Çfarë i bashkon Amerikën, Rusinë dhe Serbinë?
Një nga përgjigjet mund të jetë Aleksandar Vulin.
Ish-drejtori i Agjencisë së Sigurisë dhe Informacionit, dhe nënkryetar aktual i Qeverisë së Serbisë, ka marrë Urdhrin e Miqësisë nga presidenti rus Vladimir Putin për bashkëpunimin e shërbimeve sekrete të dy vendeve.
Amerika e vendosi atë nën sanksione , duke e akuzuar atë për “të përfshirë në krimin e organizuar transnacional, operacione të paligjshme narkotike dhe shpërdorim të detyrës publike”.
Por kjo nuk është e vetmja lidhje me fuqitë e mëdha.
Në fund të nëntorit, dy deputetë të Lëvizjes Socialiste të Vulin-it, anëtar i koalicionit qeverisës, paraqitën në parlamentin serb një projekt-ligj për një regjistër të posaçëm të agjentëve të ndikimit të huaj, duke cituar rregulloren amerikane të FARA-s , megjithëse në masë të madhe të kujton Ligji rus për agjentët e huaj.
Ndërsa ai amerikan u adoptua si mjet në luftën kundër propagandës naziste para Luftës së Dytë Botërore, në Rusi ai hyn në fuqi gjatë forcimit të pushtetit të Putinit dhe shpesh plotësohet.
Në vitet e fundit, ligje të ngjashme janë miratuar në Hungari dhe ish-republikat sovjetike të Kirgistanit, Bjellorusisë dhe Gjeorgjisë , ku ato gjithashtu kanë shkaktuar demonstrata të mëdha.
Serbia nuk është e para në Ballkan me një matricë të tillë.
Një ligj pothuajse identik, me pretendime se do të kontribuonte në transparencën e punës së organizatave joqeveritare, u propozua dhe u tërhoq këtë pranverë në Republika Srpska, një nga dy entitetet e Bosnjë-Hercegovinës.
Edhe në Mal të Zi një akt i tillë u propozua dhe më vonë u tërhoq.
Si rregull, akti ofrohet nga parti apo individë pro-ruse, si Presidenti i RS-së Milorad Dodik apo Kryetari i Parlamentit të Malit të Zi Andrija Mandiq, dhe ata pothuajse gjithmonë i referohen ligjit amerikan.
Departamenti Amerikan i Shtetit dhe përfaqësuesit e Komisionit Evropian reaguan menjëherë ndaj ligjit të propozuar në Serbi , duke shprehur shqetësimin se ai nuk është në përputhje me vlerat themelore demokratike, përfshirë lirinë e fjalës dhe të shprehjes.
Ligji mund të “ngulë hapësirën për veprimin e shoqërisë civile, të stigmatizojë organizatat e shoqërisë civile dhe të pengojë punën e mediave të pavarura,” paralajmëroi Departamenti i Shtetit.
Presidenti Aleksandar Vuçiq i dha fund spekulimeve dy javore nëse dhe kur do të mbërrinte në agjendën e Kuvendit.
“Serbia nuk do ta miratojë ligjin për agjentët e ndikimit të huaj, edhe pse shumë deputetë të Partisë Progresive Serbe (SNS) mendojnë se në të ka elementë të mirë”, tha Vuçiq në një nga fjalimet e tij të shpeshta publike.
Ai nuk shpjegoi pse partnerët e tij të koalicionit e propozuan atë në radhë të parë.
Ndryshe nga Serbia, në Rusi një ligj i tillë është në fuqi që nga viti 2012 dhe është ashpërsuar me kalimin e kohës, kështu që disa gazetarë të BBC-së janë shpallur edhe agjentë të ndikimit të huaj.
Si është të jesh agjent i huaj në Rusi?
Një të premte të prillit të këtij viti, isha ulur në një kafe me shokët kur më thirri një vajzë.
“Doja të isha e para që do t’ju them – ju jeni shpallur agjent i huaj”, tha ajo.
