Fillimisht policia, pastaj ministritë e Kosovës në institucionet në veri të Kosovës, të cilat (deri para pak kohësh) qe me heret ishin në sistemin serb dhe më pas njoftimet gjithnjë e më të zhurmshme për hapjen e urës në Ibër.
Tensionet e pandërprera në Kosovë në muajin e fundit morën një vrull të ri.
Në mesin e tyre, Miroslav Lajçak, përfaqësuesi special i Bashkimit Evropian për dialogun ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës, erdhi në Serbi pas vizitës së tij në Kosovë.
Si arsye për vizitën e tij, diplomati sllovak përmendi “përgatitjen e takimit të radhës në kuadër të dialogut për normalizimin e marrëdhënieve”, i cili ka kohë që vazhdon.
Nuk dihet ende se kur mund të zhvillohet raundi i ri i takimeve të Brukselit, por kryeministri serb Millosh Vuçeviq i pret ato “shumë shpejt”.
Takimi i fundit i negociatorëve kryesorë është mbajtur më 2 qershor.
Në fund të të njëjtit muaj ka pasur takime të nivelit më të lartë, por jo takim të drejtpërdrejtë mes presidentit të Serbisë, Aleksandar Vuçiq, dhe kryeministrit të Kosovës, Aljbin Kurti.
Lajçak tani u takua fillimisht në Prishtinë me kreun e ekipit negociator të Prishtinës, Besnik Bisljimi dhe më pas në Beograd me Vuçiqin.
Pas bisedës nuk pati asnjë fjalim të përbashkët për media, përveç një njoftimi të shkurtër të Vuçiqit se “në 72 orët e ardhshme” do të bëjë të ditur “atë që kërkon Serbia”.
Ai i quajti ngjarjet e fundit në Kosovë “sulm brutal ndaj popullatës serbe”, të cilin Kurti e mohon, duke folur mbi të gjitha për “integrimin e serbëve” në sistemin e Kosovës.
Në ndërkohë, Lajçak u shfaq edhe në rrjetet sociale, duke thënë se Vuçiq “i ka shprehur shqetësim serioz për situatën e serbëve të Kosovës”.
Përfaqësuesit e bashkësisë ndërkombëtare kanë dënuar vazhdimisht “veprimet e njëanshme të autoriteteve të Kosovës”.
Çfarë po ndodh në Kosovë?
Institucionet në veri të Kosovës
Dy javë më parë, policia e Kosovës hyri në institucionet në veri të Kosovës – në Leposaviq, Mitrovicë të Kosovës, Zveçan dhe Zubin Potok – ku jeton shumica e popullsisë serbe.
Fjala është për institucionet që vazhduan të funksionojnë sipas sistemit serb pas konfliktit të forcave të sigurisë serbe dhe UÇK-së në vitin 1999.
Prishtina nuk i njeh dhe i quan “paralele”.
Zyrat e Fondit PIO, Zyra për Kosovë dhe Metohi, Qarku Administrativ Kosovë-Mitrovkë dhe Qendra për Punë Sociale u mbyllën dhe pasuan seancat dëgjimore të krerëve të atyre institucioneve.
Nga ndërtesat janë nxjerrë të gjitha pajisjet dhe dokumentacioni, kryesisht kompjuterët, raporton Kossev.
“Nuk ka vend për punë ilegale dhe shërbime paralele,” thanë në atë kohë Ministri i Policisë së Kosovës Dželjalj Sveçlja dhe ministri i Vetëqeverisjes Lokale Eljbert Krasnić .
Një ditë më vonë, disa institucione të Kosovës u vendosën në një pjesë të këtyre objekteve: Ministria e Punëve të Brendshme, Administrata e Vetëqeverisjes Lokale dhe Financat e Punës dhe Transfereve.
Përfaqësues të disa shoqatave serbe ndërkohë kanë bllokuar vendkalimet ndërmjet Kosovës dhe Serbisë.
Protestuan edhe punonjësit e ish-institucioneve serbe, të cilët deklaruan se mbijetesa e tyre është e kërcënuar dhe se nuk kanë me çfarë të jetojnë.
“Të gjithë ata që kanë probleme dhe kundërshtime duhet t’i drejtohen organeve kompetente”, tha Kurti , duke shtuar se kryetari i komunës së Mitrovicës së Veriut, Erden Atiq, “është gjithmonë i gatshëm të pranojë qytetarët dhe t’i zgjidhë problemet e tyre”.
