Mesazhet e ashpra gjithnjë e më të shpeshta të Beogradit zyrtar kanë për qëllim destabilizimin e situatës në Mal të Zi për të larguar vëmendjen nga mungesa e proceseve reformuese në Serbi dhe në sfond vihet re një shqetësim i lartë i Aleksandër Vuçiqit se “vëllai më i vogël” mund të hyjnë në Bashkimin Evropian në vitin 2028, para shtetit sovran.
Kështu kanë vlerësuar bashkëbiseduesit e “ Vijesti ”, duke iu përgjigjur pyetjes se pse marrëdhëniet mes Serbisë dhe Malit të Zi nuk po përparojnë katër vjet pas largimit të Partisë Demokratike të Socialistëve (DPS) nga pushteti, edhe pse kjo ishte e pritshme.
Profesoresha e asociuar në Universitetin e Donja Goricës, Nikoleta Gjukanoviq, tha për “Vijesti” se situata aktuale i duket se autoritetet në Beograd nuk mund ta tolerojnë faktin që Mali i Zi po përparon më shpejt në rrugën e integrimit në familjen e kombeve evropiane. Kjo është arsyeja pse, siç vlerësoi ajo, në të gjitha mënyrat, përmes eksponentëve të saj në qeverinë malazeze, por shpeshherë edhe “duke u përpjekur drejtpërdrejt të destabilizojnë proceset në vendin tonë, nëse ata nuk mund të tregojnë para qytetarëve të tyre se janë liderët në rajon dhe në atë mënyrë kanë mbajtur mbështetjen për menaxhimin e mëtutjeshëm të proceseve politike në vendin e tyre”.
“Ajo që flet në favor të kësaj teze është fakti se pas çdo përparimi vendimtar të Malit të Zi dhe mbështetjes nga adresat perëndimore, eksponentë të politikës zyrtare të Beogradit në vendin tonë ngrenë çështje që e ndajnë thellë shoqërinë malazeze”, shpjegoi Gjukanoviq.
Ajo theksoi se pritej që marrëdhëniet mes dy vendeve të jenë më kuptimplote dhe të fokusuara në bashkëpunim që nga ardhja në pushtet e palëve që janë të fokusuara në mbrojtjen e interesave të tyre në Mal të Zi, por që mesa duket nuk mjaftojnë përpjekjet e tyre për të kënaqur Vuçiqin. Ajo vlerësoi se politikanët malazezë po e durojnë vazhdimisht qëndrimin poshtërues që ka Vuçiq ndaj tyre.
“Besoj se këto marrëdhënie mund të përmirësohen kur autoritetet e të dy vendeve varen ekskluzivisht nga strukturat e orientuara drejt qytetarëve, të cilat dy vendet tona i shohin në BE, me respektimin e parimeve dhe standardeve demokratike dhe me respekt të plotë dhe respekt të ndërsjellë.
Gjukanoviq tha se çdo gjë tjetër nga ajo do të çojë në krijimin e dy poleve që do të hapin llogore, “të cilat do të na largojnë nga proceset reformuese të ndërtimit të institucioneve që janë të nevojshme”.
Ajo theksoi se diversiteti strukturor i këtyre dy shoqërive nuk kontribuon në ndërtimin e marrëdhënieve më të mira.Mesazhet e ashpra gjithnjë e më të shpeshta të Beogradit zyrtar kanë për qëllim destabilizimin e situatës në Mal të Zi për të larguar vëmendjen nga mungesa e proceseve reformuese në Serbi dhe në sfond vihet re një shqetësim i lartë i Aleksandër Vuçiqit se “vëllai më i vogël” mund të hyjnë në Bashkimin Evropian në vitin 2028, para shtetit sovran.
Kështu kanë vlerësuar bashkëbiseduesit e “ Vijesti ”, duke iu përgjigjur pyetjes se pse marrëdhëniet mes Serbisë dhe Malit të Zi nuk po përparojnë katër vjet pas largimit të Partisë Demokratike të Socialistëve (DPS) nga pushteti, edhe pse kjo ishte e pritshme.