Në Rusi, emrat e agjentëve të rinj të huaj shpallen tradicionalisht të premteve dhe në grupe të vogla, në mënyrë që lajmet të mos tërheqin shumë vëmendje.
Sigurisht, ne kishim një festë atë natë, megjithëse nuk ishte një lajm i mirë.
Në Rusi, e cila ka pothuajse 150 milionë banorë, janë vetëm 495 persona në listën e agjentëve të huaj.
Gjithashtu, mediat dhe organizatat joqeveritare mund të deklarohen si agjentë të huaj.
Mesatarisht, një herë në muaj, 450 deputetë të Dumës ruse miratojnë ligje të reja, të cilat e ndërlikojnë më tej jetën e 495 “agjentëve” të përmendur.
Në një vend kaq të madh, që ka gati tre vjet në luftë, duket sikur nuk ka asgjë më të rëndësishme.
Që prej gjysmë viti që jam shpallur agjent i huaj, nuk fitoj shumë nga pasuritë e paluajtshme dhe aktivitetet krijuese. Nëse do të isha në Rusi, nuk do të kisha asgjë për të jetuar.
Agjentët e huaj nuk mund të jenë deputetë në asnjë nivel qeverisjeje.
Si rezultat, disa deputetë të opozitës humbën mandatin.
Prej pak ditësh, agjentët e huaj nuk mund të jenë më as anëtarë të jurisë.
Disa nga ndalimet e reja janë absurde. Për shembull, duke qenë se jam agjent i huaj, nuk kam më të drejtë për subvencione për rritjen e patateve në rajonin e Pskov.
Pak ditë më parë, Ministria e Bujqësisë më ndaloi të jem “agroagregator”, çfarëdo që të thotë kjo fjalë.
Në tre vitet e fundit, shkrimtarë, aktorë, gazetarë dhe aktivistë që kundërshtuan publikisht luftën në Ukrainë janë shpallur agjentë të huaj në Rusi.
Në dokumentin, me të cilin Ministria ruse e Drejtësisë më njoftoi se isha bërë agjent i huaj, arsyet e dhëna ishin se unë flas kundër ‘Operacionit Special Ushtarak’, siç e quan Kremlini pushtimin e Ukrainës, dhe punoj për Shërbimi rus i BBC.
Tregon qarte qe jam nen ndikim te huaj, cfare prove tjeter duhet.
Ndodh shpesh që të fillojë procedimi penal ndaj personave që janë deklaruar si agjentë të huaj.
Në Rusi, aktualisht janë duke u zhvilluar procedime penale kundër çdo agjenti të katërt të huaj.
Kremlini nuk e fsheh se ligji u miratua vetëm që autoritetet të mund të dëbonin këdo që nuk u pëlqente.
Në praktikë, është pothuajse e pamundur të provosh se nuk je agjent i huaj dhe ta sfidosh këtë status në gjykatë.
Pasoja e këtij ligji në Rusi është diskriminimi serioz. Ata që mbeten në vend jetojnë nën një lloj dënimi civil.
Nëse Serbia ka nevojë për diçka të tillë – vendosni vetë.
Kush do të ishin agjentë të ndikimit të huaj në Serbi?
Në dokumentin e propozuar thuhet se agjentë të ndikimit të huaj janë të gjitha shoqatat dhe organizatat jofitimprurëse që financojnë ose ndihmojnë pjesërisht shtetet e tjera, organet e tyre, organizatat ndërkombëtare dhe të huaja ose organizatat joqeveritare të regjistruara që financohen nga jashtë.
Ideja është që këto organizata të regjistrohen në një regjistër të posaçëm të Ministrisë së Drejtësisë ose të paguajnë një gjobë, dhe i referohet të gjithë atyre që merren me veprimtari politike, me një “zbatim të veprimtarive politike të përcaktuara gjerësisht me qëllim të ndikimit në formimin”. të opinionit publik për arritjen e qëllimeve politike”.
