Këtë vit, Komisioni Hetimor i OKB-së për Shkeljet e të Drejtave të Njeriut në Ukrainë publikoi raportin e tij të tretë . Ai përshkruan, ndër të tjera, raste të dhunës seksuale gjatë luftës në Ukrainë. Fakti që një dhunë e tillë ka ndodhur në territoret tani të çliruara të Ukrainës dhe gjithashtu vazhdon të ndodhë si në territoret e pushtuara nga Rusia ashtu edhe drejtpërdrejt në territorin rus në kolonitë ku mbahen të burgosur ukrainas, është i njohur që nga fillimi i luftës së Rusisë në Ukrainë. . Disa nga rastet e përshkruara nga anëtarët e komisionit të pavarur – avokatja indiane Vrinda Grover, avokati kolumbian Pablo de Greiff dhe gjyqtari norvegjez Erik Møse, i cili ishte ish-kryetar i Gjykatës Ndërkombëtare të Krimeve për Ruandën, quhen krime lufte.
Dhuna seksuale në luftë konsiderohet një krim lufte në të drejtën ndërkombëtare. Njëlloj si, për shembull, vrasja e civilëve ose shkatërrimi i infrastrukturës civile. Kjo e fundit u përfshi në Konventat e Gjenevës të vitit 1949, të cilat përcaktuan kufijtë e luftës dhe u nënshkruan nga të gjitha vendet anëtare të OKB-së, përfshirë BRSS.
Pushtimi i plotë i Rusisë në Ukrainë nuk i ka kursyer krimet seksuale. Raporti i fundit i OKB-së për Ukrainën përshkruan katër raste të përdhunimeve që ndodhën në vitin 2022: nga një në rajonet e Kievit dhe Zaporozhye, si dhe dy raste në rajonin Kherson gjatë pushtimit të këtyre rajoneve nga ushtria ruse. Çdo herë, përdhunimi i grave dhe vajzave nga përfaqësues të autoriteteve ruse ose drejtpërdrejt nga personeli ushtarak rus ndodhte gjatë një kontrolli ose kërkimi për të afërm: burra të armatosur erdhën në shtëpinë e viktimave të tyre dhe kryen përdhunim. Raporti përshkruan në detaje të katër rastet, këtu është një përshkrim i njërit prej tyre: “Në mars 2022, në një nga fshatrat e rajonit të Kievit, dy ushtarë rusë hynë në një shtëpi dhe me radhë përdhunuan në mënyrë të përsëritur një 42-vjeçare. Gruaja në muajin e tretë të shtatzënisë dhe e dashura e e djalit te saj 17-vjeçare. Ata kërcënuan me armë viktimat dhe familjarët e tyre . Ata i çuan tre viktimat në një shtëpi të zbrazët, e kërcënuan të riun me thikë dhe përdhunuan sërish gruan dhe vajzën ne sy te riut. Raporti i Komisionit Hetimor të OKB-së për Shkeljet e të Drejtave të Njeriut në Ukrainë.
Dhuna seksuale në luftë nuk është definuar qartë si një krim lufte. Arsyeja e mundshme është se krime të tilla janë konsideruar nga gjykatat si nënprodukt i luftës, por jo si krim specifik i luftës. Megjithatë, një sërë ngjarjesh në fund të shekullit të 20-të iu demonstruan edhe një herë komunitetit botëror: dhuna e seksualizuar mund të jetë një instrument lufte dhe duhet të barazohet me krimet e luftës.
Një ngjarje e tillë ishte gjenocidi i grupit etnik Tutsi në Ruandë, i kryer me nxitjen e qeverisë së një grupi tjetër etnik Hutu në vitin 1994. Gjykata Ndërkombëtare e Gjenocidit në Ruandë ka arritur në përfundimin se të paktën 250,000 gra dhe fëmijë tutsi janë abuzuar seksualisht nga Hutu. Dhuna nuk ishte e rastësishme: përfaqësuesit Hutu, sipas Human Rights Watch, rekrutuan qëllimisht dhjetëra mijëra mbështetës me HIV për përdhunim. Gjithashtu, sipas Tribunalit Ndërkombëtar për Ruandën, udhëheqësit Hutu jo vetëm që miratuan dhunën kundër Tutsis, por gjithashtu inkurajuan gjymtimin gjenital të viktimave të tyre. Një strategji e tillë, e konceptuar nga udhëheqësit Hutu, supozohej t’i privonte përfaqësuesit Tutsi që të kishin fëmijë në të ardhmen dhe të rriste numrin e tyre. Gjykata Penale Ndërkombëtare për ish-Jugosllavinë zbuloi gjithashtu se disa ushtarë serbë përdorën qëllimisht dhunën e seksualizuar si mjet lufte kundër boshnjakëve dhe kroatëve. Gjykata përfshin çështje penale në të ashtuquajturat kampe përdhunimi të ngritura nga forcat serbe në Bosnje, nëpër të cilat kaluan dhjetëra mijëra gra dhe burra të robëruar.
