Presidenti izraelit Isaac Herzog përmbylli vizitën e tij historike në Shqipëri, pas një vizite të mëparshme të rëndësishme në Serbi, e cila theksoi forcimin e lidhjeve diplomatike, të sigurisë dhe ekonomike të Izraelit me Ballkanin. Shqipëria është sigurisht e rëndësishme në strategjinë e Izraelit për forcimin e marrëdhënieve me vendet myslimane dhe vizita e Herzogut ishte një mundësi për të forcuar më tej këto marrëdhënie. Për më tepër, ndikimi në rritje i Izraelit në rajon u bë edhe më i dukshëm në fillim të këtij muaji kur forcat turke të sigurisë arrestuan një shtetas të Kosovës të akuzuar për drejtimin e një rrjeti spiunazhi në Turqi në emër të inteligjencës izraelite, shkruan portali Geopolitika.
Sigurisht që vizita e Herzogut në Shqipëri nuk ishte pa polemika. Aktivistët pro-palestinezë, të mbledhur me emrin Palestina e Lirë (Palestina e Lirë), organizuan protesta kundër vizitës së presidentit izraelit. Në një deklaratë, ata dënuan ardhjen e tij, duke e quajtur atë “të padëshirueshme” për shkak të “krimeve kundër njerëzimit” që sipas pretendimeve të tyre, Izraeli po kryen kundër popullit palestinez. Aktivistët kritikuan gjithashtu qeverinë shqiptare për pritjen e Herzogut, duke pretenduar se ajo tregoi bashkëfajësi në “gjenocidin” që Izraeli po bën në Palestinë.
Piro Rexhepi , një akademik në University College London, vë në dukje se udhëheqësit izraelitë po përpiqen të ruajnë legjitimitetin në shtëpi, duke treguar se ata ende mund të udhëtojnë dhe të bëjnë kontakte ndërkombëtare, edhe pse shumë në mbarë botën shprehin pakënaqësi në rritje me politikat izraelite. “Izraeli po bëhet një shtet i pabesë dhe autoriteti i tij, çfarëdo që kishte, po bie gjithnjë e më shumë në botë,” vuri në dukje akademiku .
Duke u ballafaquar me Uashingtonin
Gjatë vizitës, një nga pikat qendrore ishte shpallja e hapjes së misionit ekonomik shqiptar në Jeruzalem. Lëvizja, e cila u prit me lavdërime nga autoritetet izraelite, e çimenton Shqipërinë si një nga vendet e pakta me shumicë myslimane që hapi një degë të tillë në Jerusalem, që shihet si një sukses i madh diplomatik për Izraelin.
Nga ana tjetër, Serbia ka kohë që po ndërton marrëdhënie të forta me Izraelin, duke u mbështetur në ndikimin e saj, veçanërisht në Uashington. “Izraeli dhe grupet e tij lobuese në SHBA shihen si një portë për të hyrë direkt në Shtëpinë e Bardhë, veçanërisht nëse Donald Trump fiton zgjedhjet. Lëvizjet e Serbisë drejt Izraelit në vitin 2020 dhe tani në 2024 e pasqyrojnë këtë. Shitja e armëve Izraelit është një investim në miqësinë politike me Izraelin dhe, për rrjedhojë, me SHBA-në. Por edhe në rastin e fitores së një demokrati, grupet izraelite të interesit mund të ofrojnë mbrojtje për qeverinë aktuale serbe në SHBA,” shpjegoi Dr. Vuk Vuksanović , studiues i lartë në Qendrën e Beogradit për Politikat e Sigurisë.
Beogradi është sigurisht një partner i rëndësishëm i Izraelit në rajon dhe interesat e ndërsjella ekonomike dhe të sigurisë, duke përfshirë tregtinë e naftës dhe armëve, e forcojnë më tej këtë bashkëpunim. Për shembull, gjatë konfliktit në Gaza në vitin 2024, Serbia i dorëzoi Izraelit armë me vlerë më shumë se 25 milionë dollarë, ndërsa Shqipëria u bë furnizuesi i tretë më i madh i naftës në Izrael, pas Rusisë dhe Brazilit.
Jugosllavia ngjitur me Palestinën
Është e qartë se vendosja e marrëdhënieve më të forta me vende si Serbia dhe Shqipëria mund të jetë pjesë e përpjekjeve të Izraelit për të thyer unitetin e Bashkimit Evropian për çështjen e Palestinës. Ndërsa shumë vende perëndimore, veçanërisht brenda BE-së, janë gjithnjë e më kritike ndaj politikës së Izraelit ndaj palestinezëve, mbajtja e marrëdhënieve miqësore me anëtarët individualë dhe kandidatët për anëtarësim mund të jetë një hap kyç për Izraelin në reduktimin e izolimit diplomatik. Në fund të fundit, në votimin e fundit të Këshillit të OKB-së për domosdoshmërinë e përfundimit të pushtimit izraelit të territoreve palestineze, të dy vendet abstenuan.