Ai nuk zbatohet për ata që merren me shkencën, kulturën, kujdesin social dhe shëndetësor, sportin, mbrojtjen e të drejtave të konsumatorit, pakicat kombëtare ose personat me aftësi të kufizuara, mbrojtjen e mjedisit ose luftën kundër korrupsionit, shtoi ai.
Serbia, tha Vulin, ka nevojë për këtë ligj sepse organizatat joqeveritare financohen “gjithmonë nga jashtë” dhe, siç pretendon ai, “janë leva kryesore e çdo revolucioni me ngjyrë”, një seri ngjarjesh në fillim të viteve 2000 kundër regjimeve autoritare në Lindje. vendet evropiane.
“Pse është problem të dimë se nga i merrni paratë ju (organizatat joqeveritare), nga kush i keni marrë paratë, si i shpenzoni dhe për çfarë i shpenzoni”, pyeti Vulin gjatë një paraqitje të ftuar në televizionin B92. por nuk iu përgjigj pyetjeve të gazetarëve të BBC.
Ligji do të zbatohej për ata që marrin më shumë se gjysmën e të ardhurave nga jashtë, por jo për mediat dhe individët, përveç nëse mediat drejtohen si organizata jofitimprurëse në Agjencinë e Regjistrave të Biznesit, shpjegon propozuesi i ligjit, Gjorgje. Komlenski, për BBC në serbisht.
Edhe pse media të shumta dhe rrjete kërkimore që zbulojnë raste të korrupsionit dhe lidhjes së qeverisë dhe krimit të organizuar në Serbi janë regjistruar si organizata jofitimprurëse, Komlenski pretendon se në propozimin e tyre “nuk ka sulm ndaj lirisë së fjalës”.
Ideja është “një qëllim i mirë për të ofruar të njëjtën gjë që ligji FARA lejon për qytetarët amerikanë, dhe ky është shumë më liberal dhe më pak kufizues,” shton ai.
Rreth ligjit FARA
- Qeveria e SHBA kërkon që të gjitha agjencitë, individët dhe organizatat që kontrollohen ose financohen nga qeveritë e huaja dhe që ndërmarrin aktivitete politike, të regjistrohen në Departamentin e Drejtësisë në përputhje me Aktin e Regjistrimit të Agjentëve të Huaj (FARA).
- Fara filloi si një reagim ndaj përpjekjeve të Gjermanisë naziste për të përhapur propagandë brenda SHBA.
- Në vitet 1940, agjencia sovjetike e lajmeve TASS dhe më vonë gazetat Izvestia dhe Pravda u regjistruan si agjentë të qeverisë sovjetike.
- Që nga miratimi i ligjit, 221 kompani ruse janë regjistruar si agjentë të huaj, duke përfshirë një agjenci udhëtimesh, shërbime postare dhe institucione të shumta financiare.
- Disa vite më parë, Rasha Today e Rusisë si dhe media të tjera ndërkombëtare u regjistruan si agjentë të qeverive të huaja, si China Daily, NHK Kosmomedia dhe KBS Korean Broadcasting System.
- Regjistrimi i medias nuk do të thotë që, për shembull, RT ndalon transmetimin, por duhet të tregojë se i gjithë materiali amerikan po luhet “në emër” të qeverisë ruse.
Duke iu përgjigjur kritikave nga Uashingtoni dhe Brukseli se ligji i propozuar mund të ketë pasoja për demokracinë, të drejtat e njeriut dhe liritë themelore, Komlensky thotë se zbatimi do të tregonte se “gjithçka është e kundërta”.
“Nëse kjo i shqetëson, ndoshta ata mendojnë se qëllimet e këqija që kishin ndaj Serbisë për t’i zbatuar përmes organizatave joqeveritare kanë dështuar”, thotë Komlenski.
E pyes nëse i drejtohet qeverisë imagjinare amerikane dhe ai përgjigjet pozitivisht.
“I them qeverisë imagjinare amerikane, ju ose keni menduar keq për Serbinë dhe keni planifikuar diçka përmes një OJQ-je, kështu që nuk ju pëlqen ky ligj ose nuk e keni lexuar”, thotë Komlenski.