Të gjitha këto zhvillime, si dhe përparimi i së drejtës ndërkombëtare humanitare, e kanë futur dhunën e seksualizuar në kategorinë e krimeve të luftës. Në vitin 1998, shumica e vendeve të OKB-së nënshkruan të ashtuquajturin Statut të Romës, duke përcaktuar kufijtë e krimeve të luftës. Katër vjet më vonë, Gjykata Ndërkombëtare Penale u krijua në Hagë, duke zëvendësuar gjykatat e OKB-së që kishin hetuar më parë krimet e luftës. Statuti i Romës për herë të parë përfshiu dhunën seksuale në të drejtën ndërkombëtare humanitare në disa fusha: krimet kundër njerëzimit, krimet e luftës dhe gjenocidin. Statuti parashikon që krime të tilla të dënohen deri në 30 vjet burg, që është dukshëm më shumë se ajo që do të konsiderohej një krim i rregullt në gjykatat lokale.
Deri më sot, zyra e prokurorit ukrainas, së bashku me organizatat ndërkombëtare që hetojnë dhunën seksuale në luftë, kanë njoftuar rreth 300 raste të krimeve të tilla të kryera nga ushtria ruse gjatë dy viteve të luftës. Shumica e krimeve janë kryer në rajonet Kherson, Donetsk (55), Kiev (52) dhe Kharkov. Prokuroria ka akses vetëm në territore të papushtuara apo të çliruara.
Megjithatë, shifrat janë shumë të nënvlerësuara, thonë ekspertët. Shumica e viktimave kanë frikë të flasin për raste të tilla dhe nuk duan që emrat e tyre të bëhen publikë, vëren eksperti i organizatës për të drejtat e njeriut Human Rights First, Brian Dooley .
“Vëllimi i të dhënave të pamjaftueshme ose aspak për krimet seksuale në Ukrainë tejkalon ndjeshëm numrin e rasteve që ne njohim. Viktimat e krimeve të tilla rrallë i raportojnë ato jo për këtë në vitet e ardhshme ose kurrë fare, “tha Dooley në një bisedë me Radio Liberty. Ndër arsyet për të cilat Dooley thekson është stigmatizimi i viktimës së dhunës dhe mosbesimi ndaj autoriteteve: “Ekziston një farë stigmë që viktimat e dhunës seksuale në Ukrainë nuk janë të sigurta se do t’u besohet Në Ukrainë, ngurrimi i njerëzve për të raportuar se çfarë po ndodh me ta, është pjesërisht për shkak të faktit se privatësia e tyre shpesh nuk respektohet ose mbrohet siç duhet, për këtë arsye, është e mundur Atyre u ka ndodhur diçka, emri i tyre mund të jetë postuar në faqen zyrtare të prokurorisë dhe fqinjët e tyre, për shembull, do ta mësojnë atë, “shtoi Dooley.
Ai gjithashtu vuri në dukje se një arsye tjetër pse ukrainasit nga territoret e papushtuara ose të çliruara së fundmi kanë frikë të flasin për krime të tilla është edhe për faktin se ata kanë frikë nga kthimi i ushtrisë ruse.
Gruaja e parë në Ukrainë që foli hapur për dhunën seksuale ishte Lyudmila Huseynova, ajo është 61 vjeç. Një dhunë të tillë ajo e ka hasur në burgun e Donetskut, i cili quhet “Izolimi”, pasi para aneksimit të Donbasit nga Rusia, në këtë godinë ndodheshin një fond arti dhe qendër arti me të njëjtin emër. Huseynova u lirua si shkëmbim në vitin 2022, në fillim të luftës. Më pas, si pjesë e një grupi prej 108 femrash, ajo u shkëmbye me ish-udhëheqësin e partisë pro-ruse ukrainase “Platforma e opozitës – për jetën” Viktor Medvedchuk. Gjatë shkëmbimit, 100 gra të burgosura lufte dhe tetë civilë u liruan.
Kjo është ajo që Lyudmila Huseynova tha për ditët e para në Izolyatsia në një intervistë për Ukrinform: “Tmerri filloi të zhvishesha me një çantë në kokë, në të njëjtën kohë, dëgjova zëra ekskluzivisht mashkullorë të duarve të dikujt – njerëz që nuk i pashë. Pastaj, me një çantë në kokë, më urdhëruan të vishesha dhe fjalë për fjalë më tërhoqën zvarrë në qeli nga koka ime, dhe gjithashtu tha se ishte – “Izolim”.
