet serbe, dhe e gjithë kjo për të fituar favorin e Brukselit për të mos e “mbytur” atë për sanksionet kundër Rusisë, dhe sidomos jo për shkak të problemeve me gjendjen e të drejtave dhe lirive demokratike, mediatike dhe të njeriut në vetë Serbinë, duke shpresuar se për këtë, ai do të shohë përmes gishtave politikën e tij agresive të “botës serbe” ndaj rajonit, në radhë të parë BiH dhe veçanërisht Mali i Zi.
Dhe për këtë lind pyetja – cili është pragu i tolerancës së BE-së ndaj regjimit autoritar të Vuçiqit dhe planeve të tij “pushtuese” për rajonin? A do të bëhet Serbia për shkak të premtimeve dhe “marrëveshjeve” (euforike) me Perëndimin, së bashku me politikën destabilizuese të frikës që mbjell në rajon, në të njëjtën kohë “bomba” dhe problemi më i madh mjedisor i rajonit që kërcënon jo vetëm pasurine serbe por edhe rrjedhat ujore dhe pyjet fqinje për shkak të minierave të litiumit dhe depozitimit të mundshëm të mbetjeve bërthamore. A po bëhet Serbia e Vuçiqit një landfill “shpërthyes” evropian i armatosur mirë dhe një ndotës prioritar i mjedisit? Vuçiq padyshim arriti në përfundimin se ardhja e Scholz-it dhe Macron-it dhe marrëveshjet e bashkëpunimit me ta i japin dorë të lirë për t’u “vendosur” si “baja” kryesor në rajon.
Linja e rezistencës më të vogël
Nga njëra anë, konflikti me Kroacinë gjithmonë ndeze (është e njëjta në drejtim të kundërt) për nevoja të brendshme, dhe përveç largimit të vëmendjes nga litiumi, centralet bërthamore deri te Kosova, kështu, për shembull, për shkak të arrestimit të Sevës, doli nën radarin se edhe serbët nga Kosova do të duhej të kishin patentë shoferi me shenjat e shtetit të Kosovës, prandaj një vit më parë Vuçiq ishte gati të “hynte në luftë” me NATO-n dhe të mbronte “sovranitetin serb”, dhe tani nuk është as një lajm i rastësishëm në media. Edhe Vuçiq po armatoset, kështu që tha se vetëm këtë vit do të ndajë 740 milionë euro për armatim dhe me Macron u mor vesh që të blejnë 12 avionë Rafale (siç ka edhe Kroacia), vlera e të cilave është më shumë se tre miliardë euro. Dhe përveç termocentraleve bërthamore të përmendura tashmë, të cilat do t’i ndërtonin kompanitë franceze, por me një marrëveshje të paqartë në lidhje me depozitimin e mbetjeve nga Franca, Vuçiq i dha Macronit gjithashtu që francezët të mos i ndërtonin vetëm metronë e Beogradit, por gjithashtu e menaxhojnë padiskutim më pas, ashtu siç do të menaxhojnë të huajt minierat e litiumit.
Për më tepër, Perëndimi, për shkak të agresionit rus dhe problemeve që rrethojnë Ukrainën, që për ta është një prioritet dhe problem “numero uno”, nuk dëshiron të ziejë në Ballkan, i cili gjithsesi është një krizë potenciale e vazhdueshme dhe ata besojnë. se Vuçiq do të ishte i dobishëm për ta, pasi linja e rezistencës më të vogël dhe lojtari i bindur mund të ishte i dobishëm. Vuçiq ofroi të pranohej nga Evropa si një lloj valvul sigurie. Domethënë, taktika e tij është të paraqitet në Bruksel si garantuesi i vetëm, d.m.th që vetëm ai mund t’i përmbushë “marrëveshjet” nga nxjerrja e litiumit deri tek Kosova dhe më gjerë, por që së pari të mos e kundërshtojnë për shkak të situatës në Serbi, dhe së dyti që i jepen koncesione” në rajon. Ai u jep atyre koncesione për litiumin dhe ruajtjen e mbeturinave, ata i japin atij koncesione në lidhje me Republikën Srpska dhe Malin e Zi (le të themi të paktën aq sa Mali i Zi nuk lejohet në BE para Serbisë, dhe mundësisht aspak) dhe një dorë të lirë në lidhje me ” tensioni” me Kroacinë, d.m.th që ai pranon primatin në “zonën tonë”, kur tashmë është kaq i hapur ndaj nevojave të lojtarëve kryesorë europianë. Politikani dhe politologu i pavarur serb Balsha Bozhoviq thotë se pushtimi rus i Ukrainës ndikoi në qëndrimin e BE-së ndaj Vuçiqit. Bozhoviç thekson se Vuçiq haptazi doli në anën e regjimit të Putinit, duke pritur një fitore të shpejtë për Rusinë.
