Në kohën kur Kroacia po negocionte me Bashkimin Evropian, nga Brukseli u dëgjua se projekti evropian nuk do të përfundonte ose përfundonte nëse vendet e Ballkanit nuk do të anëtarësoheshin. Ka pasur mendime të ndryshme, duke përfshirë se Kroacia dhe Serbia duhet të hyjnë së bashku në BE, por kjo u refuzua. Në mënyrë të përsëritur u përsërit papagallë se së pari duhet të plotësohen kriteret për anëtarësim dhe vetëm atëherë mund të merret një biletë për në BE. Përveç disa “pengesave” logjike, secili vend mori edhe të veçanta, kështu që Kroacia fillimisht duhej të zgjidhte ” çështjen Gotovina “. Në pjesën më të madhe, anëtarët e vjetër të BE-së ushtronin muskujt e tyre në Kroaci dhe atyre iu bashkua Sllovenia, e cila bllokoi hyrjen e Kroacisë.
Pasi Kroacia u bë anëtare e plotë, rregullat e BE-së u bënë edhe më të rrepta. Në thelb, gjithçka është krijuar në mënyrë që reformat të “zbatohen” për të marrë një “biletë” dhe pastaj çfarëdo të ndodhë. Fakti është se Kroacia siç është sot nuk do të kishte hyrë kurrë në Bashkimin Evropian nëse do të ishte në fund të negociatave.
Çmimin e pagoi kryeministri i atëhershëm i pushtetshëm Ivo Sanader , i cili akuzohej për korrupsion dhe tani është e qartë se, krahasuar me shumë në Kroaci, ishte vetëm një rast në një det me shumë raste më radikale. Është gjithashtu e qartë se, në pjesën më të madhe, Andrej Plenkoviç po e ndihmon Kroacinë të dalë në probleme më të mëdha me Brukselin, i cili ka raste shumë më të vështira se sa Kroacia, të cilës i jep vetëm një gisht në rrugë.
Kushtet e shumta
Por Kroacia sigurisht që nuk është më problem për BE-në, të paktën derisa Andrej Plenković është në pushtet. Vendet e Evropës Juglindore, të cilat prej vitesh janë në dhomën e pritjes dhe tashmë kanë humbur shpresat për të hyrë në BE, janë një problem shumë më i madh. Kryeministri i ri i Maqedonisë së Veriut, Hristijan Mickoski , para disa ditësh ishte në Zagreb dhe Plenkoviq me atë rast tha se kishte shumë padrejtësi ndaj atij vendi. Formula e vjetër e përdorur në këto raste u përsërit, se Kroacia do të vazhdojë t’i japë mbështetje të plotë Maqedonisë së Veriut në rrugën e saj evropiane. Është e qartë për të gjithë se kjo është vetëm një nga një seri frazash diplomatike që nuk do të thotë asgjë. Më i ashpër edhe në këtë rast është shprehur presidenti i Kroacisë, Zoran Milanoviq, i cili ka thënë se Bashkimi Evropian është i padrejtë dhe i pasinqertë ndaj maqedonasve, të cilët deri më tani i kanë plotësuar kushtet e shumta të kërkuara prej tyre, por janë ende larg anëtarësimit. Dhe ky është realiteti.
Edhe maqedonasit hoqën dorë nga emri i tyre në vitin 2018, kur me ndërmjetësimin e Kombeve të Bashkuara u nënshkrua marrëveshja me Greqinë dhe kështu u zgjidh kontesti për emrin. Për vite me radhë, grekët pretendonin se Maqedonia ishte emri i provincës së tyre veriore dhe në fund u gjet një kompromis për t’i shtuar emrin e Maqedonisë Veri. Të gjithë menduan se kjo e zgjidhi problemin kryesor dhe se Greqia, si anëtare e BE-së, nuk do ta bllokonte rrugën evropiane të Maqedonisë, por kjo nuk ndodhi. Aplikimi për anëtarësim është në Bruksel që nga viti 2005 dhe në korrik 2022 BE organizoi konferencën e parë ndërqeveritare për rrugën evropiane të vendit.
Komisioni Evropian rekomandoi fillimisht hapjen e negociatave të anëtarësimit me Maqedoninë e Veriut në tetor 2009. Ky rekomandim në vitin 2015 dhe 2016 ishte i kushtëzuar me arritjen e progresit të rëndësishëm në zbatimin e prioriteteve urgjente në fushën e reformave dhe vazhdimin e zbatimit të Marrëveshjes së Përzhinit, një marrëveshje politike e cila detyroi partitë kryesore në Maqedoninë e Veriut të respektojnë parimet demokratike dhe ranë dakord të krijojnë një periudhë tranzicioni që do të përfundojë me zgjedhje të lira dhe të ndershme.
