Në samitin e dhjetë të Procesit të Berlinit, të mbajtur më 14 tetor në Berlin të këtij viti, Presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, dhe kancelari gjerman Olaf Scholz dhanë mesazhe kyçe për pjesëmarrësit.
“Unë besoj se të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor duhet të jenë pjesë e Bashkimit Evropian. Sundimi i ligjit dhe integrimi ekonomik janë të rëndësishëm. Kjo është arsyeja pse Procesi i Berlinit është promotori i tregut të përbashkët për Ballkanin Perëndimor dhe është shumë e rëndësishme që ai të funksionojë pa probleme. Ai e sjell rajonin dhe të gjithë ata më afër Bashkimit Evropian”, tha von der Leyen. Ajo tha se Plani i Rritjes është një urë lidhëse ndërmjet tregut të përbashkët rajonal dhe tregut të përbashkët të Bashkimit Evropian dhe se paratë e para nga Plani i Rritjes do të mbërrijnë në fund të vitit.
Mikpritësi i samitit, kancelari gjerman Olaf Scholz, tha se nuk duhet të presim edhe 10 vjet që vendet e rajonit të bëhen pjesë e BE-së dhe se BE-ja është e kompletuar vetëm me Ballkanin Perëndimor. Ai vlerësoi se Procesi i Berlinit është instrument për forcimin e bashkëpunimit konkret në Ballkanin Perëndimor dhe se ky bashkëpunim do të intensifikohet.
Pavarësisht nga rezultatet konkrete që janë arritur në dhjetë vitet e fundit, ka ende një debat nëse procesi i Berlinit është një rrugë e shkurtër apo një zëvendësim për anëtarësimin në BE. Ish-kancelarja gjermane, Angela Merkel, e cila nisi këtë proces, theksoi gjatë mandatit të saj se forcimi i bashkëpunimit rajonal, integrimi politik dhe ekonomik është çelësi për përshpejtimin e reformave të nevojshme për anëtarësimin në BE. Qëndrimi i saj ishte se Procesi i Berlinit mund të jetë një katalizator për këto ndryshime, por se përgjegjësia kryesore për përparimin u takon vetë vendeve të rajonit. Në të njëjtin vit, presidenti i atëhershëm i Komisionit Evropian, Jean-Claude Juncker, njoftoi se nuk do të kishte zgjerim gjatë mandatit të tij.
Edhe pse nuk ka pasur asnjë zgjerim që atëherë, procesi i Berlinit ruajti perspektivën e BE-së për Ballkanin Perëndimor. Vazhdimisht, për plot dhjetë vjet, ajo u bë një platformë për marrëveshje dhe lidhje në dekadën më sfiduese që nga krijimi i BE-së (Brexit, kriza e migrantëve, pandemia e koronavirusit, kriza energjetike, lufta në Ukrainë dhe Lindjen e Mesme). Prioritetet kanë ndryshuar, ndaj sot BE-ja thekson sigurinë energjetike, tranzicionin e gjelbër, mbrojtjen e kufijve të jashtëm si një nga çështjet më të rëndësishme. Rrethana të tilla mund të çojnë në një ndryshim dhe përshpejtim të politikës së zgjerimit. Ashtu si një BE e qëndrueshme dhe e fortë ekonomikisht është e rëndësishme për rajonin tonë, stabiliteti i Ballkanit Perëndimor është gjithashtu i rëndësishëm për BE-në.
Rezultatet e deritanishme të procesit të Berlinit
Sipas të dhënave të publikuara nga portali gjerman www.berlinprocess.de/#summits, më shumë se 37 projekte transporti, 8 projekte energjetike, 2 programe qëndrueshmërie (energji, burime të rinovueshme të energjisë), Komuniteti i Transportit, Tregu i Përbashkët Rajonal, Marrëveshja për Roaming Rajonal. Këto projekte mbulojnë katër fusha: tranzicioni ekonomik, politik dhe i sigurisë, social dhe mjedisor.
Në Deklaratën e miratuar në samitin e fundit të Procesit të Berlinit, të arriturat e deritanishme renditen: Hapësira Ekonomike Rajonale, Tregu i Përbashkët Rajonal, Marrëveshja Rajonale për Roaming, pesë marrëveshje për mobilitet, Axhenda e Gjelbër për Ballkanin Perëndimor, Zyra Rajonale për Bashkëpunim Rinor. , Axhenda e Lidhjes, Partneriteti për klimën ndërmjet Ballkanit Perëndimor dhe Gjermanisë, Samiti Dixhital i Ballkanit Perëndimor, Axhenda Dixhitale për Ballkanin Perëndimor, Marrëveshja për Komunitetin e Transportit, Korridoret e Gjelbërta, një angazhim i fortë për përmirësimin e bashkëpunimit në fushën e sigurisë energjetike dhe tranzicionit energjetik, Qendra për Kërkim dhe Inovacion të Ballkanit Perëndimor, Forumi i Investimeve i Dhomave të Gjashtës së Ballkanit Perëndimor, Grupi Drejtues për Detyrimet e Sigurisë të Procesit të Berlinit, Programi për nëpunësit e rinj civilë, Fondi Ballkanik për Zhvillimin dhe Inovacionin e Ndërmarrjeve dhe Fondin e Kërkimit të Ballkanit Perëndimor, si dhe disa formate shtesë të shkëmbimit dhe bashkëpunimit në nivel rajonal.
Në të njëjtën Deklaratë thuhet se “dialogu dhe qasjet konstruktive janë kyçe për zgjidhjen e çështjeve të pazgjidhura dypalëshe”, duke theksuar rolin e paçmuar të Procesit të Berlinit gjatë dekadës së fundit në përmirësimin e bashkëpunimit rajonal dhe integrimin në BE të Gjashtës së Ballkanit Perëndimor.
