“Udhëheqësit e komuniteteve lokale, të cilët vendosën të mos marrin pjesë në programe, ua mohuan banorëve të tyre mundësinë për zhvillim ekonomik dhe një jetë më të mirë,” i tha RSE Zyra për Marrëdhënie me Publikun.
Imagjinoni që dikush ju jep 25,000 euro dhe mbështet punën e kompanisë suaj, pa kërkuar asgjë në këmbim.Një ndihmë të tillë ka marrë edhe kompania “Agroplus” nga Prijedori, në veriperëndim të Bosnjë-Hercegovinës, e cila merret me kultivimin e frutave dhe shitjen e produkteve për fermerët.
“Në vitin 2019 kërkuam ndihmë për të ndërtuar një frigorifer modern për fruta. Shuma në vetvete nuk është e vogël, kështu që këto fonde ishin shumë të mirëseardhura dhe kishin shumë rëndësi për ne në atë kohë. Këtu tani jemi duke korrur, temperatura është gati 40 gradë Celsius, dhe pa frigorifer do të kishim problem serioz se ku t’i ruanim ato mollë derisa të shiten”, tha për Radion Evropa e Lirë Dragan Zorniq, drejtor i kompanisë Agroplus. (RSE) .
Ajo kompani mori gjysmën e shumës nga Agjencia Amerikane për Zhvillim Ndërkombëtar (USAID), përmes programit “Diaspora invest”, qëllimi i të cilit është të stimulojë BiH. diaspora të investojë në atdhe.
Gjysma tjetër ka ardhur nga buxheti i Komunës së Prijedorit, sepse bashkësitë lokale janë partnerë në këtë projekt, i cili ekziston që nga viti 2017.
Megjithatë, këtë vit, biznesmenë të shumtë nga Bosnja dhe Hercegovina do ta bëjnë këtë subjekteve të Republika Srpska u mohohet mundësia për të marrë grante të USAID-it.
Gjegjësisht, dhjetë komunitete lokale nga ky subjekt në mënyrë “absurde” hoqën dorë nga bashkëpunimi me USAID-in. Nëntë prej tyre drejtohen nga anëtarët e Aleancës qeverisëse të Social Demokratëve të Pavarur (SNSD) të Milorad Dodik, dhe e dhjeta nga partneri i koalicionit të Dodik, United Srpska.
Ambasada e Shteteve të Bashkuara të Amerikës në BeH, siç i thanë Radios Evropa e Lirë, akuzon Milorad Dodik, presidentin e njësisë së RS-së, se ushtron presion mbi kuadrot e partisë së tij në komunitetet lokale që të heqin dorë nga bashkëpunimi me USAID-in.
RSE kontaktoi autoritetet në të dhjetë komunitetet lokale, por shumica e tyre refuzuan të flasin për këtë temë.
Dodik, fëmijët e tij Igor dhe Gorica dhe bashkëpunëtorë të shumtë janë nën sanksionet e SHBA për “veprimtari anti-Dayton, korruptive dhe antidemokratike”.
Nga partia e Dodikut thonë se nuk kanë nevojë për mbështetjen e USAID-it, sepse “ndihma e ofruar nga ambasada amerikane nuk ka efekte reale, por është reduktuar në trajnime dhe propagandë”. Ata shtojnë se “nuk ka diasporë boshnjake”, gjegjësisht interesohen vetëm për “diasporën serbe”.
Argumentet e Ambasadës Amerikane kundër Milorad Dodik
Dhjetë komunitete lokale, të cilat u zgjodhën për të marrë pjesë në programet “Diaspora Invest” dhe “Qeverisja Lokale”, hoqën dorë papritmas nga bashkëpunimi, pasi u pranuan në një ose në të dyja programet mbështetëse të lartpërmendura, tha Zyra e Marrëdhënieve me Publikun e SHBA për ambasadat e RSE.
Ata shtojnë se këto janë komunitete lokale: Çelinac, Foça, Gradishka, Laktashi, Nevesinje, Petrovo, Prnjavor, Srbac, Zvornik dhe Stanari, dhe se fondet dhe mbështetja për këtë arsye janë devijuar në komunitetet e tjera lokale.
Nuk ka të dhëna zyrtare për numrin e të papunëve në komunat e përmendura që kanë braktisur projektet. Paga mesatare neto varion nga 1,061 marka (rreth 540 euro) në Petrovë deri në 1,575 marka (rreth 805 euro) në Stanari, sipas të dhënave nga Enti i Statistikave të RS.
“Udhëheqësit e komuniteteve lokale, të cilët vendosën të mos marrin pjesë në programe, u mohuan banorëve të tyre mundësinë për zhvillim ekonomik dhe një jetë më të mirë. Deri më tani, programi ‘Diaspora Invest’ ka mbështetur 55 kompani në entitetin e RS, e cila ka sjellë më shumë se 20 milionë dollarë investime të diasporës në sektorin privat dhe hapjen e më shumë se 920 vendeve të punës”, thuhet në raportin e Marrëdhënieve me Publikun. Zyra për RSE.