Huseynova e dinte mirë këtë emër – “Izolimi”. Ajo përfundoi në këtë burg në vjeshtën e vitit 2019. Në atë kohë dihej tashmë se kushtet e paraburgimit këtu përbënin torturë dhe se të burgosurit dënoheshin pa hetime të duhura. Për këtë ka pasur me dhjetëra dëshmi nga persona që u liruan me shkëmbim pas vitit 2014. Gjykatat lokale u organizuan këtu nga Rusia pas valës së parë të agresionit në Donbass, dhe vendimet e këtyre gjykatave nuk njihen as nga Ukraina dhe as nga komuniteti ndërkombëtar, pasi po flasim për formimin territorial të panjohur të “DPR”. Përpara se Lyudmila Huseynova të fliste për përvojat e saj në Izolyatsia, gratë e burgosura atje dhe më pas të liruara në këmbim nuk përmendën dhunën seksuale në këtë burg. Ata folën vetëm për mungesën e kujdesit mjekësor, qelitë e ngushta dhe torturat – për shembull, goditje elektrike ose kërcënime me vdekje. Megjithatë, zakonisht vetëm disa kanë guximin të flasin publikisht për poshtërimin me bazë gjinore, ose preferojnë të heshtin për dhunën e seksualizuar ose pranojnë të kujtojnë këtë përvojë traumatike vite më vonë. Huseynova tha se gratë në burg jo vetëm që zhvisheshin lakuriq, por edhe liheshin me një çantë në kokë për të qëndruar për shumë orë pa pasur mundësi për të ndryshuar pozicion.
Huseynova u akuzua për spiunazh dhe ekstremizëm. Edhe pse disa kohë pasi u burgos, Ukraina i dha një çmim për kontributin e saj personal në mbrojtjen e të drejtave të njeriut – për ndihmën e jetimëve që u gjendën në territorin e pushtuar nga Rusia. Pas pushtimit, Huseynova mësoi për shpërbërjen e shkollës së konviktit në fshatin Primorskoye, rajoni Donetsk, i cili ishte nën kontrollin rus. Nxënësit e tij iu shpërndanë familjeve të banorëve vendas të cilët nuk ishin në gjendje t’i mbështesin. Në Kiev, Huseynova organizoi mbledhjen e gjërave dhe ndihmave humanitare, të cilat u dërguan në emër të saj në Mariupol, dhe ajo i solli ato përmes vijës së demarkacionit në territorin e pushtuar. Për ish-nxënësit e shkollës së konviktit, ajo solli jo vetëm rroba ose ushqime, por edhe libra në gjuhën ukrainase, si dhe kartolina që fëmijët dhe të rriturit u shkruanin fëmijëve nën pushtim.
Kur filloi agresioni rus në Donbass, Huseynova jetonte në qytetin e Novoazovsk, rajoni Donetsk, dhe para pushtimit të qytetit nga Rusia në 2014, ajo punonte në një ndërmarrje të vogël bujqësore. Pas kësaj ajo u bë vullnetare. Ajo u arrestua si për shkak se solli libra ukrainas në territorin e pushtuar të Donbass dhe për shkak se solli një flamur ukrainas me mbishkrime nga ushtarakët e batalionit të Forcave të Armatosura të Ukrainës Lvov. Flamuri thoshte “Patriotëve të Novoazovsk”. Huseynova kaloi tre vjet e 13 ditë në burg, një pjesë të kësaj periudhe ajo u mbajt në një qeli ku kishte 20 gra, kryesisht në pritje të dënimit për akuza penale – mes tyre kishte edhe ato që kryen vrasjen, dhe ato, sipas vullnetarit, ishin ishin shumë agresivë ndaj shokëve të tyre të burgosur.
“Hetuesit erdhën tek unë, ndoshta dy javë pas arrestimit”, thotë Huseynova, “Pashë personat që më ndaluan dhe ata filluan të më tallnin, të më thyenin gishtat… Unë i pyeta: për çfarë jam akuzuar? Pastaj njëri prej tyre tha se unë jam shumë llafazan dhe e kam “gojën që punon” dhe kështu do ta përdorin”.
Huseynova tha se çdo grua përballej me procedurën e zhveshjes në Izolyatsia – nuk ka dhoma speciale apo roje femra në burg.
Rusia, si palë në konfliktin ushtarak në Ukrainë, është gjithashtu përgjegjëse për rastet e dhunës seksuale të kryera nga përfaqësues të ushtrisë së saj në Ukrainë. Deri më tani, sigurisht, organizatat joqeveritare po mbledhin vetëm informacionin dhe provat e nevojshme për dhunën seksuale të kryer nga trupat në varësi të Rusisë. Gjykatat ndërkombëtare ende nuk kanë dhënë dënime për këtë krim lufte. Megjithatë, sot dihet tashmë për shkallën e dhunës seksuale të kryer në territoret e pushtuara ukrainase dhe të kryera më parë në territoret që ishin të pushtuara përkohësisht nga Rusia dhe tani të çliruara nga ushtria ukrainase.
