Serbia po largohet gjithnjë e më shumë nga Rusia ekonomikisht, gjë që shihet më së miri në fushën e energjisë, pasi Beogradi po kthehet drejt furnizuesve të tjerë të gazit.
Marrëveshja për partneritet strategjik në fushën e energjisë ndërmjet Serbisë dhe SHBA-së mund të interpretohet si një largim nga Moska , që është një lëvizje e mirë ekonomike dhe gjeopolitike nga autoritetet në Serbi, thonë të intervistuarit e Danas, duke komentuar përfundimin e kësaj. Marrëveshja, e cila do të nënshkruhet në Amerikë nga Ministri i Punëve të Jashtme Marko Gjuriq dhe nënsekretari i SHBA-së për Rritjen Ekonomike, Energjinë dhe Mjedisin Jose V. Fernandes.
Mund të supozohet se distanca ekonomike e Beogradit nga Moska është pasojë e vendimit politik të kreut të shtetit, i cili muajt e fundit ka bërë lëvizje që shumë thonë se janë tregues se presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, ka “lëvizur. në anën e Perëndimit”.
Për shembull, blerja e raketave franceze dhe bashkëpunimi i paralajmëruar në fushën e centraleve bërthamore, së bashku me ardhjen e presidentit francez në Beograd.
Ose nënshkrimi i Memorandumit të Mirëkuptimit ndërmjet BE-së dhe Serbisë për partneritet strategjik për lëndët e para të qëndrueshme, zinxhirët e prodhimit të baterive dhe automjetet elektrike në prani të kancelares gjermane në kryeqytetin e Serbisë.Përgjigja e paqartë e Vuçiqit ndaj ftesës së Putinit për të marrë pjesë në samitin e BRICS në Kazan tregon se refuzimi i përqafimit të Presidentit të Rusisë, Vladimir Putin, nuk është i lehtë për Vuçiqin. Ndonëse në fillim u duk se ai e refuzoi duke përmendur angazhimet dhe të ftuarit e shumtë, Vuçiq e shpalli vendimin përfundimtar për mesin e tetorit.
Zëvendëskryeministri dhe lidhja e Vuçiqit me “botën ruse”, Aleksandar Vulin, me shumë gjasa do të shkojë në Kazan, edhe pse Putin e paralajmëroi Vuçiqin në ftesë se marrëveshja e gazit skadon në mars .
Ndërsa bashkëpunimi me Francën, Gjermaninë dhe BE-në ishte tema kryesore në Serbi, marrëveshja strategjike me Amerikën nuk ishte në ballë të mediave.
Prandaj është e rëndësishme se çfarë do të thotë kjo marrëveshje politikisht dhe në kontekstin e (mos)varësisë energjetike nga Rusia.
Dragomir Rašeta, studiues i Rrugës së Tretë të Re, thotë për Danas se kur dëgjojmë se liderët dhe diplomatët perëndimorë flasin për afrimin e Serbisë me Perëndimin, ndër arsyet përmendin përpjekjet e rëndësishme të Serbisë për të diversifikuar portofolin e saj të gazit.
– Vitin e kaluar u vu në punë konektori me Bullgarinë, i cili do të furnizojë Serbinë me 400 milionë metër kub gaz (përdorimi maksimal do të jetë rreth 1.8 miliardë) nga Azerbajxhani dhe terminali në portin grek të Aleksandropolit, ndërsa vetëm një muaj. Ministri Gedoviq më parë nënshkroi memorandum për bashkëpunim dhe ndërtimin e një konektori të gazit me Rumaninë , i cili do t’i mundësojë Serbisë të importojë gaz që vjen nga drejtimi i Detit Kaspik, Turqia dhe Greqia – përkujton ai.
Dhe tregon se në këtë mënyrë ndikimi i Rusisë në rajon zvogëlohet dhe Serbia vazhdon të lidhet me BE-në kur bëhet fjalë për infrastrukturën energjetike.
“Kontrata e Serbisë me Rusinë skadon në vitin 2025 dhe është në interesin e Beogradit që të ulë sa më shumë varësinë që ekziston aktualisht”, thotë Rašeta.
Ndërsa ekonomisti Sasha Gjogoviq për Danas shprehet se nënshkrimi i marrëveshjes ka aspekt ekonomik dhe gjeopolitik.
– Meqenëse na mungon energjia elektrike, dhe duke pasur parasysh që prej shumë vitesh nuk ka pasur investime të konsiderueshme në sektorin tonë energjetik, çdo lëvizje që çon në fuqizimin apo rigjallërimin e sektorit të energjisë elektrike është e mirëseardhur. Aq më tepër që në të ardhmen me ndryshimet klimatike do të kemi një konsum në rritje. Kemi kaluar një verë të nxehtë dhe përdorim shumë energji në verë . Me investime të reja, zhvillim ekonomik, pra industrializim, do të ketë edhe konsum më të madh të energjisë elektrike. Në atë kuptim, me kapacitetet ekzistuese nuk do të mund t’i shërbejmë dhe ato investime sigurisht që janë të mirëseardhura – shpjegon ai.
Sa i përket aspektit gjeopolitik, Gjogoviq thotë se hyrja e SHBA-së në projektet energjetike po bën që Serbia dalëngadalë të largohet nga ndikimi rus. Ai përmend shembujt e hidrocentralit të Gërdapit 3 dhe parkut diellor që duhet të ndërtohet.
– Kjo tregon se faktori amerikan po hyn në tregun serb të energjisë – sugjeron Gjogoviq.
Dhe si shembull i largimit nga Rusia, e cila, siç thotë ai, nuk ka më monopol në furnizimin me gaz të Serbisë, ai përmend dërgimin e gazit nga Azerbajxhani përmes Bullgarisë dhe ndërtimin e një ndërlidhjeje me Rumaninë.
– Në këtë kuptim, ne shohim se projektet energjetike po largohen gjithnjë e më shumë nga Rusia. Por ne shohim gjithashtu se marrëdhëniet ekonomike me Rusinë janë në rënie. Rusia, për shembull, është tani partneri i shtatë i tregtisë së jashtme. Dikur ishte i treti, pastaj i katërti… Tani nuk importojmë më naftë, importi i gazit është ulur gjithashtu për shkak të rezervave të transferuara dhe kushteve të favorshme të motit (dimri i butë), magazinat në Hungari, çmimet e gazit janë më të ulëta. Përveç kësaj, pjesa tjetër që ne importojmë nga Rusia është e papërfillshme dhe nuk ka asnjë rëndësi strategjike. Edhe eksportet në tregun rus janë në rënie, sepse kostot e logjistikës janë shumë të larta dhe transporti është i komplikuar, ndaj gjenden tregje të tjera. Procesi i rënies së marrëdhënieve ekonomike mund të shihet në të gjitha segmentet, përfshirë edhe atë ushtarak, kur flasim për blerjen e pushkëve – thotë bashkëbiseduesi ynë.
Ai konkludon se nënshkrimi i marrëveshjes është një lëvizje e mirë ekonomike dhe gjeopolitike.