Ata sqarojnë se përmes programit “Qeverisja Lokale” në vitet e kaluara janë zgjidhur çështje të rëndësishme për komunitetet lokale si siguria, mjedisi dhe transparenca e fondeve buxhetore.
“Për fat të keq, ka ende shefa/kryetarë bashkie në RS, për të cilët është një përparësi më e lartë të kënaqin Milorad Dodik dhe interesat e tij të ngushta politike sesa të përmirësojnë komunitetet e tyre,” i tha ambasadës RSE.
Shefat e Dodikut, në pjesën më të madhe, pa koment
Milorad Dodik nuk iu përgjigj thirrjes së RSE për të komentuar pretendimet e ambasadës amerikane, por Miroslav Vujičić, anëtar i SNSD-së në Dhomën e Përfaqësuesve të Parlamentit të Bosnjë-Hercegovinës, foli për këtë temë për RSE.
“Shumica e projekteve që vijnë nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe financohen përmes ambasadës nuk kanë asnjë efekt konkret, pra nuk sjellin asgjë konkrete. Më thoni një bashki të vetme ku kanë investuar në ndonjë projekt infrastrukturor”, thotë ai.
Ai shpjegon se për të është e pakuptueshme që njerëzit që jetojnë jashtë vendit për një periudhë të gjatë kohore të investojnë në Bosnjë dhe Hercegovinë dhe shton se nuk ka diasporë boshnjake, por vetëm diasporë boshnjake, kroate dhe serbe.
“Ndoshta kryetarët e SNSD-së e kuptuan atë që po thosha, kështu që ata nuk morën pjesë në projekte”, thotë Vujiçiq, duke shtuar se kryetarët e këtyre komuniteteve lokale kanë “liri të caktuar për të punuar dhe vepruar në kuptimin partiak”, dhe se Sipas tij, “nuk ka pasur atë lloj presioni” për të cilin flet ambasada amerikane.
Kryetari i Komunës së Srbac, Mlagjan Dragosavljeviq, në një bisedë të shkurtër telefonike ka mohuar për RSE se kjo bashkësi lokale është tërhequr nga projekti dhe se ka pasur presion nga Milorad Dodik.
“Nuk ka pasur presion nga askush dhe do të ishte absurde nëse do të kishte. Ky informacion nuk është i saktë, të paktën për sa i përket komunitetit tim lokal”, tha Dragosavljević për RSE, duke refuzuar të shtjellojë arsyet e dorëheqjes së tij.
Për këtë temë nuk kanë pranuar të flasin edhe kryetarët e tjerë, ndërsa përgjigjet me shkrim kanë ardhur vetëm nga Laktashi dhe Gradishka.
Qyteti i Laktashi ka aplikuar për projektin e USAID-it për të ndihmuar vetëqeverisjen lokale për të përmirësuar shërbimet, për të ndërtuar një mjedis më të favorshëm biznesi dhe bashkëpunim më të mirë me shoqërinë civile dhe sektorin privat, por “më pas u konstatua se aktivitetet e projektit mbivendosen. në masë të madhe me aktivitetet e projekteve të tjera në të cilat është përfshirë qyteti”, thuhet në përgjigjen për RSE.
Qyteti i Laktashi zhvillon aktivitete të ngjashme me Programin e Kombeve të Bashkuara për Zhvillim (UNDP) dhe Dhomën e Tregtisë të Republikës së Serbska.
“Për të mos dublikuar aktivitetet dhe për të përsëritur diçka që kemi bërë tashmë, vendosëm të mos marrim pjesë në projektin e USAID-it, sepse i referohet vetëm mbështetjes teknike për komunitetet lokale, të cilën tashmë e marrim përmes disa programeve dhe projekteve. thuhet në përgjigjen, me shtimin se qyteti i Laktashi ka shprehur interesim për bashkëpunim të ardhshëm me USAID-in.
Zoran Axhiq, kryetar i komunës së Gradishkës, deklaroi se kjo bashkësi lokale “me shumë entuziazëm e ka pranuar lajmin se është pranuar në programin investues të Diasporës, por se është detyruar të tërhiqet nga pjesëmarrja pas shqyrtimit të hollësishëm”.
Si arsye kryetari Adžić përmendi inflacionin global, mungesën e mjeteve buxhetore për pjesëmarrje në program dhe mungesën e numrit të mjaftueshëm të punëtorëve, duke pasur parasysh se Gradishka merr pjesë në 16 projekte të tjera ndërkombëtare.
Adžić theksoi bashkëpunimin e mirë të mëparshëm me USAID-in për “një numër projektesh të rëndësishme, duke pranuar se ato “kontribuuan drejtpërdrejt në zhvillimin e Gradiška”, duke përfshirë ndërtimin e një impianti për trajtimin e ujërave të zeza në zonën industriale, i cili “përmirësoi ndjeshëm standardet mjedisore, dhe mundësoi zhvillimin e mëtejshëm dhe tërheqjen e investitorëve”.