Profesoresha e asociuar në Universitetin e Donja Goricës, Nikoleta Gjukanoviq, tha për “Vijesti” se situata aktuale i duket se autoritetet në Beograd nuk mund ta tolerojnë faktin që Mali i Zi po përparon më shpejt në rrugën e integrimit në familjen e kombeve evropiane. Kjo është arsyeja pse, siç vlerësoi ajo, në të gjitha mënyrat, përmes eksponentëve të saj në qeverinë malazeze, por shpeshherë edhe “duke u përpjekur drejtpërdrejt të destabilizojnë proceset në vendin tonë, nëse ata nuk mund të tregojnë para qytetarëve të tyre se janë liderët në rajon dhe në atë mënyrë kanë mbajtur mbështetjen për menaxhimin e mëtutjeshëm të proceseve politike në vendin e tyre”.
“Ajo që flet në favor të kësaj teze është fakti se pas çdo përparimi vendimtar të Malit të Zi dhe mbështetjes nga adresat perëndimore, eksponentë të politikës zyrtare të Beogradit në vendin tonë ngrenë çështje që e ndajnë thellë shoqërinë malazeze”, shpjegoi Gjukanoviq.
Ajo theksoi se pritej që marrëdhëniet mes dy vendeve të jenë më kuptimplote dhe të fokusuara në bashkëpunim që nga ardhja në pushtet e palëve që janë të fokusuara në mbrojtjen e interesave të tyre në Mal të Zi, por që mesa duket nuk mjaftojnë përpjekjet e tyre për të kënaqur Vuçiqin. Ajo vlerësoi se politikanët malazezë po e durojnë vazhdimisht qëndrimin poshtërues që ka Vuçiq ndaj tyre.
“Besoj se këto marrëdhënie mund të përmirësohen kur autoritetet e të dy vendeve varen ekskluzivisht nga strukturat e orientuara drejt qytetarëve, të cilat dy vendet tona i shohin në BE, me respektimin e parimeve dhe standardeve demokratike dhe me respekt të plotë dhe respekt të ndërsjellë.
Gjukanoviq tha se çdo gjë tjetër nga ajo do të çojë në krijimin e dy poleve që do të hapin llogore, “të cilat do të na largojnë nga proceset reformuese të ndërtimit të institucioneve që janë të nevojshme”.
Ajo theksoi se diversiteti strukturor i këtyre dy shoqërive nuk kontribuon në ndërtimin e marrëdhënieve më të mira.Marrëdhëniet nuk po përparojnë sepse qeveria në Serbi nuk ka ndryshuar
Zoran Stojiljkoviq, profesor i sociologjisë politike në Fakultetin e Shkencave Politike në Beograd, tha për “Vijesti” se marrëdhëniet mes Serbisë dhe Malit të Zi nuk po përparojnë katër vjet pas largimit të DPS-së, sepse qeveria në Serbi nuk ka ndryshuar.
“Ajo personifikohet nga Vuçiq i gjithëpranishëm, i cili duket se mendon se edhe uniforma e liderit të Serbisë është shumë e ngushtë, ndaj ajo duhet të jetë mbrojtëse, tutore dhe interpretuese e interesave të të gjithë serbëve. Në të njëjtën kohë, ai, por jo vetëm ai, nuk është një demokrat që, sipas Lasswell, është i stolisur me një ego të hapur dhe një qëndrim pozitiv ndaj të tjerëve, që përfshin edhe vënien në dyshim të pozicionit të tij. Rezultati është besueshmëria dhe besimi në mjedis, i cili gjithashtu rezulton në lirinë nga ankthi i kudogjendur”, tha Stojiljković.
Ai vuri në dukje se ky është një “diktator spin” që “sundon duke e drejtuar vëmendjen dhe duke e ridrejtuar atë sa herë që, për çështje si minierat e litiumit, ai e gjen veten në telashe dhe në pakicë, dhe më pas drejtimi i një goditjeje ndaj Malit të Zi vjen si një lehtësim i mirëpritur. .” Ai thekson se Vuçiq nuk do ta bënte këtë, nëse nuk gjen interes dhe arsye të dyfishtë përfituese.