Llogaritë e viktimave nuk janë burimi i vetëm i informacionit që u mundëson mbrojtësve të të drejtave të njeriut të mësojnë për dhunën e seksualizuar në luftën në Ukrainë. Në dhjetëra biseda telefonike të ushtarëve rusë të përgjuar nga shërbimet e inteligjencës ukrainase, ata vetë pranojnë se kanë kryer krime të tilla. Për shembull, në fillim të vitit të kaluar, SBU përgjoi një bisedë telefonike të një ushtaraku rus i cili po tregonte detajet e tërheqjes së njësisë së tij nga Liman ukrainas, në të cilën ai foli për dhunën seksuale ndaj grave vendase. Ka edhe raste kur ushtarët u tregojnë gazetarëve për krime të tilla. Vitin e kaluar, një ushtarak nga Bashkortostani, pjesëmarrës në luftën në Ukrainë, i raportoi krimet seksuale një gazetari të gazetës Aurgazinsky Vestnik. Gazeta nuk e ka shtypur rrëfimin e tij, por biseda është përgjuar dhe publikuar edhe nga SBU.
Jo vetëm gratë, por edhe burrat i nënshtrohen dhunës seksuale gjatë luftës në Ukrainë. Në vitin 2017, koalicioni i OJQ-ve Drejtësi për Paqe në Donbas vuri në dukje se një e treta e burrave të anketuar që kishin kaluar nëpër burgje në entitetin territorial të panjohur nën kontrollin rus, Republikën Popullore të Donetskut, ishin përballur me dhunë seksuale nga autoritetet separatiste. . Viktimat ishin kryesisht pjesëmarrës në operacionin anti-terrorist nga ana e Ukrainës dhe njerëz dashamirës të Kievit. E njëjta specifikë mbeti pas pushtimit në shkallë të plotë, domethënë, dhuna seksuale ndaj burrave ukrainas mbizotëron në paraburgim dhe në një masë më të vogël në zonat ku po zhvillohen luftime, thotë Oleksandra Matviychuk , drejtoreshë e Qendrës për Liritë Civile .
“Për shembull, në veri të Ukrainës, ku u zhvilluan luftime nga shkurti deri në mars të vitit 2022, nuk kishte dhunë seksuale, shumica e tyre thjesht u vranë, gjë që ushtria ruse nuk e kishte , ata do të ushtrojnë dhunë seksuale”, tha Matviychuk
Megjithatë, ushtarët ukrainas që janë kapur në territorin e Rusisë, rajonet e pushtuara të Ukrainës ose entitetet territoriale të panjohura nga komuniteti ndërkombëtar nën kontrollin e Rusisë “DPR” dhe “LPR” shpesh përballen me dhunë seksuale, vëren Oleksandra. Ajo thekson se ky mund të jetë një element torture:
“Nëse flasim për territorin e okupuar të Ukrainës dhe ushtarët dhe njerëzit civilë që u kapën në territoret e okupuara ose u dërguan në Rusi, me siguri rreth 90% e njerëzve atje kaluan nëpër tortura po flasim për mbrojtësit e Ukrainës, kjo dhunë është një mjet ushtarak për t’i thyer ata. pengjet po flasim për nivel ushtarak” apo ushtarë të tjerë, qëllimi i parë i dhunës së seksualizuar ruse është shkatërrimi i identitetit të tyre.
Një arsye tjetër e krimeve të tilla të kryera nga ushtria ruse është degradimi i përgjithshëm i nivelit të ushtrisë dhe lodhja e ushtarëve rusë nga fakti se nuk pati fitore të shpejtë. Mia Bloom, një studiuese e dhunës seksuale në luftë nga Shtetet e Bashkuara, flet për këtë .
“Unë mendoj se, në një masë të madhe, ushtarët rusë iu drejtuan dhunës, sepse ata ishin të vendosur të kishin një luftë të shpejtë dhe fitore brenda pak ditësh Ushtria ruse dhe komanda e tyre nuk e kishin imagjinuar kurrë që ukrainasit do të mund të qëndronin për dy vjet dhe madje të kalojë kufirin rus – Unë e kam fjalën për rajonin e Kurskut Shtetet e Bashkuara dhe Izraeli, atëherë niveli fillon të ulet: qeveria mund të fillojë të rekrutojë njerëz me një të kaluar të dyshimtë ose kriminale. të ushtarëve rusë.