Atić u bë kryetar komune në vitin 2023, pas zgjedhjeve që u bojkotuan nga serbët, prandaj nuk ia njohin autoritetin dhe kur u emërua në këtë post, pati trazira të mëdha.
Kurti dëshiron shkatërrimin dhe persekutimin e popullit serb, kjo është e qartë për të tjerët”, tha Vuçiq pas takimit me Lajcak.
Heqja e 5800 vendeve të hershme do të thotë që njerëzit nuk mund të martohen më, të divorcohen, të marrin një certifikatë vdekjeje, gjë që mund ta bëjë kushdo në botën moderne.
Fshirja e organeve komunale serbe është vazhdimësi e veprimeve të ngjashme të autoriteteve kosovare në muajt e fundit.
Deri para pak kohësh dinari ishte në qarkullim në zonat serbe, por ai u hoq, ndërsa policia e Kosovës mbylli edhe disa objekte të Postës së Serbisë.
Së shpejti është hapur edhe Posta e Kosovës në veri të Mitrovicës.
Kanë përfunduar edhe tensionet e kahershme për targat serbe për qytetet e Kosovës – Serbia nuk i lëshon më ato dhe i njeh targat e Kosovës në territorin e Serbisë.
Autoritetet e Kosovës po i ftojnë serbët të ndërrojnë patentë shoferin, gjë që e kanë bërë deri më tani rreth 6500 persona, tha Kurti.
Institucionet e mbetura serbe sot në Kosovë janë vetëm në shëndetësi dhe arsim.
- Ura në Ibër
Tensionet janë veçanërisht të pranishme për shkak të njoftimeve të Prishtinës se mund të ndodhë hapja e urës mbi Ibër, e cila ndan Mitrovicën e Kosovës në pjesë veriore dhe jugore.
Shumica e serbëve jetojnë në veri, ndërsa shqiptarët jetojnë në jug.
Sot ura kalohet vetëm në këmbë, por është e mbyllur për qarkullim që nga viti 1999 dhe më pas ka pasur konflikte rreth saj.
Gjatë takimit me Bisljimin, Lajçak tha se ura në Ibër duhet të hapet, por “në koordinim me aleatët ndërkombëtarë”.
Paraprakisht ai në rrjetet sociale ka theksuar se “imponimi i një vendimi kundër vullnetit të qytetarëve të prekur nuk kontribuon në normalizimin e marrëdhënieve”.
“Një qeveri e mirë e kupton ndjeshmërinë e pakicës”, tha më pas ai, duke theksuar se çështja e urës do të jetë temë e takimit të ardhshëm në Bruksel.
Një protestë e madhe kundër hapjes së urës u mbajt në anën veriore të Mitrovicës në fillim të gushtit .
Bisljimi thotë se hapja e urës që ndan Mitrovicën e Kosovës “nuk është vendim i njëanshëm i qeverisë së Kosovës” , por pjesë e marrëveshjes ndërmjet Prishtinës dhe Beogradit.
Ai e konsideron hapjen “një simbol të normalizimit të marrëdhënieve ndërmjet serbëve të Kosovës, shqiptarëve dhe komuniteteve të tjera”.
Nuk dihet ende se kur mund të hapet ura.
Hapjes do t’i paraprijnë procedurat teknike – që nga testimi i qëndrueshmërisë e deri te restaurimi i pjesëve të caktuara – të cilat do të kërkojnë shumë kohë, njoftoi më herët Qeveria e Kosovës.
“Liria e lëvizjes duhet të respektohet”, tha Kurti në Mitrovicë, duke theksuar se ura do të jetë e hapur dhe se “nuk është kundër serbëve”.
Arrestimet
Përfaqësuesit e serbëve të Kosovës shpesh ankohen për brutalitetin e policisë.
Katër të rinj të nacionalitetit serb janë arrestuar të hënën në mbrëmje, më 9 shtator, në pjesën veriore të Mitrovicës, njofton Kossev.
Nga Lista Serbe, partia më e madhe e serbëve në Kosovë, e lidhur ngushtë me Beogradin zyrtar, kanë deklaruar se është “pasqyrë e politikës antiserbe të Aljbin Kurtit”.
Serbët nga veriu i Kosovës, siç thonë ata, në sy të plotë të bashkësisë ndërkombëtare, “vuajnë dhe përjetojnë represion dhe torturë çdo ditë”.