“Së pari, sepse ende po kalon. Lagjes jo të papërfillshme në Serbi, që do të ndryshonte kufijtë dhe do të ëndërronte një ëndërr të rrezikshme për një Serbi të madhe, duhet t’i shtojmë ata që, në të vërtetë, njohin sovranitetin e saj, deklarojnë me cinizëm se ‘dy sy në kokë’, një nga e cila është tetë herë më e madhe, dhe nuk janë skena të bukura dhe të qëndrueshme, por ne do të donim një Mal të Zi politikisht të vogël që do të ndiqte zgjedhjet dhe rrugën e Serbisë”.
Stojiljković tha se fakti që ka politikanë në rajon, pozicioni kritik i të cilëve ndaj autoriteteve në Serbi është kthyer në dyshim për qëllimet e Serbisë “përgjithmonë e përgjithmonë” si letërnjoftim dhe lexim të detyrueshëm – përsëri pa dyshim për pozicionin dhe motivet e tyre. .
Ai theksoi se mendimi i tij nuk bazohet vetëm në përshtypjet personale, por se pikëpamjet e tij bazohen në gjetjet e hulumtimit krahasues të vitit të kaluar nga CGE për marrëdhëniet midis Malit të Zi dhe Serbisë.
Analisti politik nga Serbia, Boshko Jakshiq, vlerësoi se Vuçiq e ka të vështirë të pajtohet me faktin se Mali i Zi është shtet i pavarur dhe jo vëllai i vogël i Serbisë mbi të cilin do të donte të kishte një vepër.
“Gjithçka e ka origjinën nga koha e Milo Gjukanoviqit, kur marrëdhënia e tyre më së miri mund të përkufizohej si narcisizëm i dallimeve të vogla. Ata janë të bashkuar nga autoritarizmi, abuzimi me nacionalizmin dhe korrupsioni, të ndarë nga ambiciet e lidershipit dhe kotësia”.
Jakshiq tha se kjo është arsyeja pse Vuçiq reagon dhunshëm kur autoritetet në Podgoricë marrin disa vendime që janë në interes të Malit të Zi, jo domosdoshmërisht të Serbisë.
“Le të themi për njohjen e pavarësisë së Kosovës në vitin 2008… Vuçiq ende beson se ishte një ‘thikë pas shpine’ për sovranitetet e Cetinjes, duke mos pranuar se ishte një hap pragmatik që e afron Malin e Zi më afër integrimit euroatlantik. E njëjta gjë ishte edhe me Rezolutën për gjenocidin në Srebrenicë, për shkak të amendamenteve të së cilës në tekst ai akuzoi Podgoricën se “luan pis si detyrë e dikujt tjetër””.
Jakshiq tha se deklarata e fundit e Vuçiqit se Serbia “nuk do të jetë një thes grushti” dhe se ai nuk frikësohet nga gënjeshtrat e atyre që po bëjnë “gjueti” kundër tij, kryesisht ka për qëllim publikun e Serbisë, por se nuk ka asgjë. të bëjë me realitetin.
“Mali i Zi as nuk ndërhyn dhe as nuk ka kapacitet për të kërcënuar Serbinë. Ndryshe nga Beogradi. “Unë e di se në Mal të Zi ka njerëz që duan të ngrenë frikën ndaj Serbisë”, thotë Vuçiq, por ai nuk e përmend hendekun e shkaktuar në Mal të Zi nga “votuesit e fundjavës” të pengut të tij Andrija Mandiq dhe Milan Knezheviq, përkrahës të kamufluar hollë. të “botës serbe” të cilët dinë të shpërfillin manifestimet në vendin e tyre, por nuk mungojnë të paraqiten në Beograd në çdo rast, apo të marrin pjesë në stërvitjen ushtarake të Ushtrisë Serbe në Pešter”.
Jakshiq vlerësoi se agresioni aktual i shtuar i Vuçiqit lidhet drejtpërdrejt me rezultatin e DPS-së në Podgoricë, i cili është “humbja e parë e koalicionit qeverisës në favor të Beogradit në katër vjet dhe një dështim i inxhinierisë politike të Presidentit të Serbisë në Mal të Zi. .”