Mbetet pyetja nëse dhuna është një strategji ushtarake, siç ishte, për shembull, në Ruanda, apo nëse është një iniciativë private e ushtarëve. Në fund të vitit 2022, Përfaqësuesja Speciale e OKB-së për Dhunën Seksuale, Pramila Patten, vuri në dukje në një intervistë me AFP se dhuna e seksualizuar është strategjia ushtarake e Kremlinit. Ajo thotë se gratë ukrainase konfirmojnë se ushtarët rusë furnizohen me Viagra për të poshtëruar dhe përdhunuar gratë si një strategji ushtarake. Megjithatë, ky informacion ende nuk është konfirmuar; një raport i OKB-së për krimet e luftës përmendi raste të dhunës seksuale nga ushtarët rusë, por nuk konfirmoi fjalët e Pattenit se ishte një strategji ushtarake. Nga komentet e palës ruse – vetëm “ne nuk besojmë” Dmitry Peskov në përgjigje të pyetjes së një gazetari për përdhunimin në qytetin ukrainas të Bucha. Aktivistët e të drejtave të njeriut të intervistuar nga Radio Liberty besojnë se ka më shumë gjasa që komanda ushtarake të mbyllë sytë ndaj problemit ekzistues.
“Në rastin e pushtimit rus të Ukrainës, mendoj se të paktën mund të themi se komanda ruse po mbyll një sy ndaj dhunës seksuale që vartësit e tyre po kryejnë në Ukrainë”, tha Brian Dooley.
Megjithatë, disa raste, veçanërisht ato që ndodhin në burgjet ushtarake në rajonet e pushtuara, sugjerojnë se vendime të tilla nuk mund të merren vetëm nga ushtarët e zakonshëm. Në vitin 2023, të paktën disa ushtarë ukrainas që ishin në burgjet ruse dhe më pas u shkëmbyen, thanë se ata i ishin nënshtruar jo vetëm dhunës seksuale, por edhe gjymtimit gjenital ose tredhjes së plotë gjatë kohës që ishin në paraburgim. Një vit më parë, një video e ngjashme me tredhjen dhe vrasjen e mëvonshme të një ushtari ukrainas të kapur në rajonin e pushtuar të Luhansk u postua në kanalet telegrame pro-Kremlinit. Oleksandra Matviychuk vë në dukje se ushtarët ose punonjësit e burgjeve ushtarake thjesht mund të marrin “problemin” për çdo veprim kundër të ashtuquajturit armik:
“A ka një urdhër për dhunë, në disa raste, jo të ketë, për shembull, një leje të pashprehur nga komandanti: çdo torturë pa kufizime, duke përfshirë dhunën seksuale”, komenton Oleksandra Matviychuk.
Dhe më pas hyn në lojë kultura e terrorit, e cila, sipas ekspertit, është duke u normalizuar brenda Rusisë vitet e fundit. “Dhuna ka filluar të jetë normë dhe kulturë brenda ushtrisë ruse dhe agjencive të tjera të sigurisë. Tortura ka filluar të jetë normë në çdo vend ku shteti përdor forcën. Sa i përket dhunës, ne thjesht mund të shohim se çfarë po ndodh brenda Rusisë. për shembull, hetimet e Projektit të të Drejtave të Njeriut “OVD-Info” dhe organizatave të tjera që publikojnë, për shembull, arkiva nga burgjet që tregojnë se dhuna seksuale është normë absolute,” shton Matviychuk.
Në përgjithësi, pavarësisht nëse ushtria ruse mori urdhra, nëse iu dha leja për dhunë, apo nëse ishte iniciativa e tyre personale, përgjegjësia i takon kryesisht komandës. E ashtuquajtura përgjegjësi komanduese është e përfshirë edhe në Statutin e Romës. Sipas këtij dokumenti, komandantët ushtarakë janë përgjegjës për krimet e vartësve të tyre.
“Ne shohim nga gjykatat në ish-Jugosllavi se shumica e të dënuarve për krime seksuale janë njerëz të nivelit të komandës ushtarake. Mesazhi i ligjit ndërkombëtar dhe gjykatave është këtu: udhëheqësit ushtarakë janë përgjegjës për ushtarët dhe krimet e tyre. Detyra e liderit është të parandalojë krimet e .
