Evropa nuk duhet të mashtrojë veten duke menduar se Pekini – lidhjet e të cilit me Moskën janë të thella – mund të sjellë realisht paqe në Ukrainë.
Kina – partneri më i afërt strategjik i Rusisë dhe sfiduesi më i madh i epërsisë globale të SHBA-së – nuk mund dhe nuk do të ndikojë në Moskë që të bëjë paqe me Ukrainën. Armiqësia e përbashkët Kinë- Rusi ndaj epërsisë globale të Amerikës dhe fakti që të dyja vendet e shohin njëri-tjetrin të dobishëm në disa mënyra, përjashton që Kina të luajë ndërmjetësin e paqes.
Kjo duhet të kuptohet nga udhëheqësit e Evropës Perëndimore, të cilët vazhdojnë të mashtrojnë veten se Pekini mund ta bindë Moskën që t’i japë fund luftës së saj shtazarake me fqinjin e saj. Kjo përfshin Presidenten e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, së bashku me Francën, Gjermaninë, Italinë, Spanjën dhe Finlandën, ndër të tjera. Presidenti i Finlandës Alexander Stubb madje ka deklaruar se një telefonatë nga presidenti Xi Jinping me presidentin rus Vladimir Putin është gjithçka që është e nevojshme për t’i dhënë fund luftës në Ukrainë.
Ndërsa ekziston një njohje e përgjithshme midis liderëve të Evropës Perëndimore se Kina ka forcuar makinën luftarake të Rusisë duke e furnizuar atë me komponentë kritikë të teknologjisë së dyfishtë, shumë besojnë se Pekini mund ta bindë Rusinë të kufizojë agresionin e saj për shkak të blerjeve të mëdha të naftës nga Rusia dhe ndihmën e saj përballë sanksioneve perëndimore.
Çështja e Kinës është një arsye e mjaftueshme që Ukraina të mos qëndrojë e qetë se Rusia mori mbështetje të pamjaftueshme nga vendet partnere të BRICS në samitin e fundit të Kazanit për thirrjen e saj për ndryshime në rendin global duke pushtuar Ukrainën. Në vend të kësaj, Ukraina duhet të mbajë një sy më vigjilent në planin e paqes Kinë-Brazil, të cilin Pekini e prezantoi në fillim të këtij viti. Presidenti Xi Jinping kujtoi planin, i cili zgjoi zemërimin e Presidentit Volodymyr Zelensky për mosdënimin e pushtimit të paligjshëm të Rusisë në Ukrainë, kur ai u takua me Presidentin Vladimir Putin në samitin e BRICS.
Pse Kina nuk është paqebërëse
1 – Partneriteti strategjik
Rusia, si partneri strategjik gjithëpërfshirës i Kinës, mbetet e vendosur për të nënshtruar Ukrainën. Kjo është arsyeja pse Putini kohët e fundit vendosi të ulë pragun e Rusisë për të kryer sulme bërthamore kundër çdo vendi që bashkon forcat me Ukrainën. Meqenëse Rusia ka numrin më të madh në botë të kokave bërthamore, Moska, të paktën, dëshiron të trembë SHBA-në që të mos kalojë vijën e saj të kuqe të fundit.
Deri më tani, Kina ka qëndruar e heshtur ndaj armiqësisë së Rusisë, megjithëse Pekini, herë pas here, ka përsëritur se nuk duhet të ketë “zgjerim të fushës së betejës”, të mos ketë përdorim të armëve bërthamore dhe të mos sulmojë termocentralet bërthamore dhe objektet e tjera bërthamore paqësore.
Ndërsa mbështet parimin e integritetit territorial, Kina ka mbështetur shpesh të ashtuquajturat interesa “legjitime” të Rusisë në Ukrainë dhe, si Moska, ka fajësuar zgjerimin e NATO-s për luftën në Ukrainë.
2 – Ekonomia dhe gjeopolitika
Gjatë tre dekadave të fundit, rritja e habitshme ekonomike dhe ushtarake e Kinës e ka bërë atë fuqinë e dytë më të madhe në botë. Rusia, ndërkohë, është bërë shumë e varur nga tregtia me Kinën.
Megjithatë, ekonomia shpjegon vetëm një aspekt të marrëdhënies kino-ruse. Faktori strategjik gjeopolitik gjithashtu shpjegon, pjesërisht, forcimin e lidhjeve të Kinës me Rusinë Euroaziatike që nga viti 2003.
Për shembull, stërvitjet detare kino-ruse në Detin Mesdhe dhe Baltik (përkatësisht në 2015 dhe 2017) vendosën pretendimin e Kinës për të qenë një fuqi evropiane. Stërvitjet e përbashkëta në Oqeanin Indian në vitin 2019, si dhe stërvitjet e përbashkëta të iniciuara nga Rusia në Oqeanin Paqësor dhe Arktik, Mesdheun, Detin Kaspik dhe Baltik rreth dy javë përpara stërvitjeve ajrore dhe detare në detet e Japonisë dhe Okhotsk në fund të shtatorit – synonin të tregonin një aftësi të përbashkët për t’u marrë me kërcënimet e sigurisë që ata i perceptonin si të krijuara nga armiku i tyre i përbashkët, SHBA.