“Njoftimi se ai do të vizitojë serbët në territorin e Malit të Zi është provokues sepse këto mosmarrëveshje politike do të kontribuojnë në polarizimin, jo fqinjësinë e mirë. Nuk jam i sigurt se Vuçiq do të dëshironte të shihte se Serbia ka respektin që Mali i Zi ka në Serbi”, tha Jakshiq.
Duke iu përgjigjur pyetjes se si dinamikat e brendshme politike në Serbi dhe Mal të Zi ndikojnë në mungesën e progresit në marrëdhëniet e tyre të ndërsjella, edhe pas katër vjetësh nga ndryshimi i qeverisë në Mal të Zi, Nikoleta Gjukanoviq tha se pas vitit 2020, struktura e qeverisë ka ndryshuar dhe me të edhe ndryshon. dhe marrëdhëniet mes dy vendeve.
“Ajo që mund të vëmë re është se qeveria në Serbi respektoi vetëm individët që janë politikanë autoritarë me përvojë, jo ata që e morën pushtetin politik nga biografitë e punës, nga jeta akademike dhe shoqërore”.
Kjo, siç tha ajo, tregon se edhe ata duan që situata ekzistuese të ruhet me një rishpërndarje rolesh, e jo me ndryshime strukturore në shoqëri që në thelb do të jenë meritokratike.
Ajo vlerësoi se çështja e Kosovës mund të ndikojë në marrëdhëniet mes dy vendeve, sepse dinamika e zhvillimit të marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë në masë të madhe do të vendosë për fatin e marrëdhënieve të Serbisë me vendet e tjera të rajonit.
“Ajo që unë mendoj gjithashtu është se nëse qeveria në Mal të Zi arrin t’i rezistojë presionit nga Beogradi dhe të përfitojë nga shansi historik për të zbatuar proceset e reformave dhe për të arritur objektivin kryesor të politikës së jashtme në pesë ose gjashtë vitet e ardhshme, mendoj se kjo do të përmirësohej ndjeshëm. marrëdhëniet tona në të ardhmen, dhe se në atë moment do të mund të ndihmonim ndjeshëm në integrimin e të gjithë rajonit në familjen evropiane të kombeve”, tha Gjukanoviq.
NATO dhe BE, ose BRICS
Zoran Stojiljkoviq vlerësoi se interesat neo-perandorake të të mëdhenjve përshkojnë rajonin dhe se qëndrimet e Serbisë dhe Malit të Zi janë dukshëm të ndryshme.
“Mali i Zi është anëtar i NATO-s dhe ndjek politikën e BE-së dhe ‘Perëndimit politik kolektiv’, duke përfshirë futjen e sanksioneve. Serbia mbron neutralitetin ushtarak – që justifikon armatimin dhe kthimin e rekrutimit, pothuajse me pëlqimin konsensual të qytetarëve, ajo ende nuk do të anëtarësohet në NATO dhe është thellësisht e ndarë për integrimin në BE. Ai i sheh Rusinë dhe Kinën si garantues të interesave të tij rreth Kosovës dhe vë në dukje se BRICS po “arrin dhe kapërcen” G7. SHBA e sheh veten si bartëse të imperializmit me petk demokratik dhe dëshiron, me të gjitha rezervat për politikën e tij autoritare populiste, fitoren e (Donald) Trumpit”.
Stojiljkoviq tha se “mjeshtëria e malazezëve” komentohet me njëfarë cinizmi dhe zilie për të marrë dritën jeshile për të hyrë në BE duke ndryshuar ligjin në momentin e fundit, edhe pse, sipas opinionit të tyre kritik, ligjet e reja të miratuara duhet të ndryshohen menjëherë.
Kësaj, siç tha ai, duhet t’i shtohet roli i lojtarëve të vetos, siç janë organizatat kishtare, kapitali i korporatave, madje edhe inteligjenca apo rrjetet kriminale.