Formula magjike
Në qershor 2018, Këshilli miratoi konkluzionet në të cilat u pajtua që t’i përgjigjet pozitivisht përparimit të Maqedonisë së Veriut dhe përcaktoi rrugën drejt hapjes së negociatave të anëtarësimit në qershor 2019. Këshilli theksoi se është e domosdoshme që Maqedonia e Veriut të vazhdojë të bëjë përparim konkret në disa fusha kyçe, të tilla si lufta kundër korrupsionit dhe reforma në gjyqësor, shërbimet e inteligjencës dhe sigurisë dhe administrata publike. Më 24 mars 2020, ministrat e BE-së përgjegjës për çështjet evropiane arritën një marrëveshje politike për hapjen e negociatave të anëtarësimit me Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut. Ai u miratua zyrtarisht me procedurë të shkruar dhe anëtarët e Këshillit Evropian e konfirmuan atë më 26 mars 2020.
Përfaqësuesit e BE-së dhe Maqedonisë së Veriut po takohen si pjesë e Këshillit të Stabilizim-Asociimit të BE-së dhe Maqedonisë së Veriut me qëllim që të shqyrtojnë progresin në marrëdhëniet ndërmjet BE-së dhe atij vendi në procesin e stabilizim-asociimit. Deri në mars të vitit 2023 janë mbajtur gjashtëmbëdhjetë takime të Këshillit të Stabilizim Asociimit të BE-së dhe Maqedonisë së Veriut. Në të fundit, të mbajtur më 17 mars 2023 në Shkup, pjesëmarrësit diskutuan për marrëdhëniet ndërmjet BE-së dhe Maqedonisë së Veriut dhe shqyrtuan progresin e bërë në lidhje me strategjinë e anëtarësimit, e cila përfshinte kriteret politike dhe ekonomike për anëtarësim në BE dhe në lidhje me ligji i BE-së.
Kështu duket në sytë e burokratëve evropianë dhe në praktikë maqedonasve vazhdimisht u kërkohet të përshpejtojnë reformat në fushën e të drejtave themelore dhe sundimit të ligjit. Kjo është formula magjike që i ka varur në qafë edhe Kroacisë, por edhe në të gjitha vendet e Ballkanit. E thënë thjesht, kërkohet zbatimi i masave kundër korrupsionit, paanshmëria e gjyqësorit dhe reforma në administratën publike. Maqedonasit ishin të duruar, por në fund e humbën besimin në Bruksel se do t’ia arrinin qëllimit.
Bllokada bullgare
“Nuk është e lehtë për Maqedoninë e Veriut në Evropë, as me të. Fillimisht, Greqia fqinje pengoi fillimin e negociatave për anëtarësimin në BE. Pas një mosmarrëveshjeje që zgjati më shumë se dy dekada e gjysmë, u gjet një kompromis që i hapi rrugën NATO-s. Tani anëtarësimi në BE është penguar nga Bullgaria. Ajo dëshiron të detyrojë ndryshime në interpretimin e historisë kombëtare nga Maqedonia e Veriut sipas vullnetit të Sofjes. Përveç kësaj, Bullgaria pretendon se maqedonishtja nuk është gjuhë e pavarur, por vetëm një dialekt bullgar perëndimor”, shkruan Mehmed Smajiq për Deutsche Welle.
“Dhe së fundi, kërkohet që minoriteti bullgar, i cili ka vetëm 3000 anëtarë, të përfshihet në Kushtetutën e Maqedonisë së Veriut si “komb shtetformues”. Në të njëjtën kohë, në Bullgari mohohet ekzistenca e pakicës kombëtare maqedonase. Pavarësisht fjalimeve inkurajuese dhe premtimeve boshe të politikanëve perëndimorë, Maqedonia e Veriut mbetet një lojë e politikës ndërkombëtare. Dhe një vend kandidat për anëtarësim në BE që ka pritur kaq gjatë fillimin e negociatave si asnjë vend tjetër para tij. Megjithatë, të ashtuquajturat Konferenca e anëtarësimit në korrik 2022 shënoi fillimin zyrtar të negociatave. Megjithatë, për shkak të bllokadës bullgare, këto nuk janë ende negociata reale, ku do të hapeshin kapituj individualë”.
Qytetarët e Maqedonisë së Veriut po vlojnë ngaqë presin vazhdimisht diçka, pa pritur asgjë. Ata janë të ngopur me të gjitha padrejtësitë, duan që Brukseli të lëvizë, por interesi i BE-së nuk është në juglindje të Evropës. Nuk ka forcë as për të zbatuar reforma brenda vetë BE-së, gjithçka bazohet në ide që nuk zbatohen. Nuk ka më Angela Merkel, presidenti francez po bën betejat e tij, kancelarja gjermane gjithashtu, dhe të gjithë po tërhiqen në anën e tij. Presidentja e Komisionit Ursula von der Leyen është shumë e dobët për lëvizje radikale, kështu që zgjerimi i Bashkimit është vetëm një shkronjë e vdekur në letër.
