Shkruan: Prof. asoc. dr. Bejtush GAShI
Rikthimi historik i Donald Trump në Shtëpinë e Bardhë: Një mundësi për krijimin e marrëdhënieve të reja ndërkombëtare dhe stabilitetit global
Zgjedhjet presidenciale të 5 nëntorit 2024 në Shtetet e Bashkuara të Amerikës janë mbyllur, dhe Donald Trump është rikthyer në Shtëpinë e Bardhë, duke sjellë një ndryshim të madh në skenën politike amerikane dhe ndërkombëtare. Ky rezultat ka një ndikim të jashtëzakonshëm, duke formësuar të ardhmen e politikës amerikane, marrëdhëniet ndërkombëtare, ekonominë dhe sigurinë globale. Pas dy mandateve të Presidentit Barack Obama dhe katër viteve të administratës Trump, ky rikthim shënon një hap të rëndësishëm për Shtetet e Bashkuara në një periudhë të polarizuar dhe të mbushur me debate, që ka ngritur pyetje mbi drejtimin e ardhshëm të Partisë Republikane dhe Partisë Demokratike.
Me rikthimin e tij, Donald Trump ka mundësinë të zbatojë politikat e tij të njohura, përfshirë uljen e taksave, reformat në tregtinë e jashtme dhe një qëndrim më të ashpër ndaj emigracionit, që ai i konsideron të nevojshme për forcimin e ekonomisë dhe mbrojtjen e interesave amerikane. Si president, Trump synon të rikthejë SHBA-në në pozitat e saj dominues në skenën ndërkombëtare, duke e bërë atë më të fuqishme dhe më të sigurt.
Rikthimi i Donald Trump në Shtëpinë e Bardhë ka sjellë një politikë të ashpër ndaj Kinës, duke e konsideruar atë një rival kryesor ekonomik dhe ushtarak. Ai angazhohet për mbrojtjen e interesave ekonomike të SHBA-së dhe për forcimin e sigurisë kufitare. Trump ka ndërmarrë hapa të ngjashëm me të kaluarën, duke shprehur qëndrime të forta ndaj marrëveshjeve ndërkombëtare që i konsideron të dëmshme për SHBA-në. Përkrahësit e tij shpresojnë se këto politika do të çojnë në një forcim të ekonomisë dhe do të sigurojnë një pozicion më të fortë të SHBA-së në arenën ndërkombëtare.
Një aspekt kyç i politikës së tij është angazhimi për një politikë më të kufizuar ndërkombëtare, me fokus në interesat kombëtare të SHBA-së. Kjo përfshin edhe rishikimin e marrëveshjeve tregtare dhe aleancave ndërkombëtare, që ai i konsideron të pafavorshme për interesat e Amerikës.
Politika e Trump ndaj Kosovës dhe Ballkanit Perëndimor
Një tjetër komponent i rëndësishëm i politikës së Trump është angazhimi i tij për Ballkanin Perëndimor dhe, në veçanti, për marrëdhëniet mes Kosovës dhe Serbisë. Trump ka luajtur një rol të rëndësishëm në përpjekjet për normalizimin e marrëdhënieve mes këtyre dy vendeve, duke ndërmarrë nismën e Marrëveshjes së Uashingtonit në vitin 2020, e cila synonte uljen e tensioneve dhe rritjen e bashkëpunimit ekonomik mes Kosovës dhe Serbisë. Ky ishte një moment diplomatik i rëndësishëm për Trump, i cili e cilësoi këtë marrëveshje si një arritje të rëndësishme. Megjithatë, disa analistë sugjerojnë se ajo nuk adresoi të gjitha çështjet më të ndjeshme mes dy vendeve, të cilat mbeten të pazgjidhura.
Mbështetja e SHBA-së për Kosovën ka qenë një politikë bipartizanë, e mbështetur nga të dyja partitë kryesore amerikane, demokratët dhe republikanët. Që nga shpallja e Pavarësisë së Kosovës në vitin 2008, SHBA-të kanë qenë një mbështetës i fuqishëm i Kosovës, duke e njohur atë si një shtet të pavarur dhe duke kontribuar në zhvillimin e institucioneve demokratike dhe ndihmën ekonomike. Trump vazhdon ta mbështesë këtë politikë dhe synon të ruajë stabilitetin dhe zhvillimin e rajonit.
Mbështetja e SHBA-së për Kosovën ka qenë një politikë bipartizane, e mbështetur nga të dyja partitë kryesore amerikane, demokratët dhe republikanët. Që nga shpallja e Pavarësisë së Kosovës në vitin 2008, SHBA-të kanë qenë një mbështetës i fuqishëm i Kosovës, duke e njohur atë si një shtet të pavarur dhe duke kontribuar në përpjekjet për ndihmën ekonomike dhe zhvillimin e institucioneve demokratike.