Një veprim politik me bazë të gjerë që “rrezikon demokracinë ose cenon integritetin e Serbisë” mund të jetë deklarimi se Kosova është e pavarur, edhe pse ajo përmendet në Kushtetutë si pjesë e Serbisë, ose se gjenocidi është kryer në Srebrenicë, siç përcaktohet me aktgjykime të shumta. të gjykatave ndërkombëtare.
“Kjo do të ishte vija e demarkacionit”, më shpjegon ai, pasi Parlamenti serb miratoi një Deklaratë që e dënonte si krim në vitin 2010.
Deklarata për dënimin e krimeve në Srebrenicë nga Parlamenti i Serbisë i referohet vendimit të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë, e cila konfirmoi se në Srebrenicë ishte kryer gjenocidi në vitin 1995.
“Projektligji shërben për të mbuluar tema të rëndësishme”
Lënda e ligjit nuk është rregullimi i punës së shoqërisë civile, e cila tashmë është e rregulluar në Serbi, por largimi i vëmendjes nga përgjegjësia për prishjen e tendës në Novi Sad, kur u vranë 15 persona dhe dy u plagosën rëndë. për të shmangur temat që qeveria dëshiron t’i trajtojë, thotë Rasha Nedeljkov nga organizata CRTA.
“Kjo është një mënyrë e përsëritur e varrosjes së temave kyçe me ato kontroverse në hapësirën publike, në vend që të merret me përgjegjësinë e zyrtarëve më të lartë shtetërorë që praktikisht legalizuan korrupsionin, papërgjegjshmërinë dhe mosndëshkimin”, thotë Nedeljkov.
Sociologia Sonja Licht, themeluese e Fondacionit BFPE për një shoqëri të përgjegjshme, ka qenë në sektorin civil për dekada.
Duke krahasuar përvojat nga periudha e komunizmit, por edhe ato bashkëkohore, kur demokracia në botë vihet gjithnjë e më shumë në pikëpyetje, ai vëren se “vetëorganizimi i qytetarëve është një gjemb në sy për të gjithë jodemokratët, pra njerëzit e prirur për autokraci. “
“Nga atje te propozimi i një ligji që do të kufizonte punën e organizatave është vetëm një hap i vogël,” tha Licht për BBC në serbisht.
Në Serbi, e cila është kandidate për anëtarësim në Bashkimin Evropian, “futja e këtyre organizatave në punën e këtyre organizatave do të ishte një goditje për ato që janë postulatet bazë të anëtarësimit,” vëren ajo.
Pak flitet se sa shteti bashkëpunon me organizatat joqeveritare në baza ditore, prej të cilave rreth 38 mijë janë të regjistruara në Agjencinë për regjistrat e bizneseve, shton ai.
Ato financohen kryesisht përmes tenderëve publikë, të huaj dhe vendas, disa prej të cilëve janë vënë në pikëpyetje kur u janë dhënë para shoqatave fantazmë, siç raporton rrjeti i kërkimeve ballkanike BIRN .
“Nga donatorët e huaj, BE-ja është deri tani më e madhja, 85,7 për qind e parave të saj shkojnë për institucionet shtetërore, dhe 12,3 për qind shkojnë për organizatat joqeveritare, institucionet kërkimore, shkollat e mesme dhe kolegjet dhe institucionet kulturore.
“Kështu që tani e shihni se kush është në shënjestër nga projektligji dhe se ai është i kufizuar vetëm në sektorin jofitimprurës,” thotë Licht.
Organizatat rregullisht dorëzojnë llogari përfundimtare dhe i paguajnë taksat shtetit, dhe meqë çdo dinar nga donatori shkon në llogari dhe paguhet nga llogaria, shteti ka një pasqyrë të plotë në të gjitha financimet, vëren ai.
“Do të doja shumë që shteti të ishte transparent sa OJQ-të”, përfundon Licht.