Në Serbi presin që qëndrimi ndaj rrugës evropiane të atij vendi të ndryshojë nëse vendos kontakte të ngushta me shtetin më të fuqishëm evropian përveç Gjermanisë, që është Franca.
Fuqia e parasë
Nëse kjo pjesë e biznesit do ta ndihmojë Beogradin në marrëdhëniet me BE-në, mbetet për t’u parë. Ata janë duke punuar edhe në realizimin e një projekti për të cilin janë të interesuar gjermanët, përkatësisht minierën e litiumit, kështu që së fundi në Beograd ishte edhe Olaf Scholz.
Por deri më tani nuk ka shumë përparim në rrugën evropiane të Serbisë, e cila konkretisht filloi më 21 janar 2014, kur zyrtarisht u hapën negociatat në Bruksel. Deri më tani janë hapur më shumë se njëzet kapituj, por shumë pak prej tyre janë mbyllur. Kryesoret as që kanë filluar, kaq. Është një rrugë e gjatë për të hapur të 35 kapitujt dhe ata ende nuk janë mbyllur. Kështu Serbia, së bashku me Turqinë dhe Malin e Zi, është vendi që ka negociuar më së shumti me Brukselin. Analistët pohojnë se ka kaluar një dekadë mundësish të humbura dhe se rrugëtimi gjashtëvjeçar i Kroacisë nuk do të përsëritet.
Problemi kryesor është Kosova dhe tani është e qartë se Beogradi nuk do të pajtohet me asnjë formulim që do ta njihte Kosovën si shtet. Kjo është arsyeja pse bisedimet diplomatike të gjata dhe të pafrytshme zhvillohen sipas sistemit që më së shumti i pëlqen Brukselit, që është futja e konceptit të karotës dhe ngjitjes në to. Serbia në një farë mënyre është një fenomen në Ballkan, nuk ka dyshim se Beogradi po ndërtohet dhe po i ngjan gjithnjë e më shumë një metropoli botëror, por institucionet janë në dorën e një partie dhe të një njeriu. Duhet pranuar ai që fiton zgjedhjet dhe ka legjitimitet elektoral.
Dritë jeshile
Në fakt, BE-ja ngadalë po heq dorë nga Serbia, si dhe Serbia nga Evropa. Autoritetet në Serbi po manovrojnë me sukses mes Perëndimit dhe Rusisë dhe Kinës, duke marrë pak nga të gjithë. Kur njerëzit fillojnë të thonë se vendi është jodemokratik, Beogradi zyrtar përgjigjet “si në fqinjësi”. Dhe ajo lojë vazhdon, dhe Serbia po qëndron ende në negociata dhe nuk do t’i përshpejtojë ato në të ardhmen e parashikueshme. Bosnje dhe Hercegovinës iu dha statusi i kandidatit për anëtarësim në BE në dhjetor 2022, pothuajse shtatë vjet pasi ajo aplikoi për anëtarësim në Bashkim në shkurt 2016. Mali i Zi priti vendimin për hapjen e negociatave të anëtarësimit për rreth tre vjet e gjysmë, ashtu si edhe Serbia. Shqipëria hyri në negociata në korrik 2022 dhe Kosova aktualisht është në aplikim.
Bashkimi Evropian është zgjeruar disa herë që nga krijimi i tij në vitin 1957 e deri më sot duke pranuar shtete të reja anëtare. Për t’u bërë pjesë e BE-së, një vend kandidat duhet të plotësojë kushtet ekonomike dhe politike të quajtura kriteret e Kopenhagës (sipas samitit në kryeqytetin danez Kopenhagë në 1993), të cilat kërkojnë ekzistencën e një qeverie të qëndrueshme demokratike që respekton rregullin. të ligjit. Sipas Traktatit të Mastrihtit, çdo shtet anëtar dhe Parlamenti Evropian duhet të japin dritën jeshile për çdo zgjerim. Procesi i zgjerimit nganjëherë quhet edhe integrim evropian ose eurointegrim. Kështu është në praktikë.
Mali i Zi aplikoi për anëtarësim në BE në dhjetor 2008 dhe statusi i vendit kandidat iu dha në dhjetor të vitit 2010. Negociatat për anëtarësimin midis Malit të Zi dhe BE-së filluan në qershor 2012 dhe deri më tani janë hapur 33 kapituj. Në maj 2021, Këshilli arriti një marrëveshje për zbatimin e metodologjisë së rishikuar të zgjerimit në negociatat e anëtarësimit me Malin e Zi dhe Serbinë. Kjo kishte për qëllim rigjallërimin e procesit të pranimit, rritjen e fokusit në reformat themelore dhe forcimin e udhëzimeve politike. Përveç kësaj, 35 kapitujt e negociatave u organizuan më pas në gjashtë grupe.