Policia e Kosovës ka bërë të ditur se të rinjtë janë arrestuar pasi kanë fyer dhe sulmuar dy policë.
Ata mohojnë që të rinjtë të jenë rrahur, duke theksuar se kanë të drejtë të përdorin forcën nëse personi bën rezistencë ose ikën.
Të martën, më 10 shtator, kur Kurti mbërriti në Mitrovicën e Veriut, u ndaluan zyrtarët e Demokracisë Serbe, Aleksandar Arsenijeviq dhe Ivan Orlović.
Ata akuzohen për prishje të rendit dhe qetësisë publike, raporton Kossev.
Përkundër kësaj, Kurti ka thënë se “nuk e ka ndjerë se njerëzit këtu (në veri të Mitrovicës) nuk e kanë pëlqyer dikë që ka ardhur nga Prishtina, qoftë edhe kryeministri i Republikës së Kosovës”.
Arsenijeviq u arrestua edhe disa javë më parë, kur punëtorët po rilyenin ngjyrat e flamurit serb nga ura mbi Ibër.
Në atë kohë, policia deklaroi se ai “po i pengonte autoritetet zyrtare të kryenin detyrën”.
Në gusht, protesta pati edhe në Pasjan , në jug të Kosovës, pas arrestimit të pesë serbëve për krime lufte të dyshuara.
Vitet e fundit janë ndërmarrë hapa konkretë për normalizimin e marrëdhënieve, kryesisht nën presionin e vendeve të Bashkimit Evropian.
Në shkurt të vitit 2023, Kurti dhe Vuçiq pranuan verbalisht Marrëveshjen për Normalizimin e Marrëdhënieve, të njohur si Marrëveshja e Ohrit.
Plani për zbatimin e tij u miratua në mars të po atij viti, por ndërkohë gjithçka ndaloi.
Lajçak së fundi deklaroi se është e rëndësishme të zhbllokohet zbatimi i Marrëveshjes për Normalizimin e Marrëdhënieve, për të cilën ka diskutuar në detaje edhe me Bisljimin.
Marrëveshja nuk kërkon që Serbia ta njohë qartë Kosovën si shtet të pavarur.
Mirëpo, Serbia me atë marrëveshje merr përsipër që të mos pengojë qasjen e Kosovës në institucionet ndërkombëtare, si Këshilli i Evropës, Bashkimi Evropian dhe Aleanca e NATO-s.
Përveç kësaj, Serbisë i kërkohet të njohë simbolet kombëtare, pasaportat, diplomat dhe targat e Kosovës.
Nga Kosova kërkohet të sigurojë disa vetëqeverisje të reja për komunitetin serb.
Sipas Marrëveshjes së Brukselit të vitit 2013, Prishtina ishte e detyruar të formonte edhe Unionin e Komunave Serbe, i cili ishte konceptuar si sistem për mbrojtjen e popullatës serbe.
Kjo ende nuk ka ndodhur.
Pas takimit me Lajçakun, Vuçiq deklaroi se “Serbia është gjithmonë pro dialogut”, siç ishte për bisedimin me Kurtin në Bruksel, por se “nuk do të lejojë pogromin e popullatës serbe”.
Kurti gjatë asaj kohe nuk ka qenë shumë i vetëdijshëm për takimin e pritur në Bruksel, raporton Kossev.
“Nuk e di nëse do të ketë takim, nëse do të ketë nuk e di kur, nëse do të ketë nuk e di për çfarë teme”. Duhet të zbulojmë pak më shumë, që të japim përgjigje”, tha ai.
Pesëmbëdhjetë vjet pas shpalljes së pavarësisë, Kosova u njoh nga rreth 100 shtete. Megjithatë, numri i saktë nuk dihet.
Prishtina citon një shifër prej 117 shtetesh, ndërsa në Beograd thonë se janë shumë më pak.
Ndër vendet e Bashkimit Evropian që nuk e kanë njohur Kosovën janë Spanja, Sllovakia, Qiproja, Greqia dhe Rumania, e kur bëhet fjalë për fuqitë botërore, ato janë Rusia, Kina, Brazili dhe India.
Që nga viti 2008, Kosova është bërë anëtare e disa organizatave ndërkombëtare, si FMN, Banka Botërore dhe FIFA, por jo edhe në Kombet e Bashkuara./BBC