Gjykatat ushtarake dhe gjykatat e kaluara që gjykuan krimet e dhunës seksuale në luftë gjithashtu prireshin të dënonin komandantët dhe jo vetë autorët. Për shembull, vetëm në Bosnje dhe Hercegovinë gjatë luftës, sipas vlerësimeve të gjykatës, nga 30 deri në 50 mijë njerëz u përballën me dhunë seksuale nga ushtria serbe. Domethënë, të paktën mijëra ishin të përfshirë në krime, por gjykata për ish-Jugosllavinë dënoi pak më shumë se 30 persona për akuza të tilla. Midis tyre ka edhe më pak përdhunues të drejtpërdrejtë – për shembull, oficerë dhe ushtarë të ushtrisë serbe të Bosnjës Dragoljub Kunarac, Radomir Kovac dhe Zoran Vukovic, të cilët mbikëqyrën dhe morën pjesë personalisht në një nga kampet për gratë boshnjake në qytetin e Foçës. Ata morën nga 12 deri në 28 vjet burg. Të tjerë, si gjenerali i Ushtrisë Serbe të Bosnjës, Radislav Krstiç, morën 35 vjet burg nën përgjegjësinë e komandës, duke përfshirë për krimet seksuale dhe gjenocidin e Srebrenicës të kryer nga vartësit e tij. Në përgjithësi, gjykatat, ndërkombëtare dhe vendase, kanë burgosur më pak se 1 përqind të përdhunuesve të Luftës së Bosnjës, vlerëson studiuesi Jared O. Bell.
Kjo është për shkak të disa arsyeve. Më shpesh, viktimat nuk e dinë, ose nuk mund të kujtojnë për shkak të traumës që kanë përjetuar, se kush ishte autori, ose nuk mund të identifikojnë njësinë, vetëm duke kujtuar se çfarë gjuhe flisnin ushtarët ose çfarë theks kishin. Gjatë luftërave jugosllave, kriminelët mbanin maska ose kapuç për të mbuluar fytyrat e tyre. Pavarësisht ligjeve që lejojnë viktimat e dhunës seksuale të marrin pagesa, kryesisht për të folur për atë që u ka ndodhur gjatë luftës, viktimat bien dakord vetëm nëse edhe ata që janë burgosur me ta pranojnë të flasin. “Ka pasur raste, sidomos në Bosnje, ku njerëzit, kryesisht grupe grash, e dinë saktësisht se kush i përdhunoi. Madje ka pasur raste kur këta njerëz vazhdonin të jetonin në qytetin e tyre, ose në fshatin e tyre ose në një fshat fqinj. Por Sidomos në ato pjesë të Bosnjës ku shumica e njerëzve që jetojnë atje janë serbë, zyra e prokurorit duket se nuk dëshiron të merret me këto raste Thjesht e pamundur të mblidhen të gjitha provat e nevojshme për atë që ka ndodhur Në fund të fundit, provat materiale të një krimi në rastin e përdhunimit zhduken shumë shpejt dhe sot është e pamundur të gjenden ato”, thotë gazetarja serbe Jovana Georgievski .
Një problem tjetër në rastin e një krimi lufte si përdhunimi është se në rastin e luftërave jugosllave është ende e pamundur të llogaritet saktësisht se sa njerëz kanë qenë viktima: “Ne nuk i dimë këto të dhëna me siguri organizatave nuk mund t’u besohet plotësisht thuhej se në periudhën nga viti 1998 deri në vitin 1999 ka pasur rreth 20 mijë viktima, ndërsa lufta në Kosovë ka zgjatur, por ka ekspertë që argumentojnë se këto shifra nuk mund t’u besohet, sepse ndonjëherë shteti manipulon shifrat. ata kanë një interes politik për të treguar se kush ka vuajtur më shumë, thotë Georgievski: Ajo që mund të thuhet me siguri është se përdhunimi gjatë luftës ka një nivel tjetër, sidomos në Kosovë dhe në Bosnje. Organizata për të drejtat e njeriut Amnesty International së pari tërhoqi vëmendjen për këtë në raportet e saj në fund të viteve 1990 dhe në fillim të viteve 2000. Kjo shqetësonte gratë sepse ato mund të lindin. Nëse një grua mbetet shtatzënë si rezultat i përdhunimit, dhe një shtet i caktuar ka pretendime territoriale, atëherë kjo mund të ndryshojë përbërjen etnike të një rajoni të caktuar. Dhe kjo është ajo që e dallon përdhunimin si krim lufte nga përdhunimi në kohë jo lufte”.
Krimet e luftës të kryera nga personeli ushtarak rus pas fillimit të luftës së Rusisë në Ukrainë janë studiuar në Hagë që nga marsi i vitit 2022. Prokurorët e Gjykatës Penale Ndërkombëtare po i hetojnë ata, së bashku me prokurorët ukrainas dhe disa vende perëndimore të përfshira në mbledhjen e provave. Akuzat përfshijnë deportime të detyruara, sulme ndaj infrastrukturës civile dhe krime kundër njerëzimit, veçanërisht dhunë seksuale. Deri më tani, gjykata ka identifikuar vetëm disa të akuzuar dhe ka lëshuar urdhra për arrestimin e tyre – Vladimir Putin, Maria Lvova-Belova, Sergei Kobylash, Viktor Sokolov dhe Sergei Shoigu. Zyra e prokurorit ukrainas ka marrë tashmë disa vendime në mungesë kundër ushtarëve rusë të akuzuar, veçanërisht, për dhunë ndaj grave dhe burrave ukrainas në vitin 2022.