Edhe pse Serbia dhe Shqipëria kanë mbështetur historikisht luftën palestineze, veçanërisht gjatë periudhës së vendeve të paangazhuara, qëndrimet e tyre po ndryshojnë gradualisht. Si themelues i Lëvizjes së të Paangazhuarve, Jugosllavia për një kohë të gjatë ishte fort me aspiratat palestineze për shtet, dhe ky qëndrim u transferua më pas në Serbi si pasuese e asaj politike. Por ndërsa prioritetet gjeopolitike zhvendosen, interesat kombëtare tani po i mbizotërojnë këto lidhje historike. Serbia i sheh marrëdhëniet me Izraelin si një mënyrë për të forcuar pozicionin e saj në komunitetin ndërkombëtar, veçanërisht në kontekstin e përpjekjeve të saj për të diversifikuar partneritetet e saj, duke përfshirë marrëdhëniet me Rusinë, Kinën, BE-në dhe SHBA-në.
Agjencitë e inteligjencës serbe thuhet gjithashtu se blenë një armë të sofistikuar kibernetike, të njohur si Pegasus, nga Grupi NSO i Izraelit, për të monitoruar figurat e opozitës në vend. “Për Izraelin, kjo është pjesë e politikës së tij për të formuar një partneritet alternativ të sigurisë dhe diplomatik jashtë sferës së tij të afërt të Lindjes së Mesme,” tha Vuksanoviç.
Lojë e dyfishtë e Beogradit
Një ndryshim i ngjashëm ndodhi edhe në Shqipëri. Gjatë regjimit komunist, Tirana mbështeti fuqishëm Organizatën për Çlirimin e Palestinës (PLO) dhe njohu Palestinën në 1988. Më pas, në vitin 1998, Jaser Arafat ishte mysafir nderi në Tiranë. Por me rënien e komunizmit dhe rritjen e ndikimit të SHBA-së në rajon, vendi gradualisht ndryshoi qëndrimin e tij.
Sot, marrëdhëniet me Izraelin janë prioritet dhe kjo prirje u vu në pah me hapjen e ambasadës izraelite në Tiranë në vitin 2012, një vit pasi qeveria shqiptare emëroi kryerabinin e parë të vendit, Yoel Kaplan . Njeriu në fjalë, i cili mbetet kryerabini, është parë së fundmi duke festuar shkatërrimin në Gaza. Së fundi, në vitet e fundit, Shqipëria ka forcuar më tej pozicionin e saj si partner i Izraelit, veçanërisht në sektorët ekonomikë dhe të sigurisë.
Isa Blumi , profesor i asociuar i studimeve turke dhe të Lindjes së Mesme në Universitetin e Stokholmit, ia atribuoi këtë ndryshim “faktorëve të korruptuar që helmuan pjesën më të madhe të Evropës Lindore deri në fillim të viteve 1990”, ndërsa politikat ekonomike neoliberale përfshiu rajonin. “Duhet të theksojmë se perceptimi i marrëdhënieve më të këndshme mes Serbisë dhe Izraelit është një përshtypje e rreme”, tha Blumi, duke theksuar se lidhjet mes të dyve ekzistojnë prej dekadash. “Vizita e Herzogut është në kundërshtim të qartë me pretendimet se Serbia është imune ndaj ndikimit amerikan ose se në një farë mënyre klasifikohet si bosht i rezistencës. Kjo është marrëzi”, tha Blumi.
Gëzimi i lobit izraelit
Blumi ishte po aq kritik ndaj kryeministrit shqiptar Edi Rama , duke e quajtur atë “të korruptuar dhe të pambrojtur politikisht pa mbështetjen e dhunshme të SHBA-së dhe NATO-s”. Ai sugjeroi se duke u ballafaquar me Izraelin, Rama po ofronte një “policë sigurimi”. “Pritet që klasa politike e korruptuar shqiptare të përdoret për të promovuar politika kundër interesave shqiptare”, shtoi Blumi.
Nga ana tjetër, Jewish News Syndicate, një grup i fuqishëm lobues izraelit i financuar nga Fondacioni Adelson me qendër në SHBA, tha se “hapja e këtij misioni ekonomik është një hap drejt krijimit të një ambasade në Jerusalem, duke shënuar një fitore diplomatike për Izraeli”. “Kjo e tregon Shqipërinë me shumicë myslimane si një shembull për pjesën tjetër të botës myslimane, duke treguar se dy vende me shumicë myslimane – Shqipëria dhe Kosova – kanë tani misione diplomatike në kryeqytetin e Izraelit, Jerusalem”, përfunduan lobistët.