“Përsëri, normalizimi i situatës jonormale dhe mbajtja e Serbisë në rrugën evropiane do ta përmirësonte situatën. Për të mos folur për reformat demokratike dhe reduktimin e korrupsionit sistemik. Po ashtu, sidomos në Serbi, mungon shpirti publik, përgjegjësia për fjalën publike, kultura e dialogut dhe tolerancës, gatishmëria për kompromis dhe vendosja e të paktën një konsensusi minimal”, tha Stojiljkoviq.
Më shumë pika mosmarrëveshjeje parimore sesa unitet vëllazëror
Boshko Jakshiq vlerësoi se shumë varet nga pozicionimi dhe prioritetet gjeostrategjike.
“Ndërsa Serbia e ka njërën këmbë në Lindje dhe tjetrën në Perëndim, Mali i Zi e ka përcaktuar qartë anëtarësimin e saj në NATO. Kjo e shqetëson Vuçiqin dhe nuk arrin ta përmbajë ironinë: “Ne nuk jemi të fuqishëm dhe të fortë si ju. Ne nuk jemi në NATO, si ju, ne jemi një vend i lirë dhe liridashës’”.
Jakshiq tha se prioriteti i Beogradit është tërheqja e investimeve dhe zhvillimi i infrastrukturës pa ambicie për të kryer reforma reale që do të forconin demokracinë dhe do të krijonin një shtet ligjor me institucione të forta dhe të pavarura.
Ai vlerësoi se Mali i Zi pluralist është thelbësisht i ndryshëm nga Serbia monolite dhe se “Podgorica në njëfarë mënyre aktivizoi luftën kundër krimit dhe korrupsionit, e cila në Serbi, përkundër të gjitha premtimeve, as që ka filluar”.
“Ndërsa Vuçiq akuzohet hapur nga opozita në Beograd për krijimin e një shteti mafioz, ai me cinizëm thotë, sipas matricës së preferuar se për çdo gjë është faji i dikujt tjetër: “Unë do t’ju kërkoja të na dërgoni më pak nga këta mashtrues dhe të poshtër. .. Ne do të kishim 120 të vdekur më pak në Beograd, se kishte më pak biznes me drogë. Deklarata e ministrit të Punëve të Brendshme, Ivica Daçiq, se “çdo fshat në Mal të Zi ka grupin e vet të organizuar kriminal”, është vetëm shtjellim i tezës së Vuçiqit”, tha Jakshiq.
Ai beson se në sfond ka një shkallë të lartë të shqetësimit të Vuçiqit se Mali i Zi mund të hyjë në BE në vitin 2028, para Serbisë.
“Duke qenë se ai nuk heq dorë nga narrativa “Serbia si udhëheqëse e rajonit”, e ka të vështirë të pajtohet me faktin se Mali i Zi ka një kapacitet demokratik dhe se është i vetmi në rajon që ka një perspektivë reale dhe realiste evropiane”.
Jakshiq tha se Vuçiq nuk dëshiron të shohë se Mali i Zi është pajtuar 100% me politikën e jashtme dhe të sigurisë të BE-së, ndërsa Serbia, para së gjithash për shkak të qëndrimeve të saj ndaj Rusisë, ka mbetur seriozisht prapa në këtë drejtim.
“Siç qëndrojnë gjërat tani, ka më shumë pika mosmarrëveshjeje parimore sesa ‘unitet vëllazëror’. “Hyrja e Malit të Zi në BE para Serbisë do të ishte një shuplakë serioze për Vuçiqin, i cili do të përballej edhe më hapur me Podgoricën”, tha Jakshiq.
Duke iu përgjigjur pyetjes se cilat janë arsyet kryesore të dërgimit të “mesazheve të ashpra” nga Serbia në Mal të Zi dhe si ndikon kjo në marrëdhëniet dypalëshe, Nikoleta Gjukanoviq thekson se këto mesazhe synojnë të destabilizojnë situatën në Mal të Zi dhe të largojnë vëmendjen nga mungesa e proceseve reformuese. në Serbi.