Problemi më i madh
Kapitulli i sundimit të ligjit është një prioritet kryesor për përparim të mëtejshëm. Derisa të arrihet ky moment historik, nuk do të ketë mbyllje të përkohshme të kapitujve të rinj. Për më tepër, Këshilli vuri në dukje se Mali i Zi duhet të ndërmarrë reforma të rëndësishme dhe urgjente për të rivendosur punën e organeve kryesore gjyqësore dhe për të rritur përpjekjet në luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar, si dhe ato që synojnë përmirësimin e lirisë së shprehjes dhe të shprehjes dhe liria e medias. Këshilli përshëndeti rimëkëmbjen e fortë dhe rritjen e qëndrueshme të ekonomisë malazeze dhe i bëri thirrje këtij vendi të zbatojë reformat strukturore, të zvogëlojë borxhin publik dhe të vazhdojë të punojë në përmirësimin e menaxhimit fiskal dhe transparencës. Ai e njohu Malin e Zi për bashkëpunimin e qëndrueshëm në çështjet e politikës së jashtme dhe përputhshmërinë e plotë me politikën e përbashkët të jashtme dhe të sigurisë të BE-së.
Dhe pastaj ata që nuk e durojnë BE-në erdhën në pushtet në Mal të Zi. Dhe shumë shpejt destabilizoi marrëdhëniet me Kroacinë, e cila i ndihmoi hapur fqinjët e saj në rrugën evropiane. Se çfarë do të ndodhë më pas do të shihet shumë shpejt, por fakti është se Kroacia nuk do ta tolerojë një fqinjësi të tillë, të paktën kur bëhet fjalë për mbështetjen e Malit të Zi në rrugën e tij evropiane.
Dhe BE-ja ka kohë, nëse ruhet koncepti aktual dhe gjendet një rrugë për vitet dhe sfidat në vazhdim. Me apo pa vendet e Ballkanit. Tani është mirë sepse ka ende para, kështu që të gjithë marrin diçka, edhe ata që janë në dhomën e pritjes. Drama e vërtetë do të fillojë kur të mos ketë para për të gjithë. Atëherë do të shihet se sa e rëndësishme është të jesh në BE dhe sa e gabuar ka qenë moszbatimi i reformave, çfarëdo qofshin ato, për të arritur anëtarësimin.
Ka zhvillime pozitive
Megjithëse kishte disa shpresa dhe besim në 2014 se anëtarësimi ishte ende i mundur, ne kuptuam shpejt se perspektiva ishte përtej mundësive tona. Së bashku me Malin e Zi, ne kemi negociuar për anëtarësimin për një kohë të gjatë, nëse përjashtojmë Turqinë, e cila nuk ka më perspektivë anëtarësimi.
Kështu, për shembull, ne njohim kartat e identitetit dhe targat nga Kosova, bashkëpunojmë me BE-në për disa projekte infrastrukturore dhe jemi shumë të gatshëm t’i përdorim paratë e tyre për këtë. Ne jemi duke bashkëpunuar në fushën e migracionit dhe të gjitha këto janë zhvillime pozitive. Por kur shikojmë pamjen më të gjerë, shohim incidentin në Banjko, mosrespektimin e sanksioneve kundër Rusisë, abuzimin e strukturave të sigurisë, migrimin e votuesve dhe parregullsitë zgjedhore, fyerjen e eurodeputetëve – thotë Strahinja Subotiq nga Qendra për Politikë Evropiane.
BiH po mbytet në korrupsion
Sigurisht, problemi më i madh është Bosnja dhe Hercegovina. Edhe pse me turp dëgjohen mesazhe se ai po përpiqet me këmbëngulje të afrohet me familjen evropiane, në praktikë nuk ka asgjë nga kjo. Republika Srpska po tërhiqet në anën e saj, kroatët janë të pakënaqur dhe boshnjakët kanë një sy në vendet arabe.
Shteti po mbytet në korrupsion, gjithçka qëndron në vend dhe pret. Kështu siç është tani, BiH nuk ka as një shans teorik për të hyrë në BE në një të ardhme të parashikueshme, dhe kjo është e qartë për të gjithë. Protektorati ndërkombëtar, ose sido që të quhet, është vetëm një pikë në kovë e lëvizjeve të politikanëve vendas që po shkatërrojnë Bosnjën dhe Hercegovinën dhe nuk po sigurojnë një të ardhme evropiane për qytetarët e të tre kombeve.