Administrata e Presidentit Obama (2009–2017) kishte një angazhim të fortë për integrimin e Kosovës në organizatat ndërkombëtare dhe për promovimin e stabilitetit në Ballkan. Ky angazhim përfshinte mbështetje të vazhdueshme për dialogun mes Kosovës dhe Serbisë, një proces të cilin Bashkimi Evropian e lehtësoi, por që gjithashtu pati mbështetje të rëndësishme nga SHBA-të.
Nga ana tjetër, administrata e Donald Trump (2017–2021) ndoqi një qasje më pragmatike dhe të drejtpërdrejtë në marrëdhëniet me Kosovën dhe Serbinë. Në vitin 2020, administrata Trump ndërmori një iniciativë të rëndësishme për normalizimin e marrëdhënieve ekonomike mes dy vendeve, duke u fokusuar në çështje praktike, si zhvillimi i infrastrukturës dhe promovimi i tregtisë, dhe duke nënshkruar marrëveshje që nxitën bashkëpunimin rajonal.
Administratat republikane të udhëhequra nga Presidentët George H.W. Bush (1989–1993) dhe George W. Bush (2001–2009) luajtën role të rëndësishme në politikën e jashtme të SHBA-së në rajonin e Ballkanit dhe në përkrahjen e Kosovës.
Administrata e George H.W. Bush (1989–1993) ishte e angazhuar në periudhën pas Luftës së Ftohtë, kur shtetet ish-jugosllave filluan të shpallnin pavarësinë. Pavarësisht se nuk mundi të mbështeste shpalljen e pavarësisë së Kosovës, administrata Bush mbështeti fuqimisht ndërhyrjen e NATO-s në vitin 1999 për të ndihmuar në rivendosjen e sigurisë dhe stabilitetit në rajon pas Luftës së Kosovës.
Administrata e George W. Bush (2001–2009) pati një angazhim të thelluar për Ballkanin pas Luftës së Kosovës. SHBA-të ishin ndër të parat që e njohën pavarësinë e Kosovës në vitin 2008, dhe administrata Bush mbështeti fuqimisht integrimin e Kosovës në organizatat ndërkombëtare. Ky angazhim përfshinte angazhime diplomatike për njohjen e shtetit të ri dhe forcimin e institucioneve të Kosovës.
Administrata e Bill Clinton (1993–2001) luajti një rol kyç gjatë periudhës pasluftës së Kosovës. Clinton mbështeti operacionet ushtarake të NATO-s për të ndaluar pasojat e dhunës në Kosovë dhe kontribuoi në ndihmën humanitare dhe stabilizimin e situatës pas Luftës së Kosovës. Puna e administratës Clinton ishte e rëndësishme për krijimin e kushteve të mundshme për një proces paqeje dhe për periudhën post-luftës për Kosovën.
Në administratën e Barack Obama (2009–2017), mbështetja për Kosovën vazhdoi, duke u fokusuar gjithashtu në promovimin e stabilitetit në Ballkanin Perëndimor. Obama mbështeti dialogun ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, një proces i udhëhequr nga BE-ja, por i mbështetur gjithashtu nga SHBA-të për të siguruar një zgjidhje paqësore dhe afatgjatë për rajonin.
Administrata e Donald Trump (2017–2021) u fokusua në një qasje pragmatike dhe ndonjëherë më të drejtpërdrejtë për marrëdhëniet me Ballkanin. Në vitin 2020, nën ndërmjetësimin e SHBA-së, u arrit një marrëveshje për zhvillimin e infrastrukturës dhe promovimin e tregtisë mes Kosovës dhe Serbisë. Ky angazhim kishte një fokus më të madh në çështje ekonomike dhe ka ndihmuar në stabilizimin rajonal, pa theksuar shumë çështjet e statusit politik.
Angazhimi i SHBA-së ndaj Kosovës dhe rajonit të Ballkanit ka evoluar dhe ka pasur një kuptim të gjerë gjatë periudhave të ndryshme. Ky angazhim ka kaluar nga ndërhyrjet humanitare dhe ushtarake për të mbështetur paqen, në mbështetje të pavarësisë dhe njohjeve ndërkombëtare të Kosovës, dhe më pas në një qasje më pragmatike për normalizimin e marrëdhënieve ekonomike. Ky proces ka pasur gjithmonë një fokus të qëndrueshëm në sigurimin e stabilitetit dhe zhvillimin e institucioneve demokratike në Kosovë, si dhe në krijimin e një klime bashkëpunimi mes shteteve të Ballkanit.