Ajo thekson se ato deklarata kanë për qëllim më shumë moszbatimin e politikave të tyre dhe justifikimin e vendimeve politike jopopullore në të ardhmen, sesa nevojën për të komentuar situatën politike dhe të sigurisë në Mal të Zi.
“Por kur shikohet deklarata e zotit Daçiq, për shembull, i cili thotë se çdo fshat në Mal të Zi ka grupe të organizuara kriminale dhe se ata e sollën krimin në Beograd. Z. Vuçiq thotë se të gjithë nga Mali i Zi dhe nga rajoni që duan të kenë nënshtetësi serbe duhet të mund ta bëjnë këtë dhe se politikanët në vendin tonë i shqetëson vetëm shtetësia serbe. Kur i bashkon ato dy idetë e politikanëve serbë… do të na çonte në faktin se ata duan të importojnë më shumë struktura kriminale në Serbi”.
Gjukanoviq beson se kjo është e gjitha një shfaqje politike që synon krijimin e narrativave që ndalojnë përparimin e dy shoqërive dhe marrëdhëniet e tyre të ndërsjella.
“Kur merret parasysh se këta janë personalitete tejet autoritare, të prirur ndaj demonstrimeve të pushtetit dhe forcës, atëherë do të habiteshin nga veprime të ndryshme”.
Zoran Stojiljkoviq vlerësoi se mesazhe të tilla krijojnë dhe ruajnë një klimë të armiqësisë dhe mosbesimit gjithnjë e më të hapur.
“Keqësia dhe keqdashja, kujtesa e keqe, hakmarrja dhe ironia epshore, prirja për sarkazëm janë në punë. Këmbëngulje të lakmueshme tregojnë edhe shumë aktorë politikë në shfaqjen e dyshimit ksenofobik, provincial, palankuen ndaj tjetrit dhe të ndryshëm, pra kërkimit të së drejtës për t’u dalluar. Në atë mënyrë shkon edhe deklarata e lartpërmendur ofenduese e Daçiqit”.
Ai tha se deklaratat e Vuçiqit sugjerojnë se pozicioni i Malit të Zi është servil dhe shfrytëzon zhgënjimin në Serbi të shkaktuar nga njohja nga Mali i Zi për Kosovën.
Fatkeqësisht, as në Mal të Zi nuk shoh lojtarë të mëdhenj politikë me vizion dhe fuqi për një transformim radikal demokratik.
Nxehtë – ftohtë
Boshko Jakshiq ka vlerësuar se politika e Vuçiqit është e “nxehtë dhe e ftohtë”.
“Ai thotë se Mali i Zi ‘ka dorën e zgjatur, se bashkë do të bëjnë gjithçka që duan’. “Për ne, Mali i Zi është një partner jashtëzakonisht i rëndësishëm”. “Mali i Zi është vendi më i afërt me ne, sepse Republika Srpska nuk është një vend”. Pastaj ai u sulmua në mënyrën më të vrazhdë. “Serbia është subjekti kryesor i të gjitha sulmeve në Mal të Zi, ata do të marrin përgjigjen që meritojnë”.
Ai kujtoi se Vuçiq para dy vitesh deklaroi se Serbia dhe Mali i Zi duhet të “rivendosin” marrëdhëniet e tyre të ndërsjella, por edhe sot është i bindur se fajin e vetëm për tensionet e vazhdueshme dhe tensionet e herëpashershme të larta i takon Podgoricës.
“Së fundmi në Tivat, në samitin e nismës Brdo-Brioni ka hapur biletat. “Serbia nuk gaboi me Malin e Zi, as strategjik e as taktik, ishte e kundërta”. Përkufizimi i tij për marrëdhëniet është i qartë: në Podgoricë ka mëkatarë, në Beograd ka njerëz të drejtë”.
Vuçiq, siç tha ai, është mësuar me qëndrimin arrogant ndaj disidentëve apo gazetarëve kritikë në Serbi.
“Pse Vuçiq nuk e godet me shuplakë njohjen e Kosovës në fytyrë amerikanëve, gjermanëve, francezëve apo turqve? Ai është një ‘çiklist’ tipik: shtyp, përkulet”, tha Jakshiq.