Një tjetër front
Prandaj Perëndimi u drodh nga mendimi se do të hapej një front i dytë në kontinentin evropian, në Ballkanin Perëndimor dhe për këtë e shikonin Vuçiqin me gishta, të cilin ai e përdori me mjeshtëri. Është e ngjashme, vëren Bozhoviq, me litium. Domethënë, në krizat e mëdha, e sidomos në ato që ai vetë i shkakton, Vuçiq paraqitet dhe ofrohet si zgjidhje. Ai vendos themelet e krizës dhe më pas ofron veten për ta zgjidhur atë. Është e njëjta gjë me litiumin.
– Ka një nevojë të madhe për litium në botë dhe Vuçiq edhe një herë ndjeu një mundësi për të rrëmbyer diçka për vete. Ai u tregoi qeverive perëndimore se për të disatën herë është bashkëbiseduesi i vetëm në Serbi sepse opozita ra në një narrativë antiperëndimore, që është kurthi i vjetër i Vuçiqit – thotë Bozhoviq.
Sipas mendimit të tij, Vuçiq është një mjeshtër i gënjeshtrës dhe i manipulimit, i cili nuk ndalet në asgjë, sepse ai do të përfitojë nga çdo krizë dhe do të bëjë gjithçka vetëm për të siguruar pavarësinë e tij nga kontrolli perëndimor në Serbi dhe fuqi për qëllimet e tij të politikës së jashtme. , të cilat nuk janë gjë tjetër veçse rrezikojnë sovranitetin dhe integritetin territorial të shteteve fqinje. Presidentja e Komitetit Serb të Helsinkit, Sonja Biserko, thotë se në kontekstin aktual gjeostrategjik, kur mbizotërojnë kriteret dhe prioritetet e tjera, demokracia, të drejtat e njeriut, liria e mediave dhe mendimi kritik, të cilat praktikisht mungojnë në Serbinë e Vuçiqit, mbeten në plan të dytë. Por është e qartë se për shkak të disa interesave të saj “më të larta”, BE-ja do të mbyllë një sy, të paktën për një kohë, dhe për këtë arsye Biserko beson se këto vizita të rëndësishme tregojnë për një strategji më të gjerë të Brukselit ndaj Serbisë, e cila është ajo. “Çfarë lidhjesh më të thella me Perëndimin”.
“Marrëveshja për bashkëpunim ushtarak me Francën, blerja e Rafale-s dhe marrëveshja për energjinë është një lidhje e rëndësishme strategjike për Perëndimin”, thekson Biserko, i cili vëren se Perëndimi sheh në të një partner që “dorëzon” Kosovën, e tani edhe ata. kontratat e “biznesit”. Por ajo beson se përkundër faktit se Perëndimi po përpiqet të zvogëlojë ndikimin rus në Serbi dhe përkundër të gjitha këtyre vizitave dhe përparimeve të profilit të lartë në Beograd, Vuçiq ka ende hapësirë për balancim midis Lindjes dhe Perëndimit. Në të njëjtën kohë, kjo i jep atij hapësirë për të vepruar autoritar në vetë Serbinë dhe për të shkatërruar të gjithë ata që e kundërshtojnë, siç janë protestuesit kundër minierave të litiumit.