Këto hetime janë në fazat fillestare. Megjithatë, edhe nëse ata bëjnë përparim të konsiderueshëm, në fakt do të jetë e mundur të zbatohen dënimet vetëm nëse ka një ndryshim të pushtetit në Rusi, e cila do të bashkëpunojë me Kievin dhe Hagën, do të lejojë hetime në territoret e pushtuara më parë dhe do të lehtësojë ekstradimin e kriminelëve të luftës. , në veçanti përdhunuesit. Të paktën kështu ka ndodhur me gjykatat e mëparshme ushtarake. Si rezultat i luftës civile, qeveria Hutu u zhvendos nga Fronti Patriotik i Ruandës, i cili i dorëzoi kriminelët e luftës në një gjykatë për Ruandën e krijuar nga Këshilli i Sigurimit i OKB-së. Presidenti i Republikës Federale të Jugosllavisë, Slobodan Millosheviç, dhe rrethimi i tij ushtarak, i cili kryesisht inicioi luftën në Jugosllavi, iu dorëzua gjithashtu një gjykate ndërkombëtare nga qeveria e re. Ajo erdhi në pushtet në vitin 2000 mes humbjes së Millosheviçit në Luftën e Kosovës, bombardimeve të NATO-s ndaj Jugosllavisë, sanksioneve gjithëpërfshirëse ndërkombëtare kundër Beogradit dhe protestave dhe grevave masive që përfshinë vendin.
Pavarësisht se kanë kaluar disa dekada nga ky moment, viktimat e dhunës seksuale vetëm tani pranojnë të flasin për atë që u ka ndodhur në të kaluarën. Gazetarja serbe e BBC-së, Jovana Georgievski, ishte në gjendje të fliste me të mbijetuarat e dhunës seksuale në Kosovën e njohur pjesërisht në qershor të këtij viti. Para se Kosova të miratonte një ligj në vitin 2018 që zyrtarisht u jepte të mbijetuarve të dhunës seksuale statusin e viktimave të luftës dhe të drejtën për përfitime financiare, shumë prej tyre heshtën, veçanërisht burrat. “Edhe para se shqiptarët në Kosovë të fillonin të flisnin për përdhunimin gjatë luftës në vitin 2018, kishte burra nga republikat e tjera të ish-Jugosllavisë që i mbijetuan luftës në Bosnje, në Kroaci, dhe u përballën me dhunë seksuale Burrat që janë përdhunuar gjatë luftërave ballkanike, por më shpesh nuk kanë folur për këtë publikisht fundi i viteve 1990 dhe fillimi i viteve 2000, sepse Bosnja dhe Kroacia tashmë kishin ligje që njihnin përdhunimin gjatë luftës si një krim më vete dhe që u ofronin ndihmë viktimave në Kosovë, ligje të ngjashme u miratuan në vitin 2018, dhe qeveria e vendit po llogarisja gjithashtu tek gratë për të treguar historitë e tyre”, thotë Georgievski. Pavarësisht se të dy e kuptojnë se për këtë duhet folur, asnjëri prej tyre, më duket, nuk do të bëjë kurrë publikisht rrëfimet e tyre në jetë. Kur fola me ta, vura re se ata ende ndjejnë turp dhe frikë: si do t’i shikojë shoqëria jo vetëm ata, por edhe familjen e tyre. Shoqëria kosovare është ende mjaft tradicionale, dhe megjithëse kjo është e vërtetë për shumicën e shoqërive në Ballkan, do të thosha se ndryshimi po vjen pak më ngadalë në Kosovë”.
Para gjykatës për ish-Jugosllavinë, ligji ndërkombëtar nuk e parashikonte dhunën seksuale si krim më vete, pikë kthese ishte lufta në Bosnje, thotë Georgievski: “Ju kujtoj se lufta në Bosnje filloi disa vite para luftës në Kosovë. Kjo do të thotë, lufta e Bosnjës ishte e para një konflikt i madh i armatosur, pothuajse njëkohësisht në Kroaci, por në Bosnje, natyrisht, ishin gratë që i mbijetuan luftës së Bosnjës. pas përfundimit të saj dhe Marrëveshjes së Dejtonit, të cilët filluan të kërkojnë që autorët të dënohen gjatë konfliktit. Kjo ndodhi pas shfaqjes së një vendi të ri – Bosnja dhe Hercegovina Dhe kjo ndodhi: për herë të parë në botë përdhunimi u njoh si krim lufte në të drejtën ndërkombëtare.