USAID gjithashtu, sipas Axhiqit, ofroi trajnime për të rinjtë për të punuar në industrinë e drurit dhe metalit dhe ndihmoi në përmirësimin e administrimit të Gradiskës, në mënyrë që qytetarët dhe ekonomia të marrin shërbimet më të mira publike të mundshme. Ai shton se shpreson dhe pret bashkëpunim të mundshëm në të ardhmen.
Çfarë thonë OJQ-të dhe opozita?
RSE ka kontaktuar me dhjetë përfaqësues të opozitës në kuvendet e komuniteteve të lartpërmendura lokale. Të gjithë ata deklaruan se nuk ishin në dijeni se administrata e tyre lokale ka aplikuar fare për projektet e USAID-it dhe as që ka hequr dorë prej tyre.
Ata theksojnë se arsyet do të interesohen në seancën e radhës të kuvendit komunal apo të qytetit.
Vitomir Kuzmanoviq punon në organizatën joqeveritare “Grozd” në Celinac, e cila i kushtohet zhvillimit lokal. Ai po ashtu ka thënë se nuk ka informacion për tërheqjen e kësaj komune nga projektet e USAID-it.
Më pas, shton ai, është interesuar dhe ka marrë informacion se Komuna e Çelinacit “është tërhequr nga projektet për shkak të mungesës së mjeteve në buxhet për bashkëfinancimin e tyre”.
Ai thekson se është turp që komuniteti lokal të mos marrë pjesë në projektin “Diaspora invest”, sepse shumë banorë të Celinacit jetojnë dhe bëjnë biznes me sukses në mbarë Evropën.
“Lidhja me ta sigurisht që do të jepte përfitime të mëdha në drejtim të zgjerimit të tregut, kontakteve të reja të biznesit dhe investitorëve të rinj në komunitetin lokal, gjë që sjell me vete punësime të reja dhe një standard më të mirë”, tha Kuzmanoviç për RSE.
Ai shton se me tërheqjen nga pjesëmarrja, komuna “dërgon një mesazh të keq për donatorët”.
Cilat janë qëllimet dhe efektet e projekteve të USAID-it?
Nëpërmjet projektit “Diaspora Invest”, kompanitë vendore kanë mundësi të marrin ndihmë financiare një herë dhe të pakthyeshme në shumën deri në 70 mijë marka (35 mijë euro).
Kushti është që kompania të jetë themeluar brenda tre viteve të fundit, dhe një nga bashkëpronarët e kompanisë të vijë nga diaspora, përfshirë Serbinë, Kroacinë dhe Malin e Zi.
Gjysma e shumës sigurohet nga USAID-i, ndërsa gjysma nga komuniteti lokal dhe përveç ndihmës financiare, USAID-i ofron edhe trajnime për kompanitë, si dhe mbështetje teknike dhe profesionale.
“Gjatë shtatë viteve të fundit kemi punuar pa u lodhur dhe kemi ofruar mbështetje për mbi 200 kompani nga diaspora, të cilat janë në fazat e hershme të biznesit të tyre. Ato kompani kanë krijuar mbi 2800 vende pune në 74 komunitete lokale, një numër i konsiderueshëm i të cilave janë në zona të pazhvilluara”, thotë Emily Coffman Krunić, zëvendësdrejtoreshë e misionit të USAID-it në Bosnje dhe Hercegovinë, në faqen e këtij projekti.
Projekti mbështetet në diasporën boshnjake, e cila numëron të paktën dy milionë njerëz, shumë prej të cilëve janë shumë të kualifikuar dhe të suksesshëm ekonomikisht. Bh. diaspora mban lidhje familjare me vendlindjet e tyre, siç dëshmohet nga transfertat e diasporës në Bosnje dhe Hercegovinë, të cilat i kalojnë 1.8 miliardë dollarë.
Projekti i dytë i USAID-it “Qeverisja lokale” u lançua në tetor 2022. Përmes tij, USAID-i përpiqet të ndihmojë administratat lokale në BiH që të planifikojnë, menaxhojnë dhe ofrojnë shërbime më të mira publike dhe të rrisin transparencën dhe përgjegjësinë ndaj qytetarëve dhe bizneseve.
Projekti pesëvjeçar i asistencës së pushtetit vendor kap vlerën e 12.8 milionë dollarëve amerikanë, me qëllim forcimin e 30 komuniteteve vendore të përzgjedhura, duke u ofruar atyre mbështetje financiare dhe teknike.
Ndër të tjera, projekti synon të fuqizojë qytetarët, organizatat joqeveritare dhe bizneset për të ndikuar në proceset vendimmarrëse, për të kërkuar ndryshime pozitive dhe për të kërkuar llogari nga zyrtarët komunalë.