Balsha Bozhoviq thotë se regjimi në Serbi po kërkon që Perëndimi të njohë dy gjëra – “lidershipin në rajon” dhe pavarësinë nga Perëndimi. Por si gjithë nacionalizmi serbomadh, sipas Bozhoviqit, lidershipi i Vuçiqit nënkupton se Serbia do të ishte “xhandari i rajonit”. Biserko thekson se, megjithatë, Serbia perceptohet si faktori kryesor i (jo)stabilitetit të rajonit dhe në këtë kuptim gëzon një status të veçantë me komunitetin perëndimor. Problemet e situatës aktuale në rajon ajo i sheh në politikën e Perëndimit që nga vitet ’90.
– Perëndimi, pra SHBA-të e ndaluan luftën, por zgjidhjet e tyre paqësore të bazuara në kritere etnike mbetën shkaku kryesor i destabilitetit në rajon. Zgjidhje të tilla të dorës së dytë i përshtateshin Beogradit, i cili me kalimin e kohës vazhdoi realizimin e ‘botës serbe’, vetëm me mjete të tjera. Fatkeqësisht, Perëndimi e toleroi këtë gjë që kontribuoi në destabilizimin e Bosnje-Hercegovinës, pushtimin e heshtur të Malit të Zi dhe minimin e pavarësisë së Kosovës – thotë Biserko.
– Regjimi kërkon njohje nga Perëndimi, të cilin e konsideron leje për të bërë atë që do në rajon, pra për të vazhduar me zbatimin e projektit ‘bota serbe’, i cili është sinonim i ‘Serbisë së Madhe’. Vuçiq nuk po kërkon që Serbia të jetë lidere në arsim, shkencë, kulturë, demokraci apo shtet ligjor, ai kërkon dorë të lirë për të qenë ‘minifuqia ushtarake’ më e fortë në rajon, për të rikthyer statusin nga koha e Sllobodan Millosheviqit, dhe kjo do të jetë – ‘një faktor stabiliteti në Ballkan’. Për Vuçiqin, kjo do të thotë pozitë e pavarësisë në raport me Perëndimin në nivelin e brendshëm dhe pozitën e një polici në rajon në nivelin e jashtëm. Nacionalizmi serb kultivon një partneritet me Rusinë dhe Kinën, i cili bazohet në një vizion të përbashkët antiperëndimor për zhvillimin e atyre vendeve dhe shoqërive të tyre. Serbia nuk ka partneritet botëkuptimor me Perëndimin, ajo vetëm negocion me Perëndimin për hir të interesave të mëdha shtetërore serbe – thekson Biserko dhe shton se kjo “i jep hapësirë Vuçiqit të sillet me arrogancë në rajon dhe ta mbajë rajonin në tension i vazhdueshëm me narrativën e tij toksike”.
Biserko përmend se agresioni i Rusisë kundër Ukrainës e ka rikthyer Perëndimin në Ballkan kryesisht si një çështje sigurie, por ai citon një deklaratë të fundit të David Kanin, një ish analist i CIA-s dhe tani një pedagog në Universitetin John Hopkins, i cili thotë se në këtë pikë ai është në favor të Shtëpisë së Bardhë, gjëja më e rëndësishme është që “Ballkani të mos krijojë ndonjë krizë të re të paktën në 70 ditët e ardhshme”, pra deri në zgjedhjet presidenciale.