Sfida të Mundshme për Donald Trump në politikën e jashtme dhe ndërkombëtare
Përballë sfidave të shumta globale, administrata Trump ka disa prioritete kryesore që do të diktojnë angazhimin e tij ndërkombëtar. Sfida të rëndësishme përfshijnë:
* Përballja me Kinën dhe konkurrenca ekonomike. Lufta tregtare me Kinën është një nga sfidat më të mëdha për administratën Trump. Ai vazhdon të përdorë tarifa dhe sanksione për të mbrojtur ekonominë amerikane, duke kërkuar një marrëveshje tregtare më të drejtë për SHBA-në. Trump gjithashtu mund të forcojë lidhjet me aleatët si Japonia dhe Australi për të kundërshtuar ndikimin e Kinës në rajone kyçe, përfshirë Azinë dhe Paqësorin.
* Rivaliteti me Rusinë dhe Kriza në Ukrainë. Kriza në Ukrainë ka përshkallëzuar tensionet mes Perëndimit dhe Kremlinit. Trump mund të vazhdojë të ndjekë një qasje pragmatike dhe të angazhohet në dialog me Rusinë, ndërsa përpiqet të shmangë përshkallëzimin e tensioneve. Megjithatë, ai do të duhet të menaxhojë marrëdhëniet me aleatët evropianë, të cilët janë në frontin e parë të krizës.
* Kriza në Lindjen e Mesme dhe Marrëdhëniet me Iranin. Trump ka tërhequr SHBA nga Marrëveshja Bërthamore me Iranin (JCPOA) dhe tensionet kanë vazhduar të rriten. Konflikti në Siri dhe ndikimi i Iranit mbeten një sfidë për sigurinë globale. Trump do të vazhdojë të mbështesë aleatët e tij në Lindjen e Mesme, si Arabia Saudite dhe Izraelin, dhe mund të ushtrojë presion mbi Iranin përmes sanksioneve dhe izolimit, ndërkohë që mund të kërkojë mundësi për të shmangur konflikte të hapura.
Në administratën e ardhshme Trump, politikat në lidhje me Luftën Izraelito-Palestineze mund të theksojnë vazhdimin e mbështetjes për Izraelin si aleat kryesor i SHBA në rajon, duke përfshirë mbështetje të fortë në Asamblenë e Kombeve të Bashkuara dhe në nismat diplomatike. Një fokus i veçantë mund të jetë forcimi i marrëdhënieve ekonomike dhe ushtarake me Izraelin, duke vazhduar përpjekjet për të izoluar dhe demobilizuar grupe të tilla si Hamas dhe Hezbollah, që mbështeten nga Irani. Përsa i përket Palestinës, administrata Trump mund të mbajë qëndrimin e saj të vitit 2017, duke refuzuar të njohë Jeruzalemin Lindor si kryeqytet të një shteti të mundshëm palestinez dhe duke vendosur më shumë kushte për të vazhduar bisedimet për paqe. Pavarësisht presionit ndërkombëtar dhe kritikave, Trump mund të kërkojë të forcojë marrëdhëniet e SHBA-së me shtetet arabë të Gjirit, si Arabia Saudite, dhe të përpiqet të nxisë një marrëveshje të mundshme midis Izraelit dhe disa shteteve arabe, ndoshta përmes një iniciative të re për “Paqen e shekullit,” e cila synon të balancojë interesat e Izraelit dhe shtetet arabe, por duke lënë në hije statusin e Palestinës.
Marrëdhëniet me Aleatët Perëndimorë. Trump ka kritikuar disa aleatë të SHBA-së, si Bashkimin Evropian dhe NATO-n, duke i akuzuar për mangësi në angazhimin financiar dhe ushtarak. Pas rikthimit të tij në Shtëpinë e Bardhë, ai mund të kërkojë një rikonfigurim të marrëdhënieve me këta aleatë, duke i shtyrë ata të kontribuojnë më shumë në sigurinë globale. Një nga prioritetet e tij do të jetë ruajtja e angazhimeve të SHBA-së me aleatët kyç, si Izraeli dhe Japonia, ndërsa do të kërkojë rinegociata për marrëveshjet dhe partneritetet e ndryshme ndërkombëtare.
Përfundim
Rikthimi i Donald Trump në Shtëpinë e Bardhë sjell një qasje më të ashpër dhe të fokusuar në interesat kombëtare të SHBA-së, duke ruajtur një pozicion të fortë në skenën ndërkombëtare. Ky rikthim mund të nxisë forcimin e pozicionit të SHBA-së dhe mund të sjellë përfitime të drejtpërdrejta për ekonominë amerikane. Megjithatë, ai gjithashtu mund të përballet me sfida të reja dhe tensione ndërkombëtare që kërkojnë një menaxhim të kujdesshëm dhe të balancuar të politikës së jashtme.