Në mars 2022, Kina ishte një nga 35 vendet – që përfshin 18 për qind të shteteve anëtare të Kombeve të Bashkuara (OKB) – që abstenuan nga mbështetja e një rezolute të Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së që dënonte pushtimin rus të Ukrainës. Në të njëjtën kohë, ajo gjithashtu paraqet pretendime për territoret e fqinjëve të saj aziatikë. Pra, biseda e Pekinit për rëndësinë e parimit të sovranitetit territorial duket e zbrazët.
4 – Planet e paqes të Kinës
Në shkurt 2023, Kina doli me një plan paqeje, i cili përsëri theksoi integritetin territorial të shteteve dhe kundërshtimin e Pekinit ndaj përdorimit të armëve bërthamore. Majin e kaluar dhe përsëri në shtator, në margjinat e Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së në Nju Jork, Kina paraqiti një plan tjetër paqeje, këtë herë me Brazilin , i cili votoi për rezolutën e Asamblesë së Përgjithshme që qortonte agresionin e Rusisë. Bashkëpunimi i Brazilit ndoshta u formësua nga interesi i tij si blerësi më i madh i naftës në Rusi dhe si një zëdhënës i vetëquajtur për ekonomitë në zhvillim.
Asnjëri prej planeve nuk i bëri thirrje Rusisë që të tërheqë trupat e saj nga territori ukrainas që ka pushtuar – në Ukrainën Lindore dhe Krime. Kjo i përshtatet Rusisë. As plani Kinë-Brazil nuk përmendi se Rusia ka kërcënuar disa herë me luftë bërthamore që kur sulmoi Ukrainën. Presidenti i zhgënjyer Volodymyr Zelensky e hodhi poshtë planin.
5 – Paanshmëri e rreme
Paanshmëria – dhe aftësia për të ndikuar – janë cilësi shumë të dëshirueshme për një paqebërës, por refuzimi i Kinës për të qortuar shkeljen e Rusisë ndaj ligjit ndërkombëtar zbulon të kundërtën në lidhje me qëndrimin e saj ndaj Ukrainës.
Dhe pak para seancës së Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së, duartrokitjet e Putinit për “marrëdhëniet e besimit” të Rusisë me Kinën, Brazilin (dhe Indinë) nuk e rritën imazhin e tyre si dashamirës të paanshëm.
“Plani i fitores” i Zelenskit, i cili i jep përparësi anëtarësimit të menjëhershëm në NATO, ka zemëruar Rusinë. Moska e ka paralajmëruar Zelenskin që “të kuptojë arsyet që çuan në këtë konflikt” dhe e ka akuzuar atë për shtyrjen e NATO-s në konflikt të drejtpërdrejtë me Rusinë.
Deri më tani, Kina nuk ka komentuar planin e Zelensky, por raportet në Global Times të drejtuar nga shteti pretendojnë se kësti i fundit i Uashingtonit prej 425 milionë dollarësh të ndihmës ushtarake për Ukrainën vetëm sa do të zgjasë konfliktin. Është e qartë se Kina po luan një lojë marrëzie të fajësimit kundër SHBA-së, duke lënë të kuptohet se Ukraina nuk duhet ndihmuar kundër një agresori.
Mësimi për Perëndimin
Kërcënimet e fundit bërthamore të Putinit sinjalizojnë se Rusia nuk do të kufizohet nga Kina. Kërcënimet ngrenë pyetje në lidhje me masën në të cilën Kina mund të figurojë në llogaritjet politike dhe strategjike të Moskës. Për shembull, lidhjet e forta ekonomike të Kinës me Perëndimin mund të përkeqësohen për shkak të luftës së vazhdueshme në Ukrainë. Por Rusia dhe Kina janë shumë të dobishme për njëra-tjetrën për të ndarë rrugët.
Gjithsesi, evropianët nuk duhet të mashtrojnë veten duke menduar se Kina, e cila ka shumë për të ofruar dhe marrë nga Rusia, do ta shtyjë Moskën të respektojë paprekshmërinë territoriale të Ukrainës dhe të bisedojë për paqen. Në vend të kësaj, Perëndimi duhet t’i japë Kievit, me shpejtësi, armët që i nevojiten për të fituar kundër një Rusie shkatërruese, madhështore, e cila është e vendosur të shuajë shtetësinë e Ukrainës.
Anita Inder Singh është profesoreshë Themeluese e Qendrës për Paqe dhe Zgjidhjen e Konflikteve në Nju Delhi dhe ka qenë anëtare e Forumit Ndërkombëtar për Studime Demokratike në Uashington, DC.