– Serbia, gjegjësisht Vuçiqi me mjeshtëri e përdori sjelljen e tillë të Perëndimit duke realizuar marrëdhënie të veçanta me Gjermaninë dhe Francën, me të cilat bën kontrata që janë një lloj mbështetjeje për të. Domethënë, ndërsa nga njëra anë ai ka nevojë dëshpërimisht për përfitimin e Perëndimit (financiar dhe për të mbyllur sytë para mbretërimit të tij të terrorit), qëllimi i Vuçiqit është të bindë serbët se ata janë të kërcënuar dhe se hapja drejt Evropës në fakt i bën ata. më shumë dëm sesa mirë. Por nuk duhet ngatërruar me litiumin dhe nuklearët, ndërkohë që ka ‘ustashë’ dhe ‘islamistë’ dhe ‘shiptarë’ të lagjes që punojnë në kokën e Serbisë. Prandaj, në këtë kontekst, Vuçiqit i duhet një konflikt, qoftë edhe verbal dhe i karakterit lokal, me Kroacinë, qoftë edhe simbolikisht mbi kurrizin e një spiuni prozaik kroat, për të cilin as VAR-i nuk mund t’i vendosë kufirin nëse ishte. ose nuk ishte në brendësi, ose duke e mbajtur këngëtaren popullore në kufi. Por gjithsesi kjo nuk ka rëndësi – ajo që ka rëndësi është rreziku nga armiku më i dashur i Serbisë. Regjimi i Vuçiqit – vazhdoi Bozovic – është shumë i shqetësuar për shkak të rritjes së aktivitetit të vërejtur të Kroacisë në rajonin e Ballkanit Perëndimor. Vitin e fundit Kroacia ka qenë shumë prezente dhe i ndjek në mënyrë aktive ngjarjet, sidomos kur bëhet fjalë për situatën politike në Mal të Zi. Kjo rezultoi në sanksione kundër bashkëpunëtorëve më të afërt të Vuçiqit në Mal të Zi, një veprim diplomatik që demonstroi forcën politike të Kroacisë. Kjo nuk e rrezikoi rrugën evropiane të Malit të Zi, por Kroacia dërgoi shumë saktë mesazhin se i dallon interesat kombëtare malazeze nga interesat e regjimit nga Beogradi dhe satelitët e tij në Mal të Zi. Ky ishte një mesazh i qartë nga Kroacia për Vuçiqin se ai nuk mund të bëjë çfarë të dojë në Mal të Zi dhe se nuk do të shikojë në heshtje sesi nacionalizmi serbomadh kthehet në Debeli Brijeg. Prandaj është e rëndësishme që Vuçiq të kapërcejë Kroacinë në aspektin ekonomik dhe armatimi, në mënyrë që në sytë e liderëve perëndimorë, ai të mbahet si një minifuqi ushtarake rajonale, të cilës do t’i bëhen lëshime të ndryshme.
Për sa kohë që Kroacia është e fortë dhe aktive në rajon, kjo do të nënkuptojë rrezik për interesat e nacionalizmit serbomadh dhe interesave personale të Vuçiqit – na thotë Bozhoviç, duke shpjeguar pse pikërisht tani, nën hijen e vizitave të Scholz-it dhe Macron-it, tensione të reja kanë ardhur. lindur në marrëdhëniet me Zagrebin. – Sulmet ndaj Kroacisë – vëren Bozhoviq – kanë qenë konstante në politikën serbe për dekada, por këto sulme të fundit kanë një dozë të re nervozizmi.
Një marrëdhënie jo kritike
Sonja Biserko na kujton se Beogradi e ka perceptuar gjithmonë Zagrebin si rival dhe pengesë në arritjen e aspiratave të tij rajonale.
“Marrëdhëniet ndërmjet Kroacisë dhe Serbisë janë të rënduara nga e kaluara e afërt, por edhe nga fakti që Kroacia është anëtare edhe e BE-së edhe e NATO-s”, thotë Biserko. Sipas saj, me ardhjen e Vuçiqit në pushtet në vitin 2012, marrëdhëniet ndryshuan në mënyrë drastike dhe aksi Zagreb – Beograd (i cili u krijua pas vitit 2000) u shua dhe aksi i ri – Budapest – Beograd u intensifikua, i cili gjithnjë e më shumë paraqet problem edhe për BE-në. , për shkak të autoritarizmit dhe qëndrimit jokritik në të dy vendet ndaj agresionit rus kundër Ukrainës.
– reagoi Vuçiq me nervozizëm dhe në mënyrë afektive dhe duke vendosur ta ngacmonte Severina Vuçkoviqin në kufi, në fakt tregoi gjithë inferioritetin dhe dobësinë e tij. Kjo nuk do të thotë se Vuçiq do të ndalet me kaq, pasi nesër do të përgjigjet për të treguar dominimin e tij, duke përdorur të gjitha mjetet e lejuara dhe të ndaluara në atë përballje – përfundon Balsha Bozhoviq.