Plani i veprimit për Tregun e Përbashkët Rajonal për periudhën 2025-2028
Liderët e Ballkanit Perëndimor kanë miratuar një plan të ri veprimi për tregun e përbashkët rajonal për periudhën 2025-2028, i cili është një kuadër rajonal i bazuar në rregullat dhe standardet e BE-së, për nxitjen e tregtisë, lëvizshmërisë dhe investimeve në rajon, si si dhe për integrimin me tregun e vetëm të BE-së. Ata e konsiderojnë tregun e përbashkët rajonal si një mundësi kyçe për të “kapërcyer tregjet e vogla, të fragmentuara, për t’i bërë kompanitë konkurruese, për të tërhequr investitorë dhe për të mbajtur dhe zhvilluar kapitalin tonë njerëzor”. një katalizator i fuqishëm për rritjen dhe atraktivitetin e rajonit për investime.”
Ai thekson se integrimi rajonal është një shtyllë kyçe e Planit të Rritjes për Ballkanin Perëndimor dhe se “zbatimi i këtyre planeve mund të shtojë 10 për qind në ekonomitë tona dhe të nxisë ndjeshëm integrimin ekonomik dhe progresin social, si dhe të kontribuojë në qëllimin e Planit të Rritjes. për të ndihmuar ekonomitë tona të dyfishohen në madhësi në 10 vitet e ardhshme.”
Plani i ri katërvjeçar është i ndarë në gjashtë shtylla, nga të cilat CEFTA do të zbatojë tre: lëvizjen e lirë të mallrave, lëvizjen e lirë të shërbimeve dhe masat tregtare horizontale.
Ai përmend gjithashtu “peizazhin gjeopolitik dhe socio-ekonomik sfidues dhe të ndryshuar ndjeshëm, si dhe boshllëqet aktuale të mëdha në afrimin e rajonit dhe BE-së”, por gjithashtu se ai përpiqet për “rritje më të lartë, standarde të përmirësuara të jetesës dhe afrim me Bashkimin “e cila varet qartë nga integrimi ekonomik brenda rajonit, dhe më pas midis rajonit dhe BE-së.
Deklarata përfundon se “një gjashtëshe e fortë dhe e suksesshme e Ballkanit Perëndimor e integruar në BE është një investim i domosdoshëm në forcën tonë të përbashkët, sigurinë dhe konkurrencën, axhendën tonë të forcuar të integrimit ekonomik rajonal në kuadër të Planit të ri të Veprimit për Tregun e Përbashkët Rajonal për periudhën prej 2025-2028 është vizioni i rajonit tonë për transformimin ekonomik dhe social, i cili i hap rrugën anëtarësimit të plotë në Bashkimin Evropian”.
Çfarë thotë buxheti i BE-së për zgjerimin?
A do të ketë zgjerim do të jetë shumë më e qartë vitin e ardhshëm kur të përgatitet buxheti për periudhën e ardhshme shtatëvjeçare nga viti 2028 deri në vitin 2034. Buxheti i mëparshëm, si dhe ai aktual, nuk kishte planifikuar zgjerimin e BE-së.
Buxheti i BE-së për periudhën 2014-2020 (i miratuar në 2013) u fokusua në synime të tilla si rritja, punësimi, konkurrueshmëria, zhvillimi rajonal dhe reforma e politikës së përbashkët bujqësore. Buxheti aktual për periudhën 2021-2027 (i miratuar në 2020) mbulon një gamë të gjerë fushash, duke përfshirë tranzicionin e gjelbër, dixhitalizimin, kërkimin dhe inovacionin, kohezionin dhe solidaritetin midis shteteve anëtare.
Në fjalimin e saj në Parlamentin Evropian më 18 korrik 2024, Ursula von der Leyen prezantoi udhëzimet politike për këtë mandat të Komisionit Evropian (2024-2029). Ajo vuri në pah ndryshimet klimatike, tranzicionin energjetik, autonominë teknologjike të Evropës si sfidat më të rëndësishme me të cilat do të përballet, por edhe reduktimin e varësisë së Evropës nga aktorët e tjerë në fusha kritike si burimet e energjisë dhe teknologjitë e larta. Ajo theksoi gjithashtu rëndësinë e bashkëpunimit ndërmjet vendeve evropiane në kuadër të NATO-s, duke ofruar mbështetje për Ukrainën dhe forcimin e infrastrukturës evropiane të mbrojtjes dhe industriale. Ajo gjithashtu renditi zgjerimin si një nga prioritetet e saj, duke e konsideruar atë një “përgjegjësi morale, historike dhe politike” të Bashkimit Evropian.
Zbatimi i Planit të Veprimit për Tregun e Përbashkët Rajonal, i miratuar në samitin e fundit të Procesit të Berlinit, do të çojë në integrimin e tregut të Ballkanit Perëndimor në Zonën Ekonomike Evropiane (ZEE). Parimet bazë të ZEE-së janë shkëmbimi i lirë i mallrave, shërbimeve, kapitalit dhe liria e lëvizjes së njerëzve.
Shoqata Evropiane e Tregtisë së Lirë (EFTA) u themelua më 3 maj 1960 për vendet që nuk ishin anëtare të Komunitetit Evropian në atë kohë, ndërsa Zona Ekonomike Evropiane u krijua më 1 janar 1994, me një marrëveshje midis Tregtisë së Lirë Evropiane. Asociacioni (EFTA) dhe Bashkimi Evropian. Kjo marrëveshje lejoi vendet jo anëtare të BE-së të merrnin pjesë në tregun e vetëm të lirë.