Në Bosnje gjatë luftës kishte të ashtuquajturat hotele të përdhunimit. Këto ishin ndërtesa në pjesën qendrore të qyteteve të ndryshme: shtëpi private apo ish hotele që përdoreshin nga ushtria. Ata u quajtën “kampe përdhunimi”, dhe më i famshmi prej tyre është hoteli Vilina Vlas në periferi të Vishegradit në Republika Srpska. “Ishin kryesisht serbët ata që i sollën gratë myslimane të Bosnjës dhe i mbajtën atje për muaj të tërë, i torturuan dhe i përdhunuan Gratë që i mbijetuan kësaj filluan të kërkonin drejtësi dhe ndëshkim për ato krime që u kryen Ata nuk heshtën, ndoshta sepse ishin shpesh nga i njëjti fshat ose nga fshatrat fqinjë, ata kalonin muaj në kamp së bashku dhe ndoshta kishin një ndjenjë. Të traumave kolektive Ata komunikuan me njëri-tjetrin dhe nuk kishin frikë të na tregonin atë që kishin përjetuar. Ka edhe dëshmi të dëshmitarëve okularë se përdhunimet e burrave dhe grave kanë ndodhur edhe gjatë luftës në Kosovë – në Kosovë ka pasur edhe shtëpi private në të cilat ka pasur përdhunime, dhunë seksuale ka pasur edhe nëpër burgje. Por shkalla e asaj që po ndodhte në Kosovë ishte e pakrahasueshme me atë që përjetuan viktimat në Bosnje, kështu që këto fakte u bënë të njohura gjerësisht. Sipas Georgievskit, sot nuk ka pothuajse asnjë përkujtim publik – as për hotelin Vilina Vlas, as për vendet e tjera ku kanë ndodhur vrasje dhe tortura gjatë luftërave jugosllave – në Ballkan: “Turistët që qëndrojnë në hotel më shpesh nuk e dinë . që ata të kalojnë natën në një hotel ku ndodhej një “kamp përdhunimi” 30 vjet më parë, për mendimin tim, kjo është një gjë shumë e rëndësishme që duhet ndryshuar në të ardhmen, sepse nëse do të ndodhte një krim kaq i tmerrshëm, kalimtarët. duhet të informohen disi për këtë, dhe turistët që rezervojnë një dhomë në një ish-kamp ushtarak.”
Sot, autoritetet ruse po dënojnë qytetarët e tyre për torturimin dhe vrasjen e banorëve vendas në qytetin ukrainas të Buçës pranë Kievit, ata po vënë në pikëpyetje provat dhe publikimet për atë që ndodhi në Bucha , të cilat shfaqen edhe në mediat perëndimore. Ishin gazetarët perëndimorë ata që shkruajtën për herë të parë për “kampet e seksit” boshnjak dhe përdhunimin masiv të grave muslimane nga serbët në fund të vitit 1992, dhe vetëm kur viktimat e kësaj dhune folën, u konfirmuan faktet për përdhunimin masiv të përshkruar në shtyp. . Si rezultat, gjatë Tribunalit të Hagës, ish-oficeri i policisë ushtarake serbe të Bosnjës Dragan Zelenoviç pranoi se ai mori pjesë në përdhunimet në grup të grave dhe vajzave boshnjake. Gjithashtu, lideri i serbëve të Bosnjës, Zoran Vukoviç, u dënua më pas me 12 vjet burg për pjesëmarrje në përdhunimin në grup të pengjeve myslimanë. “Hera e parë që një gjykatë në Hagë gjykoi dikë për dhunë seksuale, ishte Dusko Tadiq, ish-udhëheqësi i Partisë Demokratike Serbe në Bosnjën veriperëndimore në këtë rast, në vitin 1997, gjykata dënoi tre persona të tjerë, në vitin 2000 – një autor tjetër të dhunës seksuale gjatë luftës në Bosnje, por në përgjithësi ka shumë, shumë pak kriminelë të dënuar të luftës në vendet e ish-Jugosllavisë ka vetëm një burrë të dënuar me burg në lidhje me përdhunimet dhe torturat e civilëve ishte Zoren Vukoviç, një ish-polic me origjinë serbe. -Vajza në zonën e Mitrovicës gjatë luftës – një qytet në veri të Kosovës, ky ishte një vendim historik: për herë të parë dikush u dënua për një krim të tillë. Vukovich u dënua për përdhunim të një gruaje. Sipas njohurive të mia, dhe në dijeninë e ekspertëve me të cilët fola kohët e fundit, ende nuk janë kryer hetime nga agjencitë e zbatimit të ligjit të Kosovës për përdhunimin e burrave gjatë luftës. Ndoshta ekziston një listë e të dyshuarve, por nuk ka asnjë proces specifik”, tha gazetarja serbe Jovana Georgievski në një intervistë për Radio Liberty.
