LILIA Japarova është një reportere investigative për Meduza, një media e pavarur ruse me qendër në Riga, Letoni. Në një artikull për New York Times, ajo vuri në dukje diçka me të cilën po merren Rusia dhe presidenti i saj Vladimir Putin, dhe për të cilën nuk flitet shumë. Eseja e saj artistike në një gazetë të njohur amerikane titullohej: “Vladimir Putin po bën diçka që bota nuk e vëren”.
“Në nëntor 2022, redaktorët më këshilluan të kisha kujdes me atë që ha dhe të mos porosisja më ushqime. Në fillim nuk i kushtova vëmendje, por shpejt e kuptova seriozitetin kur kolegia ime Yelena Kostyuchenko, një muaj më vonë, zbuloi se kishte u helmua në Gjermani, ndoshta në një atentat nga shteti rus”, nis Japarova.
Ai thotë se histori të tilla janë bërë të zakonshme. Gazetarja investigative Alesja Marohovska u helmua në Republikën Çeke; Dezertori rus Maksim Kuzminov u gjet i vdekur në Spanjë. Kremlini supozohet të jetë fajtori. Liderët e opozitës, edhe në mërgim, mbeten objektiva të shërbimit inteligjent rus.
“Megjithatë, ata nuk janë të vetmit në rrezik. Ka edhe qindra mijëra rusë që u larguan nga atdheu i tyre sepse nuk donin të kishin të bënin me luftën e Vladimir Putinit ose u akuzuan se nuk e mbështesnin sa duhet. Këta disidentë të profilit të ulët janë gjithashtu i nënshtrohen përgjimeve dhe rrëmbimeve, por represioni i tyre ndodh në heshtje – larg nga qendra e vëmendjes dhe shpesh me pëlqimin e heshtur ose parandalimin e pamjaftueshëm të vendeve në të cilat ata ikën, ” shkruan Japarova.
“Është e frikshme”
“Është e frikshme: Kremlini po gjuan njerëz të zakonshëm në të gjithë botën dhe askush nuk duket se i intereson”, shton ai.
Japarova shkruan se ajo ka mbledhur informacione për shtypjen e Rusisë ndaj njerëzve në mërgim që nga fillimi i luftës në Ukrainë, dhe vëren se burimet e saj variojnë nga ata që u kanë mbijetuar rrëmbimeve dhe survejimeve deri te udhëheqësit e diasporës ruse në mbarë botën dhe aktivistë të rrallë të të drejtave të njeriut që i ndihmojnë.
“Shumë kanë folur me mua në kushte anonimiteti, në mënyrë që ata të mund të diskutojnë represionin rus pa frikën e hakmarrjes. Kremlini, natyrisht, mohon çdo përfshirje – kryesisht duke thënë se ata nuk mund të komentojnë se çfarë po ndodh me njerëzit në vendet e tjera. Por provat po grumbullohet”, thotë Japarova.
Shembujt përfshijnë një trajner vokal të arrestuar në Kazakistan, një mësues të arrestuar në Armeni për kritika ndaj Rusisë dhe aktivistin Lev Gjammer, i cili ka marrë mesazhe “të dërguara” nga nëna e tij për dy vjet, edhe pse ajo vdiq pesë vjet më parë.
Ata që nuk kthehen në Rusi, vëren gazetari, po monitorohen. Për shembull, një punonjëse e një organizate LGBTQ në Gjeorgji vuri re se ajo po ndiqej nga një dron. Vendet pritëse shpesh bashkëpunojnë me shërbimet ruse, si në rastin e Kazakistanit dhe Kirgistanit, ku autoritetet lokale ndihmojnë në gjurmimin e dezertorëve rusë.
E kanë ndjekur në Gjermani, policia nuk ka bërë asgjë
Një nga rastet më të fundit është Sergej Podsitnik, një gazetar që hetoi lidhjet ushtarake midis Rusisë dhe Iranit. Ai vuri re se po ndiqej nga një burrë në Duisburg. Edhe kolegu i Podsitnikut ka vënë re se i njëjti po i ndiqte, por policia lokale nuk ka reaguar menjëherë. U deshën dy ankesa që autoritetet lokale të nisnin një hetim. Çështja u mbyll shpejt pa gjetur autorin, gjë që mund të ketë qenë një gabim. Duisburg është një nga vendet, sipas Dossier Center, një organizatë kërkimore me qendër në Londër, nga ku agjentët e njësisë së inteligjencës ushtarake ruse kryenin sabotim jashtë vendit.
“Përkujtimi është i sigurt tani, por jo të gjithë kanë qenë kaq me fat. Mërgimtarët që kanë përjetuar një mbikëqyrje të ngjashme ndonjëherë zhduken pa lënë gjurmë – qoftë nga një portë ambasade në Armeni ose një kishë fshati në Gjeorgji – vetëm për t’u paraqitur më vonë në qendrat ruse të paraburgimit. Është e pamundur të vlerësohet se sa shpesh ndodh kjo, por ne mund të supozojmë, sipas burimeve të mia, se ka shumë raste të tjera si ai i Lev Skorjakin, i cili u hodh nga hoteli i tij në Kirgistan tetorin e kaluar. Ne thjesht nuk dimë për ta”, shkruan Japarova.
“Shumë rusë në mërgim janë të pambrojtur dhe nuk kanë mbrojtje. Ata janë në rrezik të vazhdueshëm”.
“Shumë rusë jashtë vendit janë të prekshëm dhe nuk kanë mbrojtje,” shton ai.
Gazetari arrin në përfundimin se refugjatët kundër luftës mbështeten nga një numër i vogël i organizatave joqeveritare, ndërsa Kremlini investon burime të mëdha në persekutimin e atyre që i akuzon për tradhti dhe terrorizëm.
“Këta njerëz janë në rrezik të vazhdueshëm dhe rreziku edhe më i madh është që bota t’i harrojë ata – dhe arsyet për të cilat ata u larguan nga vendi i tyre,” përfundon Japarova në një artikull për New York Times.
